T24 - 2008'de 1 milyar dolar olan dizi ekonomisi 2010'da 700 milyon lira geriledi.
TÜRK dizi sektörü krizde 2008’e oranla yüzde 30 küçülerek 1 milyar TL’den 700 milyon TL’ye geriledi. İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası’nın (İSMMMO) yaptığı “Dizi Ekonomisi-Mayıs 2010” araştırmasına göre, tüm hareketliliğe karşın sektör kriz nedeniyle her üç diziden birini kurban verdi. Eylül 2008’de 11 ulusal kanalda yayınlanan yerli dizi sayısı 63 iken, Mayıs 2010 itibariyle bu sayı 7 ulusal kanala ve 42 yerli diziye indi.
Ücretler yüzde 40 düştü.
Eylül 2008’de yapılan araştırmaya göre 2005-2008 yıllarında adeta “patlama” yaşayan dizi ekonomisinde, krizle birlikte kanallar, yapımcı şirketlere ödedikleri ücretlerde yüzde 30-50 indirim yaptı. Yapımcılar da aynı şeyi oyuncular ve teknik ekipten talep etti, sektördeki ücretler de ortalama yüzde 40 düştü. Ayrıca yeni adı Bloomberg olan Kanal 1, Show Tv, Kanal 7 gibi birçok kanalın dizi yarışından koptuğu ortaya çıktı.
Küçük bütçeli ‘sitcom
Yayınlanan dizilerin sayısını azalırken, düşük maliyetli sitcom tarzı dizilere ekranların açılmasını sağladı. Drama tarzı dizilerin bölüm başına maliyetleri 300 bin TL’yi bulurken, sitcom tarzı diziler bölüm başına 60-100 bin TL’lik bütçelerle çekiliyor. Son yıllarda yönetmeninden senaristine, set işçisinden ışıkçısına kadar önemli bir istihdam yaratmaya başlayan dizi sektöründe çalışan sayısının 150 bini bulduğu tahmin ediliyordu. Krizdeki yüzde 30’u bulan küçülme istihdamı da etkiledi. Yüksek bütçeli diziler genelde 60-100 kişilik ekiplerle çekiliyor. Oyuncu olarak ekran önünde 20-30 kişi görünse de kamera arkasında bunun 2-3 katı ekip bulunuyor. Ancak yüksek bütçeli dramalar için bu durum söz konusuyken, düşük bütçeli sitcom’lar oyuncular ve kamera arkasındaki ekip dahil maksimum 30 kişi ile çekiliyor. Stüdyo ortamında çekildiği için yapımcı, teknik ekibi birkaç dizi için kullanabiliyor.
Oyuncu ücretleri
Dizilerin bütçesinin yüzde 20-30’unu oyuncu ücretleri oluşturuyor. Genellikle bir-iki başrol oyuncusu iyi ücret alıyor. Kriz öncesi başrol oyuncularının bölüm başına aldığı ücretin 10-30 bin TL arasında değişiyordu. Başrol oyuncularının aldığı ücretler 5-20 bin TL arasına indi.
Oyuncular 50 bine çıktı, günde 50 kişi başvuruyor
Dizilerin oyuncu ihtiyacı cast (oyuncu) ajanslarından karşılanıyor. Ajanslara kayıtlı oyuncu adayı sayısı 50 bine ulaşıyor. Önde gelen cast ajanslarına günde ortalama 50 kişi başvuruyor. Oyuncu adayları, ajanslara kayıt olabilmek için 40-200 TL başvuru ücretleri ödüyor. Bazı ajanslarda bunlara ek olarak fotoğraf ve deneme filmi çekimi için de ücret alınıyor.Cast ajansları bir oyuncuyu dizi çekimine gönderdiği zaman ücreti yapımcıdan alıyor. Komisyon yüzde 20-70 arasında değişiyor.
İhracat potansiyeli var
İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan, Türk ekonomisinin önemli dinamolarından biri olmaya aday olan dizi sektöründeki tıkanıklığın sürdüğünü belirterek, Türk dizilerinin çevre ülkelere yüksek bir ihracat potansiyelinin bulunduğunu söyledi. Arıkan, “Dış Ticaret Müsteşarlığı başta olmak üzere ilgili kurumlar, dizi sektörünü destekleyecek tedbirler almalı. DTM’nin iyi niyetli girişimlerin olduğunu biliyoruz” dedi. Dizi ekonomisinin boyutlarını ve çevre ülkelerde gördüğü ilgiyi ilk kez kendilerinin 2.5 yıl önce gündeme getirdiğine dikkat çeken Arıkan, “Biz bu araştırmamızda ihracat potansiyeline dikkat çekmiştik. Bu çalışmamızdan sonra hem ilgili sektör otoriteleri hem de devlet yetkilileri konuyu ele aldı. Çalışmaların sonuçlandırılmasında büyük yarar var. Diziler, izlendikleri ülkelerde Türkiye’nin tanıtımına büyük katkı sunmaktadır” dedi.,
