*Doç. Dr. Murat Batı
Bazı mükellefler zamanında beyannamelerini vermişlerse Hazine ve Maliye Bakanlığı onlara bir güzellik yapmaktadır. “Vergiye uyumlu mükelleflere vergi indirimi” başlığı ile mükelleflerin zamanında beyan etmelerini sağlamak üzere bir teşvik olarak düzenlenmiştir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun kaldırılmış (mülga) mükerrer 121’inci maddesi yeniden düzenlenmiş ve vergiye uyumlu mükelleflere 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren vergi indirimi uygulanmaya başlanmıştır. Hesaplanan vergiyi bu mükellefler %5 eksik ödeyecekler. Kimler nasıl yararlanacak bu haktan? Anlatmaya çalışayım.
Vergi indiriminden kimler yararlanacak?
İlk yararlanacak olanlar Gelir Vergisi Kanunu’na tabi olan ticari kazanç sahipleridir. Bunlar; büfe işletmecileri, bakkal işletenler, market işletenler, özel hastane işletenler, poliklinik işletenler, oto yıkamacı işletmecileri, emlakçılar, pastane işletmecileri, lokanta işletmecileri, çiçekçiler, eczacılar, dershane işletmecileri, kurs işletmecileri vs. şeklinde meslek grupları ticari kazanç elde etmiş sayılır ve indirimden faydalanırlar.
İkinci yararlanacak olanlar Gelir Vergisi Kanunu’na tabi olan zırai kazanç sahipleridir. Bunlar; meyve üreticisi, hayvan üreticisi, çiftçiler, arıcılar, zeytin üreticisi, çay üreticisi, fındık üreticisi bu kapsamda tarımsal ve hayvansal üretim yapanlar şartlarını sağladıkları sürece zırai kazanç elde etmiş sayılır ve indirimden faydalanırlar.
Üçüncü yararlanacak olanlar Gelir Vergisi Kanunu’na tabi olan serbest meslek kazancı sahipleridir. Bunlar; kendi nam ve hesabına çalışan doktorlar, avukatlar, serbest muhasebeci mali müşavirler, yeminli mali müşavirler, mühendisler, diş hekimleri, mali danışmanlar, arabulucular gibi meslek grupları serbest meslek kazancına tabi tutulur. Resmi arabulucular ile bilirkişiler GVK madde 61/5 kapsamında ücretli sayıldıklarından bu hükümden yararlanamayacaklardır.
Dördüncü yararlanacak olanlar ise bazı kurumlar vergisi mükellefleridir. Ancak Kanun, finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonlarını kapsam dışında tutmuştur. Yani bankalar, sigorta şirketleri gibi mükellefler bu indirimden yararlanamayacaktır. Ancak bu faaliyet dışında faaliyette bulunan her türlü anonim, limitet şirket, kooperatifler (tüketim, ulaşım kooperatifleri gibi), iş ortaklıkları bu indirimden yararlanabilecekler. Basit usul mükellefleri de bu indirimden yararlanabileceklerdir.
Vergi indiriminden yararlanma şartları nelerdir?
Öncelikle yukarıda bahsettiğim mükelleflerden biri olacaksınız. Yani sadece kira geliri olan biriyseniz bundan yararlanamıyorsunuz. Saydığım mükellefler arasında bulunsanız dahi bazı şartlar daha var.
Bunlar; İkinci şart; indirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki yıla ait vergi beyannamelerinin kanuni süresinde verilmiş olması gerekiyor. Yani gelir vergisi mükellefleri 2019 yılı gelirleri için 2020 Mart ayında beyanname vereceği için; 2020, 2019 ve 2018 yılında zamanında beyannamelerini vermiş olması gerekmektedir.
Olur da pişmanlık ile beyanname verseniz bile Maliye Bakanlığı bunu görmezden gelip beyannamenizi zamanında vermiş sayıyor. Zamanında vermeniz gereken beyannameler ise; yıllık gelir vergisi, kurumlar vergisi, geçici vergi, muhtasar, KDV ve ÖTV beyannameleridir. Bu beyannamelere ilişkin mükellefiyetiniz yok ise bu beyannameleri zamanında vermiş kabul edileceksiniz. Örneğin bir avukat kurumlar vergisi mükellefi olamayacağından dolayısıyla bu beyannameyi de vermeyecektir. İlgili olduğu mükellefiyete tabi beyannameleri zamanında vermeli diyelim.
Üçüncü şart ise, bu dönemlere ilişkin hesaplanan vergilerinizin de ödenmiş olması gerekiyor. Beyannameleri zamanında verseniz bile ödememiş iseniz bu indirimden maalesef yararlanamıyorsunuz. Ancak önceki yıllara ilişkin vergi borçlarınızın indirimden yararlanacak beyannamenin verilmesi gereken tarihe kadar ödenmesi yeterlidir.
Buna ilaveten vergi indiriminden sonra yapılan işlemlerde, bilgi ve belgelerin tam olarak sunulmuş olması şartıyla, mahsuben iade talepleri ile ilgili olarak vergilerin %10’una kadar eksik ödenmiş olması da yapılmış indirimi etkilemeyecektir. Yani indirimden yararlanılmaya devam edile bilinecektir.
Dördüncü şart ise; indirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki yıl içerisinde haklarında beyana tabi vergi türleri itibarıyla ikmalen, re’sen veya idarece yapılmış bir vergi tarhiyatının bulunmaması gerekmemektedir. Şöyle ki, 2020, 2019 ve 2018 yıllarında beyan edilmiş/edilecek tutarlara ilişkin, eksik belge kullanılmamış, beyannamenin eksik doldurulmamış, beyannamede belirtilen bilgilerin tam ve eksiksiz olması, beyannamenin zamanında verilmiş, defter tasdiklerinin tam ve eksiksiz yapılmış olması, halk arasındaki adıyla naylon fatura kullanılmamış olması gerekmektedir.
Bunlardan birinin ihlalinin varlığı indirimden yararlanmayı engeller. Ancak Vergi İdaresi olur da yukarıda sayılan bu eylemlerden birini/birkaçını yaptığınızı tespit etmiş, bunu size tebliğ etmiş ve siz de bunu yargıya taşıyıp davayı kazanıp vergi idaresinin yaptığı işlemi iptal ettirmişseniz bu indirimden yararlanabilirsiniz demektir. Haklı olsanız bile dava açmayıp ya da düzeltme ya da uzlaşmaya başvurmayıp bunu tamamen ortadan kaldırmadıysanız maalesef bu indirimden yararlanamayacaksınız.
Beşinci şart ise; indirimin hesaplanacağı beyannamenin verildiği tarih itibarıyla vergi aslı (vergi cezaları dahil) 1.000 Türk Lirası'nın üzerinde vadesi geçmiş borçlarının bulunmaması gerekmektedir. Hazine ve Maliye Bakanlığı 1.000 TL’ye kadar borcun bulunmasını görmezden gelmektedir. Bu uygulama, İyi niyetli bir yaklaşımdır.
Altıncı şart; 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun Mükerrer 121’inci maddesinin 3’üncü bendi “İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile önceki dört takvim yılında 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 359’uncu maddesinde sayılan fiilleri (naylon fatura kullanma/düzenleme, defter belgeleri yok etme, yırtma gibi) işlediği tespit edilenler, bu madde hükümlerinden yararlanamazlar.
İndirim tutarı ne kadardır?
Belirtilen şartları taşıyan mükellefler; yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5'ini, ödenmesi gereken gelir ve kurumlar vergisinden indirerek vergi indiriminden yararlanabileceklerdir. 2020 yılında yasal süresi içerisinde gelirini beyan eden yukarıda sayılan mükellefler vergi dairesi tarafından hesaplanan verginin %5’lik tutarını eksik ödeyeceklerdir. Örneğin Avukat A, Mart 2020 tarihinde 2019 yılına ilişkin gelir vergisi beyannamesini tam ve eksiksiz şekilde beyan etmiştir. Vergi dairesinin hesapladığı ve tebliğ ettiği vergi 100 TL ise Avukat A %5 indirime tabi tutularak 95 TL ödeyecektir. Ancak indirim tutarının toplamı 1 milyon 400 bin TL’den fazla olamaz.
İndiriminden yararlanan mükelleflerin şartları taşımadığı sonradan tespit edilirse
Vergi indiriminden yararlanan mükelleflerin belirtilen şartları taşımadığının sonradan tespiti halinde ilgili vergilendirme döneminde indirim uygulaması dolayısıyla ödenmeyen vergiler herhangi bir cezai yaptırım olmaksızın doğrudan mükelleften tahsil dilecektir. Yukarıdaki örnekte, Avukat A’nın ilerleyen tarihlerde indirim şartlarından yararlanamayacağı ortaya çıkarsa alınmayan 5 TL, sadece 5 TL olarak Avukat A’dan tahsil edilir.
___________________________________________________________________________________________________
* Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ali Fuad Başgil Hukuk Fakültesi, Mali Hukuk Anabilim Dalı Başkanı
