T24 - Dünyada ilk kez gerçekleştirilen çift kol ve çift bacak nakli yapılan Şevket Çavdar'ın yaşamını yitirmesi, tıp dünyasını sarstı. Ölüm nedenini 'metobolik dengesizlik' olarak açıklayan Hacettepe suskun. İddialar, talihsiz gencin ölümünde kan pıhtılaşması, deneyim eksikliği ve bilimsel rekabetin rol oynadığı yönünde.
Dilek Gedik'in Akşam gazetesinde yer alan haberine göre; Türk tıp dünyası, organ naklinde ikinci büyük operasyonun ölümle sonuçlanmasının sarsıntısını yaşıyor. İki kol ve iki bacak nakli yapılan Şevket Çavdar'ın hayatını kaybetmesinin ardından sadece ölüm nedeni olarak 'metobolik dengesizlik' açıklaması yapan ve sessizliğe gömülen Hacettepe Üniversitesi'nde büyük nakil denemesi sırasında aslında neler yaşandığı merak konusu oldu. Çavdar'ın ameliyatı sırasında yaşanan aşırı kan kaybı nedeniyle yapılan kan tranfüzyonunun pıhtılaşma sistemini bozması sonucu ölümün gerçekleştiği belirtildi. Hacettepe Üniversitesi'nde Cumartesi günü tamamlanan ve 200 kişilik bir sağlık ekibinin gerçekleştirdiği operasyonda yaşananların perde arkası:
Kalp taşıyamadı: İki kol ve iki bacak nakliyle iki katına çıkan vücut genç olmasına karşın kalp için ağır bir yük oldu. Daha büyük vücuda kan pompalamak zorunda kalan kalp aşırı zorlandı. Ameliyat sırasında yaşanan aşırı kan kaybı, onlarca ünite kan verilmesine neden oldu. Bu kan tranfüzyonu ve yeni organlar, kanın pıhtılaşma sistemini bozdu. Pıhtılaşma sorunu hasta Şevket Çavdar'ın da hayatını kaybetmesine neden oldu.
Öngörülmeyen riskler: Nakledilen kol ve bacakların vücuda uyum sağlamadığı ilk 24 saatte anlaşıldı. Dolaşım riski başladığı için hastanın ölmesin diye anında müdahale edildi. Ancak organların alındığı ameliyat aynen nakilde olduğu gibi oldukça kapsamlı ve uzun, riskli bir süreçtı. Dörtlü organ nakli konusunda dünyada ve Türkiye'deki deneyim eksikliği, bu konuda kanıta dayalı tıbbi bilgilerin bulunmaması öngörülemeyen riskleri de beraberinde getirdi.
Bilimsel rekabet: Her ne kadar böylesine kapsamlı bir organ nakline hem hasta hem de Hacettepe Üniversitesi'nin Kompozit Doku Nakli Konseyi karar verse de bir süre önce başarılı sonuçlanan Akdeniz Üniversitesi'ndeki organ nakli deneyimi, bilimsel rekabet nedeniyle ameliyatın aceleye getirildiği şüphelerini de gündeme taşıdı. Ancak tıp dünyası, hiçbir hastanın rekabet nedeniyle yaşamının tehlikeye atılamayacağını, her ameliyatta olduğu gibi bu ameliyatta da yaşam riskinin bulunduğunu dile getirdi.
Öngörülmeyen risk bu sonucu doğrudu
Hacettepe Üniversitesi'ndeki Kompozit Doku Nakli Konseyi üyesi ve operasyona karar veren ekipten Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Başkanı Prof. Nüket Örnek Büken, AKŞAM'a konuştu: Sonuç elbette çok üzücü. Öngörülen riskler dışında öngörülemeyen riskleri de taşıyan bir ameliyattı. Kobay diye değerlendirilmesi için bunun deney olması gerekir. Deneysel değil tedavi amaçlıydı. Hekimler olarak hepimiz ilkleri yaşıyoruz. Bu tür nakiller sürecek. Hacettepe bu ameliyata çok hazırdı. Hasta uygundu ancak 4 organın aynı anda nakledilmesini vücudu taşıyamadı. Genç bir hastaydı, taşıyabilirdi ama olmadı. Hastanın vücudu metabolik olarak bu nakilleri taşıyamadı. Öngörülemeyen riskler bu sonucu doğurdu.
Dünyaya büyük ders olacak
Hacettepe Üniversitesi, yaşanılan süreci bilimsel makale haline getirerek tıp dünyasına sunacak. Üniversite, yaşanan başarısızlığın bilimsel kamuoyuna örnek olacağı görüşünde. Doktorlara göre; bu yanlış, bilimsel camiya, dünya tıbbına örnek bir vaka olarak geçecek. Hatta bundan böyle çift kol ve çift bacak nakline kolay kolay kimse cesaret edemeyecek. Operasyon konusunda konuşan doktorlar şunları söyledi: 'Dünyada böylesine bir kapsamdaki nakil ilk kez yaşandı. Böyle bir operasyonun olabilmesi için gerekli kriterlerin hepsi yerine getirildi ancak görüldü ki değerlerin iyi olması da yetmiyor. Şevket Çavdar yıllardır kalbi, akciğeri, böbrekleriyle kolsuz ve bacaksız bir hayat sürüyordu. Diğer organları bu sisteme göre kendini alıştırmıştı. Ancak nakil olduğunda kalp ikinci bir vücudu daha çalıştırıyormuş gibi oldu. Sadece kalp değil, diğer metabolik değerler de düştü. Kimse bunu öngöremedi. Hacettepe'de yaşanan bu olumsuz süreç tüm bu kriterlere, vücut değerlerine bakılmasının da yetmeyeceğini ortaya çıkardı. Bu yüzden de bu örnek bir vaka olacaktır.'
Deneysel ameliyatı kabul ediyorum
Yaşam kurtarıcı özelliği olmayan ancak hayatı kolaylaştırıcı niteliği sebebiyle Sağlık Bakanlığı'nın yeni çıkardığı izniyle yapılan ameliyat öncesi Kompozit Doku Nakli Merkezleri Yönergesi'ne göre doku naklini kabul eden her hasta özel bir belge imzalıyor. Deneysel bir proje olarak geçen ameliyatı Şevket Çavdar'ın da onayladığı belgede, 'Dünyada da henüz başlangıç aşamasında olan gireceğim ameliyat ve takip eden tedavinin kısmen bir deneysel proje olarak da değerlendirilebileceği hakkında bilgilendirildim ve tamamen anladım' ifadesi yer alıyor.
Alıcının, naklin sonucunun garanti olmadığının bilincinde olduğunun da anlatıldığı belgede şu ifadeler yer alıyor: 'Olası kanama ve kan nakli komplikasyonları hakkında da genişçe bilgilendirildim. Bu ameliyatın kendisine ait özellikleri nedeniyle ve de bu türden önemli ve uzun süreli operasyonların, ölümle dahi sonuçlanabilecek pulmoner emboli (akciğer pıhtısı), ciddi infeksiyonlar gibi önemli problemlere neden olabileceği açıkça anlatıldı.'
