Ali Babacan’ın genel başkanlığını yaptığı Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA), Hükümet’in Koronavirüs’ün ekonomik etkilerine karşı açıkladığı paketinin yetersiz kaldığını belirterek kendi önerilerini açıkladı.
Hükümetin açıkladığı paketin milli gelire oranının yüzde 2 olduğu ve diğer ülkelere kıyasla bunun çok düşük düzeyde kaldığı belirtilen açıklamada, “Bu krizin ekonomi üzerindeki etkileri ile mücadelede en temel öncelik iş, istihdam ve gelir kayıplarının önüne geçmek olmalıdır” denildi.
DEAVA önlemler için kaynak olarak acil ve zaruri olmayan kamu harcamalarının ciddi biçimde kısılmasını gösterdi. Açıklamada, “Bu çerçevede, maaş, sosyal yardımlar, çiftçilere ödemeler gibi harcamaların dışında kalan yatırım, cari ve diğer transfer harcamalarında ciddi oranda kesintiye gidilmelidir. Yapımına başlanmamış, acil olmayan ve ertelenebilecek nitelikteki projeler durdurulmalıdır” denildi.
DEVA, paketin tutarlı bir orta vadeli program ile desteklenmesi gerektiğini, kaynak temini için sadece Merkez Bankasının kullanılmasının öncelikle döviz kurları, ilerleyen aşamalarda ise enflasyon üzerinde ciddi baskı oluşturacağı uyarısı yaptı.
Açıklamada dış kaynağa ihtiyaç olduğu da belirtilerek, “Uluslararası kuruluşlar ve rezerv döviz sağlayıcı merkez bankaları başta olmak üzere, swap pencereleri gibi döviz likiditesine erişim imkanlarındaki gelişmeler yakından takip edilmeli, bu yöndeki çalışmaların içinde aktif biçimde yer alınmalı ve oluşturulacak imkânlardan azami ölçüde yararlanılmalıdır” denildi.
İşte ana başlıklarıyla, DEVA’nın önerileri:
İşsizler için öneriler
İ̇şsizlik Fonundan yararlanma ile kısa çalış̧ma ödeneğinden yararlanma koşulları ve yararlanma süresi ile yararlanma miktarlarında ilave esnekliklere gidilmelidir.
Mevcut şartları taşımayanlar ile istihdama yeni girmişş kişilerin istihdamının korunabilmesi ve çalış̧anların gelir kaybını önlemesi açısından kısa çalışma ödeneği yararlanma şartları işsizlik sigortası şartlarından ayrılmalıdır.
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanılacak miktarın alt sınırın (işçinin son on iki aylık maaş ortalamasının yü̈zde 60’ı) ilk üç ay için yüzde 100’e sonraki ü̈ç ay için yüzde 80’e çıkarılmalıdır.
Son yapılan yasal düzenlemeyle işten çıkarma yasağı ile birlikte ücretsiz izne çıkarma imkanı verilmesi olumludur. Bunun 15 Mart sonrasında işten çıkarılan ve işsizlik ödeneğinden ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanmayanlara sağlanması da olumlu bir adımdır. Diğer yandan sağlanacak destek mevcut yoksulluk, açlık sınırı göz önüne alındığında ve kısmi çalışma ödeneği ile İşsizlik Sigortası Fonundan sağlanan destek ile karşılaştırıldığında düşüktür. Devletin ödemeyi taahhü̈t ettiği tutar 1.177 TL’dir. 2020 için belirlenen asgari ücret ise 2.324 TL’dir. Asgari ü̈cretin bile yetersizliği tartışılırken 1.177 TL’nin çok yetersiz olduğu açıktır.
Bu dönemde en kırılgan kesim, işsizlik fonu ve kısmi çalışma ödeneği gibi imkanlardan yararlanmayan, sayıları yaklaşık 9 milyonu bulan kayıt dışı çalışanlardır. Bunlara ilişkin bir tedbir bir öneri de yoktur.
KOBİ’ler ve esnaf için öneriler
Küçük, orta ve büyük ölçekli işletmeler için sağlanan vergi, SGK primleri ve kredi geri ödemelerinin ertelenmesi veya yeni kredi temini gibi destekler, bürokratik şüreçler ve ilgili kurumların uygulamaları nedeniyle beklenen şekilde hayata geçmemektedir.
Destekler gerçek ihtiyacı olan işletme ve firmalara ulaşmamaktadır. Bu sorunlar ivedilikle giderilmelidir.
Ertelemelerin süresi yeterli değildir. Erteleme yerine bu süre zarfında vergi ve SGK primleri alınmamalıdır.
Vatandaşlarla ilgili öneriler
Elektrik, su ve doğalgaz faturalarının ertelenmesi uygulaması hayata geçirilmelidir. Faturaların geç̧en ayların ortalaması şeklinde alınmasının, açık olmayan işyerleri için sebep olduğu zorluk ve sorunlar giderilmelidir.
Çiftçilerle ilgili öneriler
Üretici ve gıda sanayi ciddi bir mali darboğazda. Çıftçiler halen geç̧en yılın üretiminin desteklerini tam olarak alamadılar. Dolayısıyla 2019 yılı destekleme ödemelerinin tamamı acilen ödenmeli, 2020 destekleri avans olarak verilmelidir.
Çiftçilerimizin borç̧larını geri ödeme konusunda ilave kolaylıklara gidilmelidir.
Tarımsal işletmelere kolay eriş̧ilebilir, ipoteksiz, KGF benzeri faizsiz ya da çok dü̈şük faizli ve kredi taksit ödemelerinin bir üretim sezonu sonrası baş̧layacağı biçimde tarımda “Üretime Devam Kredisi” hızla hayata geçirilmelidir.
Turizm için öneriler
Tüm sektörün (otel, acente, havayolu şırketleri) mevcut borçlarının yapılandırarak minimum 36 ay olacak şekilde uzun vadeye yayılmalıdır.
Turizm çalışanlarının işsiz kalmaması ve kalifiye işgücünün kaybedilmemesi açısından yıl sonuna kadar devlet tarafından ücret desteği sağlanmalıdır.
Turizme ilişkin tüm vergi, stopaj, ecrimisil bedelleri yıl sonuna kadar alınmamalıdır.
Kültür-sanat için öneriler
Edebiyat, müzik, sahne sanatları, performans sanatları, gü̈zel sanatlar ve tasarım alanında faaliyet gö̈steren ve serbest çalışan sanatçı ve sanatçı atölyelerinin iş ve fırsat kayıplarının tespit edilerek kira desteği, sosyal gü̈venlik desteği ve asgari maddi destek imkânları seferber edilmelidir.
Sanatçıların işsizlik sigortası fonu ve diğer sosyal gü̈venlik imkânlarından yararlanmasını engelleyen mevzuat eksikliğinden ve uygulamadan kaynaklı sorunları hızla çözüme kavuşturulmalıdır.
