T24 - Devlet, Dersim katliamının yaşandığı 1938’de Tunceli’de kayıtlara geçen resmî ‘ölü’ sayısını 6 bin 868 olarak açıkladı. Kayıtlara göre aynı kentte bir yıl önce ölenlerin sayısı ise bin 737.
Tuncelili Avukat Barış Yıldırım, Dersim isyanının yaşandığı 1938 yılındaki resmi rakamlara ulaşmak için devlete 1937-38 döneminde yaşanan resmî ölüm vakalarını sordu. Taraf gazetesinde yer alan habere göre, dilekçeyi yanıtlayan İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, 1937’de bin 737 kişinin öldüğünü belirtirken, 1938’de ise 6 bin 868 kişinin öldüğünü bildirdi. Verilere göre özellikle çocuk ölümlerinde büyük bir artış gözlendiğine dikkat çeken Avukat Yıldırım, “Bu tablo Dersim’de bir isyanın olmadığının, aksine devlet tarafından sistematik bir yok etme planının icra edildiğinin en büyük delili durumunda” dedi. Yıldırım, hukuki girişimde bulunacağını söyledi.
Tunceli’de 1937-1938 yılları arasında yaşanan ve tarihe “38 Dersim katliamı” olarak geçen olay, yıllardır tartışılıyor. Devletin ve hiçbir hükümetin hala özür dilemediği katliam, Kürt açılımının TBMM’de tartışıldığı sırada CHP’li Onur Öymen’in sözleriyle yeniden gündem geldi. Açılıma ilişkin konuşan Öymen, meclis kürsüsünde “Kurtuluş Savaşı’nda, Şeyh Sait isyanında, Dersim isyanında, Kıbrıs’ta analar ağlamadı mı? Kimse ‘analar ağlamasın, mücadeleyi durduralım’ dedi mi?” şeklindeki konuşması gündeme bomba gibi düştü. Sözler, başta Aleviler olmak üzere kamuoyunda büyük bir tepkiye neden oldu. Tunceli CHP yönetiminden toplu istifalar yaşandı. Alevi ve Dersim dernekleri mitingler düzenleyerek Öymen’i özür dilemeye ve istifaya çağırdı.
Başbakan ‘katliam’ dedi
Bu dönemde ilk kez bir Başbakan ‘Dersim katliamı’ sözünü kullandı. Olayları ‘katliam’ olarak değerlendiren Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, referandum sürecinde söylediği “Bakınız Dersim katliamının altında ne yatıyor. 10 binlerce kişi katledildi. Tunceli katledildi, kim katletti, hangi zihniyet katletti. CHP zihniyeti katletti” sözlerle tartışmayı sürdürdü.
Avukat Valiliğe sordu
Katliam üzerine tartışmalar sürerken, devletin resmi kayıtlarında olmasına rağmen 1937-1938 yılları arasında Tunceli’de kaç kişinin öldürüldüğü net olarak açıklanmadı. Dersim olayları sırasında kaç kişinin öldüğüne ilişkin resmi rakamların eksikliğinin farkına varan Tuncelili Avukat Barış Yıldırım, Bilgi Edinme Kanunu çerçevesinde Tunceli Valiliği’ne 26 Ağustos 2010 tarihinde bir dilekçe ile başvurdu. Avukat Yıldırım, Tunceli’de 1937- 1938 yıllarında yaşanan ve kayıtlara geçen ölüm vakalarını yaşlara göre istedi.
Bakanlık verileri açıkladı
Dilekçeyi işleme koyan Valilik, konuyu İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’ne iletti. Araştırma yapan müdürlük dilekçeye cevap verdi. Müdürlük, “Tunceli İli Nüfus aile kütüklerinde kayıtlı bulunan ve ölüm yerine bağlı kalmaksızın nüfus kayıtları üzerine ölüm tescili yapılan kişilerin sayısı” başlığıyla gönderdiği belgede, 37-38 yıllarında Tunceli’de yaş gruplarına göre kaç kişinin öldüğüne ilişkin verileri tablo olarak sundu.
Bir yılda yedi bin ölüm artmış
Veriler, 1935 yılında yapılan nüfus sayımına göre nüfusu 101 bin olan kentte 1937’de yaşanan ölüm vakalarının 1938’de çok ciddi bir şekilde arttığını gösteriyor. Ölüm olaylarının özellikle bebek ve çocuklarda yüksek olması dikkat çekiyor. Verilere göre, Tunceli’de 37 ile 38 yıllarında toplam 8 bin 605 kişi kayıtlara ölü olarak geçti. 1937’de 903 erkek, 843 kadın olmak üzere toplam bin 737 ölüm yaşandı. Ciddi bir artışın gözlendiği 1938’de ise kayıtlara 3 bin 454 erkek, 3 bin 414 kadın kayıtlara öle geçti. Verilere göre kadın ve erkek, yıllara ve yaşlara göre dağılım ise şöyle: 1937’de erkek ve yaşa göre dağılım: 0-9 yaş arası 238. 10-19 yaş arası 108. 20-29 yaş arası 60. 30-39 yaş arası 95. 40-49 yaşarası 102. 50-59 yaş arası, 123. 60-69 yaş arası 88. 70 ve üzeri 89. 1937’de kadın dağılımı: 0-9 yaş arası 226, 10-19 yaş arası 137. 20-29 yaş arası 63. 30-39 yaş arası 109. 40- 49 yaşarası 92. 50-59 yaş arası, 91. 60-69 yaş arası 65. 70 ve üzeri 71. 1938 erkek ölüm dağılımı: 0-9 yaş arası 840, 10-19 yaş arası 535. 20-29 yaş arası 250. 30-39 yaş arası 332. 40-49 yaşarası 419. 50-59 yaş arası, 382. 60-69 yaş arası 284. 70 ve üzeri 393. 1938’de kadın ölüm dağılımı: 0-9 yaş arası 707, 10-19 yaş arası 729. 20-29 yaş arası 354. 30-39 yaş arası 421. 40-49 yaşarası 387. 50-59 yaşAarası 329. 60-69 yaş arası 228. 70 ve üzeri 258.
Hukuki girişim başlatılıyor
İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün verileri üzerine suç duyurusunda bulunmaya hazırlanan Avukat Barış Yıldırım, şunları söyledi: “Bu durum Dersim’de bir isyanın olmadığının aksine devlet tarafından sistematik bir yok etme planının icra edildiğinin en büyük delili durumunda. Zira bahsi geçen yaş grubundakiler hukuksal olarak da çocuk sayılan kişiler. 1937-1938 yıllarında da daha çok kişinin öldüğü bir gerçek. Bunlar sadece kayıtlara geçenler. Ancak belge istatistiki veriler içermesi açısından son derece önemli bir delil niteliğinde.
