Türkiye'de gıda enflasyonu yüze 89,1'le dünya ortalamasının üç katı seviyesinde. Fiyatlardaki artışta ise zincir marketlerin önlenemeyen yükselişi ve üretimin ithal girdiye bağımlılığının öne çıktığı belirtiliyor. CHP Tarım Politikalarından Sorumlu Genel Başkan Başdanışmanı ve Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal artan gıda fiyatlarının "tek sorumlusu AKP"dir diyerek "Tarım politikasında düğme baştan yanlış iliklendiği için ne artan nüfusumuza uygun üretim yapabiliyoruz ne de vatandaş ucuz gıdaya ulaşabiliyor" dedi.
Birgün'den Aycan Karadağ'ın haberine göre birçok zincir market tarımsal gıda ürünlerini kendi üretiyor ya da sözleşmeli üretim ve özel şirketlerden alarak tedarik ediyor. Bundan kaynaklı marketler, fiyatları kontrol etme güçlerini ellerinde tutuyor.
Ortakalan’ın verilerine göre, 2011 - 2021 yılları arasında, şube sayısı en az 5 ve üzerinde olan market zincirlerinin toplam mağaza sayısı yüzde 259 artış kaydetti. Söz konusu dönemde, indirim market zincirlerin toplam market sayısı yüzde 366, yerel zincirlerin toplam market sayısı yüzde 65, mağazaları en az üç ve daha fazla coğrafi bölgeye yayılmış olan ulusal hiper ve süper market zincirlerinin toplam market sayısı ise yüzde 125 artış gösterdi.
"Tek sorumlusu AKP'dir"
CHP'li Orhan Sarıbal ise marketlerdeki fiyat artışının ülkedeki kötü yönetilen tarım politikasının bir sonucu olduğunu dile getiriyor. Sarıbal, şunları dile getirdi:
“Bugün tarım sektörü desteklenmediği gibi artan kur ve faiz baskısına rağmen AKP, birkaç yandaşını zengin etmek için hala ithalatı seçiyor. Pandemi ve savaş dünyaya ‘kendi gıdanı kendin üret’ demesine rağmen AKP ithalattan vazgeçmiyor. Bugün soframızda gıda pahalı ise bunun tek sorumlusu Saray ve AKP’dir.”
"Sebebi yanlış tarım politikaları"
Artan gıda fiyatlarına karşı Kamu İktisadi Teşekkülü (KİT) konumunda olan ÇAYKUR, ESK, TMO gibi kuruluşlar ile çiftçinin desteklenmesi gerektiğini belirten Sarıbal, şu ifadeleri kullandı:
“Tüketicinin de ucuz ve sağlıklı gıdaya ulaşması sağlanabilir. Ancak bu kurumlar son yıllarda büyük zararlar etmesine rağmen ucuz gıda temini sağlayamamaktadırlar. Bunun temel nedeni de uygulanan yanlış tarım politikalarıdır. Tarım politikasında düğme baştan yanlış iliklendiği için ne artan nüfusumuza uygun üretim yapabiliyoruz ne de vatandaş ucuz gıdaya ulaşabiliyor.”
"Tedarik zincirinde fazla aracı var"
Girdi maliyetlerindeki yükselişin önüne geçilememesi de gıda fiyatlarının artmasındaki en önemli neden. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası İzmir Şube Başkanı Dr. Hakan Çakıcı, ambalajlama ve nakliye ücretleri aşırı yüksek olduğuna dikkat çekerek “1 TL’lik ürün 5-6 TL’ye çıkıyor. Devlet bu konuyla ilgileniyormuş gibi gözüküyor ama ben ilgilendiğini zannetmiyorum.” dedi.
“Tedarik zincirinde fazla aracı var” diyen Çakıcı, tedarik zincirini şöyle özetledi:
“Antalya’da üreticiden komisyoncu alıyor hale getiriyor. Halden başka bir komisyoncu alıyor takviyeyle büyük şehrin haline getiriyor. Çok fazla aracı var ve burada da tabi istihdam edilen pek çok insan var. Bunları kaldırmaya çalışmak bile büyük sıkıntı yaratıyor. O yüzden yöneticiler, iktidar bunlara pek girmek istemiyor. Marketteki, manavdaki nihai fiyata müdahale etmeye çalışıyorlar ama etki etmiyor. Üreticiden çıktıktan sonra kalem kalem ne kadar masraf yapıldığı bilinen şeyler değil. Nihai fiyatı ortaya koymak çok zor. Üreticiden ne kadara alınıyor, komisyoncular ne kadar kazanıyor bunları kontrol etmek çok zor şeyler. Hallere de sürekli mal gelmiyor.”
