*Doç. Dr. Murat Batı
2022 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi, Plan ve Bütçe Komisyonuna sevk edildi. Sırada; TBMM Genel Kurul’da görüşülmeye başlanacak ve sonrasında da Cumhurbaşkanı’na imzaya sunulacak. Bütçe Kanun Teklifinde hem giderler hem de gelirler geçen yıla göre arttırılmış görünüyor. 2022 Merkezi Yönetim Bütçesinin giderleri 1 Trilyon 751 Milyar TL, bütçe gelirleri 1 Trilyon 473 Milyar TL, vergi gelirleri 1 Trilyon 430 Milyar TL olarak öngörüldü.
Bu harcamalar, finanse edilmek için maktu vergi, harç ve cezaları yeniden değerleme oranında artırılacak. Yeniden değerleme oranı ise %36,2 olarak açıklandı. Ancak VUK mük.m.298 uyarınca Hazine ve Maliye Bakanlığınca da bu oranın Resmi Gazete’de ilan edilmesi gerekmekte. Ancak henüz ilan edilmedi.
Eminim birçok kişi şu an “banane bu orandan” diyordur. Ancak bu sizi de ilgilendiriyor. Çünkü birçok vergi ve harç ile bunlara bağlı cezalar da yeniden değerleme oranına bağlı olarak artırılıyor. Daha basit bir şekilde şöyle anlatmaya çalışayım; aşağıda açıklayacağım bazı vergi, harç ve cezaları önümüzdeki yılbaşından itibaren %36,2 oranında zamlı ödenecek. Hepimiz yani. Sen de dahil..
Yeniden Değerleme Oranı
Vergi Usul Kanunu’nun Mükerrer 298’inci maddesi uyarınca yeniden değerleme oranı, Ekim ayında (Ekim ayı dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre üretici fiyatları genel endeksinde (ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Bu oran Hazine ve Maliye Bakanlığı'nca ilan edilmekte ve Resmi Gazete'de yayımlanmaktadır. Ancak henüz ilan edilmedi.
Aşağıdaki tabloda son 22 yılın yeniden değerleme oranları bulunmaktadır.
2022 yılında uygulanmak üzere bu oran yüzde 36,2 olarak belirlendi. 2002 yılından bugüne kadar en yüksek oran maalesef bu yıl gerçekleşti.
Gelecek yıl “ÖTV ve KDV” yine rekor kıracak
2022 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifinde tahsil edilmesi öngörülen değerler aşağıdaki gibidir;
Kanun teklifine göre 220,8 Milyar TL ÖTV’den, İthalde alınan KDV’den 290,9 Milyar TL ve Dâhilde Alınan KDV’den ise 275,1 Milyar TL gelir elde edilmesi öngörülmüştür. KDV ve ÖTV’nin toplamı ise 787 Milyar TL’dir. Toplam vergi gelirlerinin yüzde 55’i sadece KDV ve ÖTV’den bekleniyor. Dolaylı vergilerden sadece ikisinden bu denli bir hasılat beklemek ülkelerin gelişmişlik düzeyi ve ekonomik gücü hakkında da fikir vermektedir. Dolaylı vergilerin payı ne denli yüksek ise ülkelerin gelişmişlik düzeyi de o denli düşüktür.
Gayrimenkulü olanlar emlak vergisini zamlı ödeyecek
Türkiye siyasi sınırları içinde sahip olunan arsa, arazi, işyeri ve konutlar için her yıl belediyede kayıtlı olunan değer üzerinden binde 1 ila 6 oranında emlak vergisi ödenmektedir. Bu değer, Emlak Vergisi Kanunu’nun 29’uncu maddesinde bulunan “vergi değeridir” ve bu değer her yıl yeniden değerleme oranının yarısı oranında artırılarak uygulanmaktadır. Önümüzdeki yıl emlak verginizi %36,2’nin yarısı %18,1 oranında zamlı ödeyeceksiniz. Yani bu yıl 100 TL emlak vergisi ödediyseniz önümüzdeki yıl 118,1 TL ödeyeceksiniz.
Ayrıca Çevre temizlik vergileri her yılbaşında, bir önceki yıl vergi tutarı yeniden değerleme oranının yarısı kadar arttırılmak suretiyle belirlenir. (BGK mükerrer m. 44).
Harçlar da zamlandı
Harçlar kanunu kapsamında alınan maktu harçlar da yeniden değerleme oranı kadar zamlanacak. Harçlar Kanunu’nun mükerrer 138’inci maddesi uyarınca alınacak maktu harçlar yeniden değerleme oranı ile artırılarak uygulanacak. Sadece bu artış maktu yani sabit bir parasal tutar olarak belirtilen harçlara uygulanacak. Buna göre yargı harçları, tapu kadastro harçları, noter harçları, vergi yargısı harçları, konsolosluk harçları, gemi ve liman harçları, diploma harçları ve trafik harçları bu oran kadar artırılacaktır. Özellikle noterde çok işi olanların biraz daha hazırlıklı olmaları gerekmektedir.
İlk defa avukatlık ruhsatı alacaklar, pasaport alacaklar, vizesiz yurt dışına çıkacaklar, dava açacaklar, ehliyet alacaklar, ruhsat alacaklar da alacakların hepsi önümüzdeki yıl zamlı harç ödeyecek.
Ceza yememeye dikkat
Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenen idari para cezaları da Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 414’üncü maddesi uyarınca yeniden değerleme oranı kadar artırılacaktır. Fiş ya da fatura almazsanız, fiş ya da fatura vermezseniz, kiranızı bankadan vermezseniz, elektronik beyanname gönderme yükümlülüğünüzü yerine getirmezseniz, işe başladığınızı ya da iş/adres değiştirdiğinizi zamanında vergi dairesine bildirmezseniz idari para cezasına tabi tutulacaksınızdır. Ve bu tutarlar da %36,2 oranında artırılarak 2022 yılında uygulanmaya başlanacaktır.
Trafikte daha dikkatli olmak lazım artık
Trafik cezaları da bu oran kadar artırılacak. Elbette trafikte çok dikkatli olmak lazım ancak hem candan hem maldan olmamak gerekir.
Motorlu taşıtlar verginiz de arttı
Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun 10’uncu maddesi uyarınca ödenecek tutarlar her yıl yeniden değerleme oranı kadar artırılarak uygulanmaktadır. Yani bu yıl 100 TL MTV ödediyseniz önümüzdeki yıl 136,2 TL ödeyeceksiniz.
Vergi mevzuatımızda uygulanan maktu istisna tutarları da arttı
Vergi mevzuatımızda konut gelirlerine, değer artış kazançlarına gibi kısımlarda maktu istisna uygulanmaktadır. Bu istisnalar mükelleflerin lehinedir ve bu tutarlar da yeniden değerleme oranı kadar artırılacak.
Bunlar; Konut kira gelirlerinden elde edilen istisna tutarı (GVK m.21), işyeri dışında yemek verilen ücretliye uygulanacak istisna yemek bedeli (GVK m.23/8) ve özellikle tüm ücretlileri/gelir vergisi mükelleflerini ilgilendiren vergi dilimi de (GVK m.103) yeniden değerleme oranı kadar artırılacaktır. Yani bu yıl %20’lik dilime geçmek için yıl içinde ücretinin toplamının 24 bin TL’yi aşması gerekirken 2022 yılında “bu tutar yaklaşık (tahmini) 32 bin TL’yi aşarsa” şeklinde düzenlenecektir.
Özetle
Maktu alınan vergi, harç ve cezalar 2022 yılı için yüzde 36,2 oranında artırılacak. Çok sıkıntılı zamanlardan geçtiğimiz bu dönemde gönül isterdi ki “bir kriz/pandemi bütçesi” yapılsın ama verilere bakılınca öyle olmadığı anlaşılmaktadır. Bütçe kanun teklifinde; alınması öngörülen vergiler ağırlıklı olarak harcama esaslı vergiler üzerinden alınmaktadır. Bu durum da literatürde “tersine artan oranlı” diye adlandırılan düşük gelirlilerinin vergi yükünün daha fazla olduğu bir “adaletsiz bir vergi” yapısı olduğunu göstermektedir. Bu, “vergi adaleti” değildir hele “adalet” hiç değildir.
* Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ali Fuad Başgil Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Bölüm Başkanı
[email protected]
