Devlet her gelirden ve her kesimden tüketicinin cebinden çıkan paraya bakarak enflasyonu hesapladığı için, devletin enflasyonu ile vatandaşın enflasyonu birbirini tutmuyor.
Özellikle gıda ürünlerinde buna bir de ürünün tüketiciye ulaşıncaya kadar geçtiği ve fiyat artışlarında önemli rol oynayan hal, pazar ve market zinciri halkalarındaki yüksek fiyat farkları eklenince vatandaş için gerçek fiyat artışları katlanılmaz oluyor.
Milliyet gazetesi yazarı ve ekonomi profesörü Güngör Uras, 4 Kasım 2008 tarihli yazısında devletin enflasyonu ile vatandaşın enflasyonu arasındaki farkın nereden kaynaklandığını anlatıyor.
Hissedilen enflasyon yüzde 25Enflasyon ayaklandıMB: Gaz zammı enflasyona 0.2 puan yansırÜreticide 1.36 YTL markette 4.59 YTL
TÜİK, ekim ayında tüketici fiyatlarındaki artışı yüzde 2.60 olarak açıkladı. Son 12 ayda tüketici fiyatlarındaki artış yüzde 11.99’a ulaştı. Bunlar devletin enflasyonu. Devletin istatistik kurumu (TÜİK), tüketici fiyatlarındaki artışı (Edirne’den Ardahan’a) Türkiye genelinde ve de (Rahmi Koç Bey’den Çoban Memet’e) her gelirden ve her kesimden tüketicinin cebinden çıkan paraya bakarak hesapladığı için, devletin enflasyonu Ayşe Hanım Teyzem’in hesabına uymuyor.
Ayşe Hanım Teyzem için enflasyonun göstergesi, domates/patates, kuru fasulye/pirinç, et/yağ fiyatlarındaki artıştır. Ayşe Hanım Teyzem, marketteki, pazardaki fiyatlara bakarak, gıda maddeleri fiyatındaki artışı “çıldırtıcı” olarak niteliyor.
Üreticinin cebine para girmiyor
Öte yandan da gıda maddesi üreticisi, çiftçi, tarımcı, ürününün para etmediğinden yakınıyor. Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin (TZOB) açıkladığı ortalama üretici, hal, pazar ve market fiyatları arasındaki farkın büyüklüğü, üreticinin neden ağladığını, Ayşe Hanım Teyzem’in neden çıldırdığını ortaya koyuyor.
Domates üreticiden 0.50 YTL’den çıkıyor, hale gittiğinde 0.90 YTL oluyor. Markette 2.36 YTL’den satılıyor.
Patates üreticiden 0.26 YTL’den çıkıyor. Halde 0.48 YTL oluyor. Markette 0.96 YTL’den satılıyor.
Kuru fasulye üreticiden 1.36 YTL’den çıkıyor. Halde 2.25 YTL oluyor. Markette 4.59 YTL’den satılıyor.
Parayı aracı kazanıyor
Tarım ürünlerinde ulaşım, pazarlama giderleri önemlidir. Kalite fiyatı artırır. Stoklama riski fiyatı artırır. Bunlar dikkate alınsa bile, üretici fiyatı ile market fiyatı arasındaki farkın büyüklüğü dikkati çeliyor. Bunun temelinde hal sisteminin iyi çalışmaması, fiyat artışına yol açması var.
Gelelim Ayşe Hanım Teyzem’in cebinin nasıl yandığına... Başlıca gıda maddelerinin geçen yılın ekim ayı ile bu yılın ekim ayı arasındaki fiyat artışlarının, TÜİK’in hesapladığı TÜFE artış oranının üzerine çıktığı anlaşılıyor.
TZOB’un rakamlarına göre geçen ekimden bu ekime domatestin market fiyatı yüzde 50, patatesin yüzde 45, kuru fasulyenin yüzde 58 oranında, kırmızı mercimeğin yüzde 159 oranında, nohudun yüzde 35 oranında, dana (kuşbaşı)nın yüzde 29 oranında artmış.
Ayşe Hanım Teyzem’in en fazla tükettiği gıda maddeleri bunlar. İşte bunun için Ayşe Hanım Teyzem, “Geçen ekimden bu yana benim için fiyatlar yüzde 50 kadar arttı... Devletin açıkladığı enflasyon ile benim enflasyonum farklı” diyor.
Güngör Uras
