* ABD'nin üçüncü büyük yatırım bankası Lehman Brothers'ın iflasıyla gelen 'kara pazartesi' küresel bir krize neden olurken, New York Borsası'nda şirket değerlerinden 500 milyar dolar (631 milyar YTL) silindi. Bu da Türkiye'nin 2007 yılı devlet bütçesinin 3 katına eşit. Türkiye'nin 2007 devlet bütçesi büyüklüğü, 204,9 milyar YTL'ydi
* Wall Street yatırımcıları, daha yakın bir tarih olan El Kaide'nin ABD'yi vurduğu 11 Eylül 2001 tarihiden bu yana en büyük kaybı gördü. Dow Jones 504.48 puan (yüzde 4.4) değer kaybetti. Bu da, 11 Eylül'ünardından borsanın tekrar açıldığı 17 Eylül 2001'deki açılıştan sonraki en büyük düşüş oldu. O tarihte New York Borsası 684.81 puan (yüzde 7) değer kaybetmişti
* İMKB 100 endeksi son iki ayın en düşük değerine inerek, yüzde 5.27 değer kaybetti. Dolar 1.27 YTL’ye kadar çıktı. İMKB’nin, dünkü düşüşle piyasa değeri de yaklaşık 201 milyar dolardan 188 milyar dolara düştü ve hisseler bir günde yaklaşık 13 milyar dolar eridi. Avrupa borsalarındaki kayıp yüzde 5’i aştı.
* Bu sabah açılan Asya borsalarında hisse senetlerin büyük çapta değer kaybetti. Japonya, Güney Kore, Avustralya, Çin ve Tayvan borsaları yüzde 3 ila 5 oranında değer yitirdi. Japonya'da Merkez Bankası borsalardaki kargaşayı yumuşatabilmek için piyasalara 14 milyar dolar sürdü. Merkez Bankası başkanı Masaaki Şirakava piyasaları istikrara kavuşturmak için yeterli müdahaleyi yapacaklarını bildirdi.
* Lehman’dan sonra piyasada gözler, AIG, Wachovia Bank ve Washington Mutual’a çevrilmiş durumda. FED’den 40 milyar dolarlık kısa vadeli finansman talep eden AIG’nin hisseleri yüzde 70 düştü. Piyasa değeri 14 milyar dolara geriledi.
Kurtarılması beklenen Lehman Brothers’ın iflası dün piyasalarda deprem etkisi yarattı. Avrupa borsalarındaki kayıp yüzde 5’i aşarken, ABD borsası yüzde 4.42 değer kaybıyla 10 bin 917 puandan kapandı.
>> ABD, yüzyılın krizini yaşıyor>> IMF: Kötü günler bitmedi>> Piyasaların kara günü >> Lehman Brothers battıABD borsasındaki kayıp son 21 yılın en büyük düşüşü oldu. Uzmanlar, New York Borsası’nda şirket değerlerinden 500 milyar doların silindiğini ifade etti. Lehman Brothers hisselerindeki kayıp ise yüzde 95’i buldu. Hisseleri 19 sente geriledi.
Sırada kim var?
Piyasalardaki tedirginlik üzerine, FED, ilk defa hisse senedi karşılığında nakit krediye izin verdi. 10 büyük banka da, ihtiyaç duyduklarında başvurabilecekleri 70 milyar dolarlık bir fon kurma kararı aldı.
Öte yandan, Lehman’a teklif vermekten vazgeçen Bank of America sürpriz bir şekilde Merrill Lynch’i 50 milyar dolara satın aldı. Ancak, bu haber piyasadaki tansiyonu düşüremedi. Lehman’ın iflasının, Drexel Burnham Lambert’in 1990’daki iflasından sonraki en büyük iflas olduğu belirtildi.
Lehman’dan sonra piyasada gözler,
AIG, Wachovia Bank ve
Washington Mutual’a çevrilmiş durumda. FED’den 40 milyar dolarlık kısa vadeli finansman talep eden AIG’nin hisseleri yüzde 70 düştü. Piyasa değeri 14 milyar dolara geriledi.
‘AIG’ye borç verin’
Lehman’ın iflasının türev ürünlerde değer kaybına yol açacağı ve bundan AIG’nin 15 milyar dolarlık kayba uğrayacağı dile getiriliyor. Öte yandan, FED, ‘Morgan Stanley ve Goldman Sachs’a, AIG’ye 75 milyar dolar borç verin’ dedi.
ABD Hazinesi ve FED, cumartesi banka CEO’larından Lehman’ın kurtarılmasını istedi. Ancak, beklenen olmadı. Pazar günü ise Lehman’ın taliplileri Barclays ve Bank of America, Lehman için teklifini çektiğini açıkladı. Bunun ardından Lehman’ın iflası için çalışma başlatıldı. Lehman için devlet parasının kullanılmamasının da iflası hızlandırdığı belirtildi.
3 banka tarih oldu
Martta JP Morgan’ın Bear Stearns’ü satın almasının ardından Lehman’ın iflası ve Merill Lynch’in satılması nedeniyle 6 ay içinde 3 banka tarihe karıştı.
Euro/dolar paritesi de 1.4479’a çıktı. Ancak, sorunların Avrupa’ya da sıçrayabileceği kaygılarıyla parite 1.42’ye geriledi. Petrol ise 95 dolara düştü.
25 bin çalışanı var
ABD’nin üçüncü büyük yatırım bankası Lehman Brothers, girdiği zor durumdan kurtulamadı. Bankanın iflas başvurusuna göre, toplam varlıkları 639 milyar dolar.
Lehman’ın iflas başvurusunda, iştiraklerinin yer almayacağı, aracı kurumların ve Neuberger Berman gibi yatırım şirketlerin işlem yapmaya devam edeceği belirtildi. Lehman, yatırım yönetimi biriminin satışı için birkaç alıcıyla görüşüyor. İflas başvurusunda, Citigroup, Bank of New York Mellon, Japonya’dan Aozora Bank ve Mizuho Financial Group’un bankanın kreditörleri arasında olduğu belirtildi.
1850 yılında üç kardeşin kurduğu Lehman Brothers’ta, 5 bini İngiltere’de olmak üzere 25 bin kişi çalışıyordu. Bankanın Türkiye’de 2007 yılından bu yana temsilciliği var.
UZMANLAR DEĞERLENDİRDİ...
TL/dolar kuru etkilenir Ekinciler Menkul Değerler Genel Müdürü Alp Tekince: “ABD’deki krizin ortalarına geldik. Bundan sonra da batan kurumlar olabilir. Öte yandan Fannie Mae ve Freddie Mac en önemli konu olmayı sürdürüyor. ?Yurtdışında yaşanan bu krizin Türkiye’ye etkisi şöyle olabilir:
Batan büyük bankaları sadece ABD değil, Avrupa’da da görebiliriz. Bu bankaların Türkiye’den çıkma durumu kurda dengesizlikler yaratır. Ayrıca, ekonomilerin durgunluğa girmeleri de esas problemler arasında.”
En önemli problem büyüme Hak Menkul Değerler Genel Müdür Yard. Ömer Dilber: “Piyasalarda uzun süredir devam eden olumsuzluk Lehman’ın iflası ile yeni bir boyut kazandı. Krizin sona ermediğini ve 2009’un ilk yarısına kadar yüksek volatilitenin devam edeceğini düşünüyorum. Türkiye de bu dalgalanmadan olumsuz etkileniyor. Önümüzdeki dönemde bizim için en önemli problem büyüme olacak. Bu konuda gelecek dataların olumsuz olması durumunda global krizin etkileri daha kötü olabilir.”
Ekonomiye odaklanmalı
A Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Murat Salar: “Dışarıdaki risklerin ne kadarlık bir hasar yaratacağı belli değil. Bizim ise bu dönemi daha az hasarla atlatmamız için siyasi ve ekonomik reformlara odaklanılmalı. AB tekrar gündeme alınmalı. Yerel seçimler nedeniyle ekonomi yerine siyaset ön planda. Bu süreç özel yönetilmeli. Yurtdışından yeni iflas haberleri gelebilir, bu durum kurlara baskı yapar diye düşünüyorum.”
Bush ve Paulson, hâlâ ‘sistem sağlam’ diyor
ABD Başkanı George Bush ve Hazine Bakanı Henry Paulson’un yaptıkları açıklamalar da piyasalara ilaç olmadı. “Lehman’ı kurtarmayı hiç düşünmedik. Bu ev ve gayrimenkul piyasasında yaşanan bir düzeltmedir ve devam edecek” diyen Paulson, bankacılık sisteminin sağlıklı olduğu iddiasını yineledi.
FED faiz indirebilir
Bush da, “Biz sistemin bütününün sağlığı ile ilgiliyiz. Kısa vadede yaşanacak düzeltmeler, yatırımcılar ve batan şirketlerde çalışanlar için can acıtıcı olabilir. Uzun vadede, sisteme olan güvenim tamdır, bu sıkıntıları aşabiliriz” diye konuştu.
Bu arada, FED, piyasada borç alma faizlerinin düşmesi için 11 Eylül’den bu yana yaptığı en büyük atakla piyasadaki rezerv miktarını 70 milyar dolar arttırdı. FED’in bu manevrasının ardından bugün başlayacak toplantısında faiz indirimine gideceği ihtimali de güçlendi.
AIG para arıyor
Sektörün en sıkıntıdaki kurumlarından olan ve bir dönem GS Sportif AŞ’nin de hissedarları arasında da bulunan sigorta fonu AIG’ye çarşamba gününe kadar piyasadan 40 milyar dolar bulması istendi. FED’in New York şubesi ve yatırımcılar, dün akşam saatlerine kadar AIG’nin ‘Köprü kredi’ kullanım talebini tartıştı. Köprü krediler 2001 krizi sırasında Türk piyasasında da gündeme gelmişti.
Yatırım bankacılığının son gelinen aşamayla ‘yok olduğunu’ iddia eden bazı finans uzmanları, 2009’un ilk altı ayı içinde Wall Street’de faaliyet gösteren bağımsız yatırım bankasının kalmayacağını, hepsinin bir büyük ticari bankanın içinde eriyeceğini ya da batacağını belirtiyor.
