Hülya Karabağlı
T24/ ANKARA - Türkiye’nin tamamen sivil anayasa yapma girişimi TBMM’de başlıyor. İlk toplantıda adının belirlenmesi kararı alınan Hazırlık Komisyonu yarın ilk toplantısını yapıyor. Komisyonun tek kadın üyesi ise BDP Batman Milletvekili Ayla Akat Ata. Hukukçuların çoğunluğunu oluşturduğu 12 kişilik Komisyon da, AKP’den Mehmet Ali Şahin, Ahmet İyimaya ve Mustafa Şentop, CHP'den Atilla Kart, Süheyl Batum, Rıza Türmen, MHP'den Faruk Bal, Tunca Toskay, Oktay Öztürk, BDP'den Sırrı Süreyya Önder ve Altan Tan yer alıyor.
12 Eylül darbesinden sonra 7 Kasım 1982 tarihinde kabul edilen yürürlükteki Anayasa, bugüne kadar 17 kez değişikliğe uğradı. En son düzenleme 7 Mayıs 2010 tarihinde yapıldı. Değişiklikler 13 Mayıs 2010 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı. Çocuk Hakları’nın ilk kez Anayasaya girdiği son düzenlemeler şöyle:
POZİTİF AYRIMCILIK: Pozitif ayrımcılığın eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamayacağı hükmü getirildi. Kadın-erkek eşitliği konusunda alınacak tedbirlerle, çocuklar, yaşlılar ve özürlüler ile harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirlerin eşitlik ilkesine aykırı sayılmayacağı yönünde hükümler konuldu. Değişiklikle, çocuk hakları Anayasa’ya ilk kez girdi. Anayasa’nın 41.maddesinde yapılan değişiklikle devlet çocukları koruyacak ve bu konuda tedbirler almak zorunda kalacak..
KAMU DENETÇİLİĞİ: Kamu Denetçiliği Kurumu ihdas edildi. Yapılan değişiklikle yeni bir kurum Anayasa ile düzenlendi. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na bağlı Kamu Denetçiliği Kurumu oluşturuluyor. Düzenleme hak arama seçeneklerini artırıyor. İdarenin işleyişiyle ilgili şikâyeti olanların kamu denetçisine gidip hakkını aramasının yolunu açıyor. Dört yıllığına göreve gelecek olan Kamu Baş denetçisi Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilecek.
KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI: Yapılan düzenleme ile herkes kendisi ile ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahip oluyor. Bu hak, kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsıyor. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızası ile işlenebilecektir.
YURTDIŞINA ÇIKMA YASAĞI: Yurt dışına çıkma hürriyetinin ne şekilde sınırlanabileceği konusunda da değişiklik yapıldı. Böylece vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya kovuşturması nedeniyle ve hakim kararıyla sınırlandırabiliyor. Sadece hakim kararı ile sınırlandırma getirilebileceği düzenlendi.
TOPLU SÖZLEŞME HAKKI: Çalışanlar ve memurlarla ilgili de yeni düzenlemeler yapıldı. Değişiklikle çalışanlar artık aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olabiliyor. Düzenleme ile memurlara ve diğer kamu görevlilerine toplu sözleşme yapma hakkı tanındı. Toplu sözleşme sırasında uyuşmazlık çıkması halinde, taraflar Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna gidecek ve alınan kararlar kesin olacak.
SEÇİMLER 4 YILDA BİR: Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimleri beş yılda bir yapılmaktayken, 31.05.2007 tarihinde kabul edilen 5678 sayılı Kanunla Anayasamızın 77. maddesinde değişiklik yapılmış ve bu süre dört yıla indirildi. Bu değişikliğe uyum sağlamak açısından Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanının görev süresini düzenleyen Anayasanın 4. maddesinde değişiklik yapıldı. TBMM Başkanlık Divanı için bir yasama döneminde iki seçim yapılacağı, ilk seçilenlerin görev süresinin iki yıl olduğu, ikinci devre için seçilenlerin görev süresinin ise o yasama döneminin sonuna kadar devam edeceği hüküm altına alındı.
YARGI DENETİMİ: Yüksek Askerî Şûranın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açıldı. Yine Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun meslekten çıkarma cezasına ilişkin kararlarına karşı yargı yolu açıldı. Değişiklikten önce yargı denetimi dışında tutulan bir başka konu da memurlarla ilgiliydi. Memurlar hakkında amirleri tarafından verilen uyarma ve kınama cezalarına karşı yargıya gidilemiyordu. Bu cezalar hakkında da yargı yolu açıldı. .
ASKERİ YARGIDA DÜZENLEME: Askeri yargıyı düzenleyen 145. maddede de önemli değişiklikler yapıldı. Askeri yargının görev alanı yeniden düzenlendi. Askeri yargı; asker kişiler tarafından işlenen askeri suçlar ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli kılındı.
Eğer işlenen suç askeri suç değilse, askerin askere karşı işlediği suç değilse ve askerlik hizmeti göreviyle ilgili bir suç değilse bundan sonra sivil mahkemelerde yargılama yolu açıldı. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her halde sivil mahkemelerde görülmesi hükme bağlandı.
Savaş hali haricinde, asker olmayan kişilerin askerî mahkemelerde yargılanamayacağı düzenlendi. Değişiklikle siviller, savaş hali hariç her şartta sivil mahkemede yargılanacak.
ANAYASA MAHKEMESİ: Anayasa Mahkemesi’nin yapısında ve görevlerinde değişiklik yapıldı. Anayasa Mahkemesi’nin 11 asıl 4 yedek olan üye sayısı 17’ye çıkarıldı. Yedek üyelik kaldırıldı. Anayasa Mahkemesi üyeleri 12 yıllığına seçiliyor. Bir kişi iki defa üyeliğe seçilemeyecek. Yapılan düzenlemelerle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı getirildi.
YÜCE DİVAN: Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ile Jandarma Genel Komutanın da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanacağı düzenleme altına alındı. Anayasa değişikliklerinin iptaline, siyasî partilerin kapatılmasına ya da Devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için toplantıya katılan üyelerin üçte iki oy çokluğu şartı aranacak.
HSYK’NİN YAPISI DEĞİŞTİRİLDİ: Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun yapısı tamamen değiştirildi. Değişiklikle, üye sayısı 22 asıl 12 yedek üyeye çıkarıldı. Adalet Bakanı ve Müsteşarı tabii üye olarak kalmaya devam ediyor. Cumhurbaşkanı, yüksek öğretim kurumlarının hukuk dalında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar arasından 4 asıl üye seçiyor. Adalet Bakanlığı Teftiş Kurulundan ayrı olarak HSYK bünyesinde ayrı bir Teftiş Kurulu oluşturulmasına olanak tanındı.
EKONOMİK SOSYAL KONSEY: Anayasa’nın 166. maddesinde yapılan değişiklikle Ekonomik ve Sosyal konseyin Anayasal bir kurum haline getirildi.
DARBECİLERİN YARGILANMASI: Anayasa’nın geçici 15. maddesi yürürlükten kaldırıldı. Değişikliğe göre; 2356 sayılı Kanunla kurulu Millî Güvenlik Konseyinin, bu Konseyin yönetimi döneminde kurulmuş hükümetlerin, 2485 sayılı Kurucu Meclis Hakkında Kanunla görev ifa eden Danışma Meclisinin her türlü karar ve tasarruflarından dolayı haklarında cezaî, malî veya hukuki yönlerden yargı yoluna gidilebiliyor.
