Rosatom'un yapacağı Akkuyu nükleer santraline ortak olması beklenen Cengiz-Kolin-Kalyon (CKK) konsorsiyumunun çekilme kararı alması, yeni bir tartışma başlattı. Akkuyu nükleer santralinde CKK'nın yerine kamuya ait Elektrik Üretim A.Ş'nin (EÜAŞ) vergi cenneti olarak bilinen Jersey Kanal Adaları'nda kurduğu EUAS ICC ile ortak olacağı, böyle bir ortaklığın ise vergi kaçırma ve Sayıştay denetiminden kaçınma gibi çok kritik tartışmalara yol açacağı ifade edildi.
Nükleer için kurulmuş
Sözü'de yer alan haber şöyle:
Rus Rosatom şirketi, en az 20 milyar dolara (yaklaşık 75 milyar TL) mal olacağı tahmin edilen Akkuyu nükleer santral projesinin yüzde 49'unu Cengiz-Kolin-Kalyon konsorsiyumuna satacağını geçen yıl haziran ayında açıklamış, anlaşmanın da yıl sonuna kadar imzalanacağını bildirmişti. Üçüncü havalimanının da müteahhitleri olan CKK'nın nükleer santrale dahil edilmesi, finansman tartışmalarına neden olmuştu. Ancak aradan geçen 7 ayın sonunda Rosatom ile CKK arasında anlaşma sağlanamadığı, Akkuyu'ya CKK'nın yerine EUAŞ ICC'nin ortak olacağı kamuoyuna sızdı.
EÜAŞ, vergi cenneti olarak bilinen Jersey adalarındaki ‘EUAS International ICC' şirketini yüzde 100 hissesi EÜAŞ'a ait olmak üzere 50 milyon dolar sermayeyle 2015 yılında kurdu. Şirketinin faaliyet konusu ‘Uluslararası anlaşmalar çerçevesinde belirlenen faaliyetler ile yurt dışında elektrik enerjisi üretimi (santral kurma dahil) ve ticareti ile yakıt ve atık yönetimine yönelik faaliyetleri yerine getirmek' şeklinde belirlendi. Akkuyu nükleer santralinin, Rusya ile Türkiye arasında imzalanan ‘uluslararası anlaşma' çerçevesinde yapılacak olması, EUAS ICC'nin en başından nükleer santral için kurulduğuna işaret ediyor. EÜAŞ, Sinop'a yapılacak nükleer santral için ‘EUAŞ International ICC' dışında yine Jersey adalarında ayrıca ‘Sinop Energy IC' şirketini de 2015 yılında kurdu.
Nükleer santrale özel şirket yerine kamunun ortak olması genel olarak olumlu karşılanıyor. Ancak kamunun yurtiçindeki enerji kurumu yerine, vergi cennetinde kurduğu uluslararası şirketi aracılığıyla nükleere ortak olmasının, ‘devletin devletten vergi kaçırması' riskini ortaya çıkaracağından endişe ediliyor.
"Türkiye figüran olmasın"
EUAS ICC'nin Sayıştay denetimine de tabi olmayacağına işaret edilirken, “Şirketin gelirleri kamudan, giderleri ise kamusal denetimin dışında. Milyarlarca dolarlık projeye kamu kaynak aktaracaksa denetimden kaçınılamaz” eleştirileri yapılıyor. EÜAŞ'ın nükleere ortak yapılması halinde finansmanın Varlık Fonu'ndan sağlanacağı da belirtiliyor. CHP Denizli Milletvekili Kazım Arslan, Akkuyu nükleer santralinde yaşanan belirsizliğin kamuoyuna açıklanması gerektiğini söyledi. Arslan, şöyle dedi:
“Son torba yasa tasarısında nükleer santral projelerine devlet teşviki verileceği öngörülmekte, yabancılara güzellik üstüne güzellik yapılmaktadır. Türkiye kendi topraklarında oynanan nükleer oyunlara daha fazla figüran olmamalıdır."
