Avrupa Konseyi 2015 yılındaki gözlemlerine dayanarak yayımladığı raporda, Türkiye'deki geri gönderme merkezlerinin çoğunda koşulların "insani olmadığını" bildirdi. Dışişleri Bakanlığı ise raporun yaklaşık 2 yıl önce iletilmesinden sonra koşulların düzeltildiğini, yeterli görülmeyen geri gönderme merkezlerinin kapatıldığını ve daha iyi koşullara sahip yeni merkezlerin inşa edildiğini açıkladı.
Dışişleri Bakanlığı, raporun Türkiye hükümetinin izni doğrultusunda bugün yayımlandığını da kaydetti.
Rapor, Avrupa Konseyi bünyesindeki Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi'nin Haziran 2015'te Türkiye'ye düzenlediği ziyaretin ardından hazırlandı. Kasım 2015'te Türk makamlarına iletildi.
Heyet, ziyaret kapsamında farklı şehirlerde bulunan geri gönderme merkezlerinde incelemelerde bulundu.
Rapor, ziyaretin, Türkiye'nin başta Suriye, Afganistan, Irak ve İran olmak üzere, yabancıların Türkiye'ye akın ettiği bir dönemde yapıldığına dikkat çekiyor. Türkiye'nin göçmenler için barınak, bakım ve koruma gibi aldığı önlemler ise takdir ediliyor.
Geri gönderme merkezlerindeki koşulların çeşitlilik arz ettiği belirtiliyor. Aydın'da koşullar iyiyken; Ankara, İstanbul (Kumkapı) ve İzmir'de koşulların çok kötü olduğu belirtiliyor.
Ankara, İstanbul ve İzmir'deki geri gönderme merkezlerinde, pek çok yabancının çok kalabalık, hijyenin oldukça yetersiz olduğu, gün ışığı az olan ya da hiç olmayan, yeterince havalandırması olmayan koşullarda tutulduğu belirtiliyor ve bunlar "insani olmayan" şeklinde nitelendiriliyor.
Ziyaret edilen tüm merkezlerde, insanların temel kişisel hijyen ürünlerinden yoksun olduklarından şikayet ettikleri katydediliyor.
Dışişleri Bakanlığı'nın açıklamasında ise rapor doğrultusunda İstanbul-Kumkapı, Gaziantep ve Kırklareli geri gönderme merkezlerinin 2016'da kapatıldığı, bu yerlerde yeni merkezlerin açıldığını belirtildi.
İzmir-Işıkkent ve Bursa'daki merkezlerin de fiziki şartların yetersizliğinden dolayı Temmuz 2017'de kapatıldığı kaydedildi.
Merkezlerde tutulan kişilere açık havada egzersiz imkanı tanınmaması ise Avrupa Konseyi'nin raporda bir diğer sorun olarak sıralanıyor.
Ankara Geri Gönderme Merkezi'nde kalanlara, çocuklar da dahil olmak üzere, haftalarca ya da aylarca dışarıda egzersiz imkanı tanınmadığı belirtiliyor.
Komite, hükümetlerin, geri gönderme merkezlerindeki göçmenler de dahil olmak üzere, gözaltındaki herkese günde en az bir saat açık havada egzersiz izni verme yükümlülüğü olduğunu söylüyor.
Avrupa Konseyi'nin raporunda birkaç istisna dışında, geri gönderme merkezlerinde spor ya da eğlence amaçlı benzer aktivitelerin düzenlenmediği belirtiliyor. Neticede, bu merkezlerde tutulan yabancıların önemli bir kısmının haftalar, hatta aylarca hiçbir şey yapmadan durduğu kaydediliyor.
Raporda, Atatürk Havalimanı'ndaki transit geçiş bölgesinde bazıları çocuklu aileler olmak üzere yabancıların doğal ışığa ve açık havada egzersiz imkanına erişimi olmadan aylarca tutulduğu bilgisine de yer veriyor.
Dışişleri Bakanlığı bu konuda İstanbul Atatürk Havalimanı'nda, kabul edilemez yolcu statüsünde olup uluslararası koruma başvurusu yapan yabancılar için Uluslararası Koruma Müracaat Bürosu'nun Nisan 2016'da kullanıma açıldığını kaydetti.
Yapılan görüşmelere bağlı olarak, yabancıların avukat haklarından haberdar olmadıkları bilgisine de yer veriliyor ve yasal desteğin etkin bir şekilde işlemediğine dair işaretler olduğu kaydediliyor.
Dışişleri Bakanlığı ise bu konuda, 17 Mart 2016 tarihinde yürürlüğe giren, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'nun uygulanmasına ilişkin yönetmelikle, ülkeye giriş-çıkış yapan ve ülkede koruma talep eden yabancılara ilişkin yasal zeminin güçlendirildiğini açıkladı.
