Denizli'deki tekstil fabrikasının 3 aylık ücretsiz izne çıkardığı 90 işçiden 7'si, Ticaret Odası'nda haklarını kaybetmemek için neler yapmaları gerektiğini avukatlara danışıyor. Milyon dolarlık fabrikası 200 bin YTL'lik elektrik borcu nedeniyle kapanan işadamı, Sanayi Bakanı Zafer Çağlayan'a ulaşmak için günlerdir randevu bekliyor. Şehirden umudunu kesen 3 firma ise Mısır'ın yolunu tutmuş. "Denizli batar, onlar batmayız" denilen, tekstilden sonra perakende sektörüne yatırım yapan işadamı iflasın eşiğinde...
Bu örnekler bornoz, havlu ve nevresim ürünleri tüm dünyada üne sahip olan, Hollywood yıldızlarının kostümleri için özel siparişler alan, 3 bin yıllık tekstil şehri Denizli'nin krizdeki son fotoğrafını yansıtıyor. Dünya ev tekstilinde Türkiye'nin adından başarıyla söz ettiren Denizli, "Krizin Türkiye'yi teğet geçeceği" tartışmalarının ortasında yangın yerine döndü.
Düşük döviz kuru, Çin'in yarattığı haksız rekabet gibi nedenlerle yıllardır kârsız çalışan tekstil şirketleri, bugün kur ve faizlerdeki ani yükseliş nedeniyle ciddi nakit sıkıntısı yaşıyor.
Kentte Atak Tekstil, Atakan Tekstil, Doğanbaba Tekstil, Gövençlik İplik'in ardından son olarak Danteks ve Gülbay Tekstil'in de üretimini durdurduğu belirtiliyor. Birçok firmanın da faaliyetlerine ara verdiği kentte, işten çıkarmaların hızlanması gündemde. 50 bin kişiye iş kapısı yaratan sektörde, yüzde 5 ila 35 arasında istihdam kaybı bekleniyor.
İstihdamın üçte biri tekstilden
Son 2 yılda 15'den fazla şirketin kapısına kilit vurduğu Denizli'de, krizin dalgası giderek büyüyor. 3 milyar dolarlık ihracatının yaklaşık yarısını tekstil ve konfeksiyon sektöründen elde eden kentte, ev tekstili ve iplik sektöründe faaliyet gösteren 7-8 şirketin kapandığı ifade ediliyor.
Denizli'nin duayen işadamı Esat Sivri, düşük kur nedeniyle herkesin frene basmayı öğrendiğini, ancak açıkları kapatamadığını belirterek, şunları söyledi: "Denizli'de firmalar ölü gibi. Hayat bulmak için destek bekliyor. Maşallahla, inşallahla olmuyor. Sanki tüm şirketler kalp hastası, bakıyoruz bir anda gitmiş. Türkiye'yi teşviklerle böldüler. Ben sadece herkesle eşit olmak istiyorum. Artık kesin ve hızlı kararlar alınmalı. Bugün birçok kişi şunu düşünüyor: 'Ben zor durumdayım, acaba şimdi mi iflas etsem? Nasılsa dünyada da kriz var.' Bunu sanayiciye düşündürmemek gerekiyor."
Kriz için sayfalar dolusu önlemler aldıklarını, alımdan satışa birim başına düşen enerjiden, iş gücüne kadar her şeyi hesapladıklarını anlatan Sivri, ancak hâlâ önlemlerin yeterli olmadığını vurguladı.
Asıl kriz yılbaşında başlayacak
Denizli Ticaret ve Sanayi Odası Meclis Üyesi ve Arteks Tekstil Sanayi Ticaret AŞ Yönetim Kurulu Başkanı İzzet Arpacı da, kentin adeta bir yangın yerine döndüğünü vurgulayarak, "Ama asıl kriz 12. ayda başlayacak. Bankalar mali tabloları görecek. O zaman krediler geri çağrılacak, ek teminatlar istenecek" dedi. Arpacı, şirket kapanmalarının daha da artmasının yanı sıra birleşme, küçülme ve yüzde 35'e varan oranlarda işçi çıkarmaları beklediklerini dile getirdi.
Firmaların son 5 yıldır kârsız çalıştığını anlatan Arpacı, ancak döviz kurunun yükselmesinin de kârları artırmayacağına işaret etti. Arpacı, "Çünkü bunun altyapısı hazırlanmadı. Yılda bir kez yapılan dünyanın en büyük ev tekstili fuarı Heimtexstil de, 1 yıllık bağlantılar yapılmıştı. Şu anda da dolar yükseldi diye Avrupalı firmalar fiyat indirmek istiyor. Ocaktaki yeni fuar firmalar için can suyu olabilirdi ama üretici ayakta kalmak için yine fiyat indirecek" şeklinde konuştu.
Bez ticaretinde Denizli'nin iddialı olma şansının kalmadığını, girdi maliyetleri nedeniyle Pakistan ve Hindistan'ın öne geçtiğini anlatan Arpacı, kaliteyi ve hızı yakalayamadıkları için ev tekstili konusunda hâlâ Denizli ile rekabet edilemediğini vurguladı. Arpacı, Denizli'nin tekstilde entegrasyona gitmek zorunda olduğunun da altını çizdi.
8 firma ciddi sıkıntı içinde
Denizli Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Müjdat Keçeci ise, krizden önce yaklaşık 15 firmanın kapandığını, şu anda ise 7-8 şirketin ciddi sıkıntıda olduğunu tespit ettiklerini belirtti. Keçeci, "Denizli'deki 52 banka şubesinin müdürleriyle bir araya gelip, kredi ödemelerini 12'inci aya erteledik. İleride büyük problemler yaşanacağı için birbirimizin gırtlağına basmayalım istedik" açıklamasında bulundu.
İşadamlarının bir başka sıkıntısı ise Teşvik Yasası'ndan yararlanamamak. 5084 sayılı yasanın 70 kilometre uzaklıktaki Afyon ilinde geçerli olduğunu hatırlatan Denizli Ticaret Odası Başkanvekili Mehmet Tosunoğlu da, "Bırakın bölgeye yeni yatırımcı gelmesini, mevcut yatırımcı da frene bastı. Kapanmayan firma ise yüzde 30'u geçen oranlarda personel azaltmalarına başladı" dedi.
Krizin vurduğu kentin görünümü
* Denizlispor'un eski başkanlarından Mustafa Baysal'ın şirketi Dempaş, 200 bin YTL'lik elektrik faturası nedeniyle fabrikaya kilit vurmak zorunda kaldı. Milyon dolarlık fabrikaları ve birçok gayrimenkulü bulunan, ancak nakit sıkıntısını çözemediği için fabrikasının elektrikleri kesilen Baysal'ın, Sanayi Bakanı Zafer Çağlayan'dan istediği randevuyu da bir türlü alamadığı belirtiliyor. Şirket, iflas erteleme talebinde de bulundu.
* Faaliyetlerine son veren Atak Tekstil'in 3 fabrikasını kapattı, 850 işçi çıkarıldı.
* Önemli İhracat bağlantıları bulunan bir tekstil firması, 90 işçisini 3 aylık ücretsiz izne çıkararak üretimi durdurdu. İşçiler yasal haklarının neler olduğunu öğrenmek için soluğu Ticaret Odası'nda aldı.
* Denizli Basma, 6 ay boyunca maaşları ödeyemedi.
* "Denizli batsa, onlar batmaz" denilen, bin 500 kişiye istihdam sağlayan Danteks Tekstil'in sonunu, perakende sektörüne adım atması getirdi.
* Organize Sanayi Bölgesi'nde bulunan 3 şirket rekabet baskısı nedeniyle, üretimini durdurarak fabrikalarını Mısır'a taşıdı.
Vali TOBB'dan para istiyor, sanayici anlamsız buluyor
Kriz, reel sektörde ateşini hissettirse de Denizli'nin önde gelen isimleri kendi içlerinde net bir strateji benimseyebilmiş gibi görünmüyor. Denizli Valisi Yavuz Erkmen, geçen cuma günü düzenlenen "2. Uluslararası Tekstil ve Konfeksiyon Zirvesi"nde yaptığı konuşmada, TOBB'a yardım çağrısında bulundu. Kriz ortamında mevcut tesislerin kapanmaması, işçilerin koruması ve ihracatta azalma yaşanmaması için destek beklediklerini anlatan Erkmen, TOBB'un elindeki paradan 3 yıllık süreyle nakit desteği beklediklerini söyledi. Erkmen, "O zaman ne bir fabrika kapanır ne de tek bir işçi çıkarılır. 3 yıl sonra da paranızı geri öderiz. Bu ekonomik model olarak tüm Türkiye'ye örnek olur" dedi. Vali Erkmen'in TOBB'dan para istemesini anlamsız bulan Denizli Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Müjdat Keçeci ise, "Para isteyerek fon yaratılamaz. Türkiye sadece Denizli'den ibaret değil. Bu isteği anlamış değilim" derken, TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu da, böyle bir desteğin şimdilik mümkün olmadığı mesajını verdi.
50 bin çalışanın yarısı kadın
* Denizli'nin 3 milyar dolarlık ihracatının 1.3 milyar dolarını tekstil ve konfeksiyon sektörü oluşturuyor.
* Kentten 110 ülkeye ihracat yapılıyor.
* Tekstil ve konfeksiyon ihracatı yapan firma sayısı 400'ü buluyor.
* Kentte çalışan 150 bin işçinin 50 bini tekstil ve konfeksiyon sektöründe istihdam ediliyor. Bunların yarısını ise kadın çalışanlar oluşturuyor.
* Denizli'deki kuruluşların yüzde 95'i aile şirketi özelliği taşıyor.
* Denizli tekstil ve konfeksiyon ihracatının ana kalemini Türkiye ihracatından aldığı yüzde 70.77'lik payla havlu oluştururken, bu oran bornoz ve sabahlık ihracatında yüzde 69.42, çarşaf ve nevresimde ise yüzde 32.95 düzeyinde.
