Cumhuriyet yönetiminden 'partili yazar', 'şirket gezileri' ve 'farklı görüş' uyarısı

Cumhuriyet Vakfı Yönetim Kurulu, Cumhuriyet gazetesi, internet sitesi ve diğer yayınlar için yeni "Yayın İlkeleri" açıkladı.

Yayın İlkeleri metninde, CHP İzmir Milletvekili Mustafa Balbay üzerinden de zaman zaman tartışma konusu olan "partili yazarlık" konusunda "Siyasi parti üyesi yazarlar, yazılarını üyesi bulundukları siyasi parti içindeki konumları ya da faaliyetleri için kullanamazlar" ifadesi kullanıldı.

Cumhuriyet, gazetecilerin bedava ağırlandığı şirket gezilerine karşı, "Gazete ve diğer yayınlarda yönetici konumlarda olanlar konferanslara, bilimsel toplantılara çağrılı olmak dışında bu türden ticari amaçlı gezilere  katılamazlar" hükmünü de yayın ilkesi olarak benimsedi.

Yayın yelpazesi konusunda da tartışmalara sahne olan Cumhuriyet'in Yayın İlkeleri arasına, "Farklı görüş ve değerlendirmeleri bilmenin temel bir okur hakkı olduğu unutulmamalıdır (...) Hızla değişen toplumsal siyasal ortamın yayınlarda bire bir karşılığını bulması, olup bitenin tüm renkleriyle ve boyutlarıyla okura, izleyene, dinleyene aktarılmasından vazgeçilemez" hükmü de kondu.

Türkiye'nin en eski ulusal gazetesi olan ve adı Atatürk tarafından konan Cumhuriyet gazetesi ayrıntılı bir "Yayın İlkeleri" duyurusu yaptı. 

Cumhuriyet Vakfı Yönetim Kurulu'ndan yapılan ve gazetenin internet sitesinde yayımlanan "Yayın İlkeleri" açıklaması aynen şöyle: 

Cumhuriyet Gazetesi, "amacını toplum yaşamına katıldığı 7 Mayıs 1924'te yayınladığı ilk sayısında kurucusu Yunus Nadi'nin kalemiyle belirlemiştir. Cumhuriyet, ne hükümet ne de parti gazetesidir. Cumhuriyet yalnız Cumhuriyet'in, bilimsel ve yaygın anlatımıyla demokrasinin savunucusudur. Cumhuriyet, demokrasi fikir ve esaslarını yıkmaya çalışan her kuvvete karşı mücadele edecektir. Ülkemizde her anlamıyla gerçek bir demokrasi kurulması için bütün varlığı ile çalışacaktır. Cumhuriyet Atatürk devrim ve ilkelerinin açtığı "aydınlanma" yolunda, aklın bağnazlıktan, bilimin dinden bağımsızlaşması, Laiklik ilkesinin toplumca benimsenmesi için çaba gösterecektir. "İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Bildirgesi"ni demokrasinin evrensel anayasası olarak benimseyen Cumhuriyet, amaçlarına ancak Atatürk'ün kurduğu Türkiye Cumhuriyeti'nin bağımsızlığı ve bütünlüğü kapsamında ulaşılacağını temel ilke sayar. Cumhuriyet Gazetesi'ni kuran Yunus Nadi, kurumlaştıran Nadir Nadi'dir. Cumhuriyet Türkiye'sinin temelleri atılırken kurulan Cumhuriyet Gazetesi'ni Yunus Nadi'nin ölümünden sonra her çeşit güçlüğe karşı yarım yüzyıllık savaşımla hiç bir ödün vermeden yöneten ve kurumlaştıran Nadir Nadi 20 Ağustos 1991 günü gözlerini yaşama kapamıştır. Kimliği, ilkeleri ve amaçları bu uzun süre içinde belirlenip toplumda kök salan Cumhuriyet'i aynı yörüngede yaşatmak Cumhuriyet Türkiyesi'ne, topluma ve Cumhuriyet okurlarına karşı bir ödev niteliğine dönüşmüştür. Cumhuriyet Vakfı, bu amacı yerine getirmek için kurulmuştur."

1-Genel Hükümler

1/1-Cumhuriyet Gazetesi Yayın ilkeleri , gazeteyi, ekleri, internet sitesini ve diğer Cumhuriyet yayınlarını kapsar ve bağlar.

1/2-Cumhuriyet gazetesi ve diğer yayınların yöneticileri ve çalışanları her türden çıkar ve nüfuz ilişkilerinin dışında kalmaya özel bir özen gösterirler.

1/3-Cumhuriyet gazetesi çalışanları bir siyasi partiye üye iseler, gazetedeki faaliyetleri ile siyasi çalışmalarını ayrı tutmaya özen gösterirler. Siyasi parti üyesi yazarlar yazılarını üyesi bulundukları siyasi parti içindeki konumları ya da faaliyetleri için kullanamazlar.

1/4-Cumhuriyet yayınlarında reklam, sponsorluk vb. alanlardaki çalışmalarla editoryal alandaki çalışmalar kesin çizgilerle birbirinden ayrılır. Haberin ana ya da vazgeçilmez unsuru olmadıkça şirketler, ticari ürünler ve markalar yer alamaz, gizli reklam yapılamaz.

1/5-Cumhuriyet gazetesi ve yayınlarında çalışanlar haber amaçlı da olsa belge fotoğraf elde etmek için kimseye para teklif edemez ve veremez.

1/6-Cumhuriyet gazetesi çalışanları kural olarak hediye kabul etmezler. Tanıtım amaçlı özel anlam taşımayan ya da bayram, yılbaşı, vb. özel günlerde geleneksel olarak verilen armağanların değeri kabul edilebilecek ölçüleri aşamaz.  

1/7-Cumhuriyet gazetesi ve diğer yayınlarda çalışanlar medya davetleri konusunda titiz davranırlar. Muhabirler ve editörler katıldıkları gezilerle ilgili yaptıkları haberlerde davet edenlere özel bir ayrıcalık gösteremez, övgü amaçlı yayın yapmazlar. Gazete ve diğer yayınlarda yönetici konumlarda olanlar konferanslara, bilimsel toplantılara çağrılı olmak dışında bu türden ticari amaçlı gezilere  katılamazlar. Temsil amacıyla katıldıkları gezilerin masrafları gazete tarafından ödenir. Üst düzey siyasi gezilerde tarafsızlık ve haberde gerçekçilik ilkesinin zedelenmesine izin verilmez.

1/8-Cumhuriyet gazetesi ve diğer yayınların yöneticileri başka yayın organları ve kuruluşlarla ortak çalışmalarda ve işbirliklerinde yayın ilkelerine aykırı davranamazlar.

1/9-Televizyon, radyo programlarına konuşmacı olarak çağrılan sosyal medyayı kullanan Cumhuriyet çalışanları, yazarları kurumsal kimliği zedeleyici üslupla konuşmaz, yazmazlar.

1/10-Cumhuriyet gazetesi ve yayınlarında çalışanlar bir ticari kuruluşun danışma  ya da yönetim organlarında görev alamazlar.

1/11-Cumhuriyet gazetesi ve yayınları Vakıf Yönetim Kurulu Başkanı, Genel Yayın Yönetmeni, İcra Kurulu Başkanı ya da onların görevlendireceği kişiler tarafından temsil edilir. Bunun dışında hiç kimse Cumhuriyet gazetesinin adını kullanarak faaliyette ve temsil iddiasında bulunamaz. Cumhuriyet markası Vakıf Yönetim Kurulunun izni dışında herhangi bir ticari faaliyet için kullanılamaz.

2-Yayın ilkeleri

2/1-Cumhuriyet gazetesi ve diğer yayınlarda temel amaç halkın haber alma hak ve özgürlüğünü sonuna kadar kullanabilmesinin sağlanması, bunun için gerekli özenin ve çabanın gösterilmesidir. Çabamız, adil ve açık fikirli olmak, çatışan değişik görüşleri irdeleyerek belli başlı bakış açılarına yer vermektir.

2/2-Bu amacı gerçekleştirmek için bağımsız, özgür ve nesnel yayıncılığın tüm kurallarına uymak zorunludur. Gazete, haberde gerçekliği, güncelliği, kamu yararını,nesnelliği,dengeli ve adil olmayı, yorumda ifade ve eleştiri özgürlüğünü esas alır. Bu ilke yayıncılığımızda temel aldığımız insan ve yurttaş haklarının, kamu yararı ilkesinin de özünü oluşturur.

2/3-Kamu yararından, bir suçun açığa çıkartılması, yolsuzluk ve adaletsizliklerin aydınlatılması, kişi yaşamını etkileyen ciddi yetersizlik ve ihmallerin duyurulması, halk sağlığı ve güvenliğinin korunması, halkın yanıltılmasının önlenmesi ve insanların bilinçli karar vermesinin sağlanması hallerinde söz edilebilir.

2/4-Cumhuriyet gazetesi ve yayınlarında gerçeklerin saptırılmamasına, abartılmamasına, sansürlenmemesine baskı ve çıkar gruplarının etkisi altında kalınmamasına özen gösterilir. Bu kapsamda gittikçe hızlanan medya dünyasının gerisinde kalmamak gibi bir gerekçe hata ve yanlışların haklı görülmesine yol açmaz. Hata ve yanlışlar hızla ve dürüst bir şekilde düzeltilir.

2/5-Haberlerde gerçeğe uygunluk esastır. Haberlerde gerçeğin tüm boyutlarına, karşıt görüş ve iddialara yer vermek zorunluluktur. İddiaların muhatabı olan kişi ve kurumlardan bilgi ve yanıt almak, alınamıyorsa bunu haberde belirtmek gereklidir. Farklı görüş ve değerlendirmeleri bilmenin temel bir okur hakkı olduğu unutulmamalıdır.

2/6-Cumhuriyet çalışanları hazırladıkları haber, röportaj, söyleşi, yorum ya da görüntü konusunda kendi üstleri dışında, haber kaynağı da dahil hiç kimseye  bilgi vermek ya da onay almakla yükümlü değildirler.

2/7-Hızla değişen toplumsal siyasal ortamın yayınlarda bire bir karşılığını bulması, olup bitenin tüm renkleriyle ve boyutlarıyla okura izleyene dinleyene aktarılmasından vazgeçilemez. Cumhuriyet Vakfı resmi senedinde belirtilen temel ilkeler ve bakış açısı, savunulması gereken temel değerler bir yana bırakılmaksızın  gerçeğin tüm çıplaklığıyla aktarılması bir gazetecilik sorumluluğu ve görevidir.

2/8-Cumhuriyet yayınlarında, düşünce özgürlüğü eylem ve  örgütlenme hakkı olarak anlaşılır. Yayınlarda bu özgürlüğü kısıtlayan, temel insan haklarına aykırı, şiddeti, kin ve düşmanlıkları kışkırtıcı, insanlar, topluluklar, cinsel tercihleri farklı olanlar, etnik ve dinsel gruplar, uluslar ve halklar arasında nefret ve düşmanlığı körükleyici ögeler yer almaz.

2/9-Haber ve yorumlarda somut belge ve kanıtlanabilir bilgi olmadıkça hiç kimse peşinen sorumlu ilan edilemez, okurun doğru ve eksiksiz bilgilendirilmesi esas alınır. Resmi makamların üslubu ve dili yerine gerçeği anlatacak bir üslup ve dil kullanılır. Süren idari ve adli soruşturmalar ile davalarda iddialar ve savunmalar adil ve dengeli bir biçimde yayınlanır. Yayınlarda masumiyet karinesine özen gösterilir.

2/10-Haber ve yorumlarda  insan yaşamının çeşitliliğini aktarmaktan geri durulmaz. Bu kapsamda yadırgatıcı yayın yapmaktan kaçınmaya özellikle çocukları dikkate almaya ve korumaya özen göstermek gerekli ve zorunludur.  Haberlerde haberin unsuru olmadığı sürece insanlar, ırkı, milleti, etnik kökeni, sınıfı, dili, dini ya da mezhebi, inanç ya da inançsızlığı, meslek grubu fiziki ya da zihni engelli oluşu ile tanımlanamazlar, insanlar hiç  bir şekilde bu özellikleriyle küçümsenemez, alay konusu yapılamazlar.

2/11-Haber ve yorumlarda şiddet propagandası olarak anlaşılabilecek türden yazı ve fotoğraflara yer verilemez.

2/12-Haber ve yorumlarda kişilik haklarının ve kişilerin özel yaşamlarının korunması esastır. İnsanların yaşam tarzları tavır ve davranışları kınanamaz, onların bu özel alanları yayın konusu yapılamaz. Bu toplumda tanınmış kişiler örneğin sanatçılar ve siyasetçiler için de geçerlidir. Ancak kamu yararı söz konusu olduğunda haberin verilmesinin gerektirdiği ölçüyle sınırlı olarak bu alana  girilebilir.

2/13-Özel yaşamın dokunulmazlığı ilkesini ihlal eden yasal ya da yasa dışı elde edilmiş görüntü ve ses kayıtları kamu yararı olmayan durumlarda kesinlikle yayımlanamaz.

2/14-Gizli kamera ya da ses alma cihazı kullanılarak, bilgisayarlara e- postalara ve özel mülklere izinsiz girilerek haber yapılmaz. Haber kaynağı ya da haberde adı geçen ya da geçecek olanlarla yapılacak görüşmelerde konuşmanın kayıt altına alınacağı önceden bildirilir ve onay alınır.

2/15-Cumhuriyet gazetesi ve yayınlarında çalışan gazeteciler kendilerine yayımlanmaması koşuluyla yapılan açıklamaları, sohbetleri ve verilen bilgileri hiç bir şekilde yayımlayamazlar. Zaman kısıtlamalarına anlaşılmış yayın saat ve günlerine uyarlar.

2/16-Haber kaynaklarının gizliliği esastır. Siyasi otoriteler ve güvenlik birimleri talep etse bile kaynağın korunmasından vazgeçilemez. Haber kaynağı ancak kaynağın kendisinin onay verdiği koşullarda açıklanabilir.

2/17-Cumhuriyet gazetesi ve diğer yayınlarda açıklık, şeffaflık esastır. Gazete ve diğer yayınların ilkelere uygun olarak çalışıp çalışmadığı, haberciliğin temel unsurlarına uyulup uyulmadığını denetleyebilmek ve okurlara, kamu oyuna hesap verebilmek için Vakıf Yönetim Kurulu'nca Ombudsmanlık oluşturulmuştur. Ombudsman ya da Okur Temsilcisi tüm yapılmış yayınları ilkelere uygunluk açısından gözden geçirmek hak, yetki ve sorumluluğu altında görev yapar. İlkeler dışında editoryal servislerden ve idareden bağımsız olarak görevini yerine getirir. Temsilci, okur eleştiri istek ve önerilerini gazetenin editoryal ve idari yönetimine iletmek, gerekli durumlarda habere konu olanlarla haberciler arasında hakemlik yapmakla yükümlüdür.

2/18-Cumhuriyet çalışanları elde ettikleri bilgi ve belgeleri öncelikle gazete ve yayınlar için kullanırlar. Çalışanlar sosyal medyanın farklı alanlarında reklam propaganda faaliyetleri yapamazlar. Bu alanlarda gazete ve gazetecilik kimliğini zedeleyici beyanlarda bulunamaz, yakışıksız ve kaba üslup kullanamazlar.

2/19-Cumhuriyet gazetesi ve yayınlarında çalışan gazeteciler gazetenin genel yayın ilkelerine uymayı kabul ederler. Bu temel çizgi dışındaki telkin, öneri, istek ve talimatları reddetme hakkına sahiptirler. Cumhuriyet gazetesi çalışanları gazeteleri dışında kimseden işleriyle ilgili talimat almazlar.

2/20-Cumhuriyet gazetesi ve yayınlarında çalışanlar devlet ve hükümet yöneticilerinin, siyasi partilerin politikalarına, ulusal ve uluslararası politikalar alanında ön yargılara, resmi görüşlere değil halkın gerçekleri öğrenme hakkına dayanarak yayın yaparlar. Cumhuriyet mensupları inanmadıkları bir görüşü savunmaya ve meslek ilkelerine aykırı iş yapmaya zorlanamazlar.

2/21-Türkiye Gazeteciler Cemiyeti'nin Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi Cumhuriyet Yayın İlkeleri'nin tamamlayıcı belgesi olarak kabul edilir.