Biyogüvenlik Kanunu Tasarısı kabul edildi

T24 - Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO) ve ürünlerini, düzenlemelere aykırı olarak ithal eden ve üretenlerle, ithal edilen GDO ve ürünlerini, ithal izninde belirlenen amaç ve alan dışında kullanan, satan, bu özelliğini bilerek satın alan kişiler hapis cezalarına çarptırılacak. Ürünlerinden transit geçişlerinde her geçiş için izin alınma koşulu getirilirken,  GDO'lu ürünlerle ilgili Biyogüvenlik Kurulu oluşturulması kararlaştırıldı.

TBMM Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu'nda, Biyogüvenlik Kanunu Tasarısı kabul edildi.

Tasarıyla; bilimsel ve teknolojik gelişmeler çerçevesinde, modern biyoteknoloji kullanılarak elde edilen genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve ürünlerinden kaynaklanabilecek riskleri engellemek, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması amaçlanıyor.

Genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve ürünlerle ilgili olarak araştırma, geliştirme, işleme, piyasaya sürme, izleme, kullanma, ithalat, ihracat, nakil, taşıma, saklama, paketleme, etiketleme, depolama ve benzeri faaliyetlere dair hükümleri kapsayan tasarıya göre, veteriner tıbbi ürünlerle Sağlık Bakanlığı'nca ruhsat veya izin verilen beşeri tıbbi ürünler ve kozmetik ürünler kapsam dışında tutulacak.

İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı gözönünde bulundurularak GDO veya ürünlerinin, ithalatı, ihracatı, deneysel amaçlı serbest bırakılması, piyasaya sürülmesiyle genetiği değiştirilmiş mikroorganizmaların kapalı alanda kullanımına, bilimsel esaslara göre yapılacak risk değerlendirmesine göre karar verilecek. Risk değerlendirme sonuçlarına göre, risk oluşturmayacağı belirlenen başvurular için verilen kararın geçerlilik süresi 10 yıl olacak.

Her bir GDO ve ürününün ilk ithalatı için gen sahibi veya ithalatçı, yurt içinde geliştirilen GDO ve ürünü için ise gerçek ve tüzel kişiler tarafından Bakanlığa başvuru yapılacak. Başvurulurda, başvurunun içeriğine ilişkin bilgiler ile GDO ve ürününün ne amaçla kullanılacağının belirtilmesi zorunlu olacak.

GDO ve ürünlerinin; insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliği tehdit etmesi, çevrenin ekolojik dengesinin ve ekosistemin bozulmasına neden olması, GDO ve ürünlerinin çevreye yayılma riski olması durumlarında başvurular reddedilecek.
     
Transit geçişler de izne tabi tutulacak

Deneysel amaçlı serbest bırakma veya piyasaya sürme amacıyla ilk defa ithal edilecek GDO ve ürünleri için ithalattan önce, yurt içinde geliştirilenler için ise piyasaya sürülmeden önce Bakanlığa ayrı ayrı başvuru yapılacak.

GDO ve ürünlerinin transit geçişinde her bir geçiş için Bakanlık'tan izin alınması zorunlu olacak. Transit geçişler, Bakanlık tarafından verilen yazılı izinde belirtilen koşullara ve Gümrük Kanunu'na uygun olarak gerçekleştirilecek.

Araştırma yapmaya yetkili kuruluşlar tarafından bilimsel araştırma amacıyla ithal edilecek GDO ve ürünleri için Bakanlıktan izin alınacak.

Başvuru sahibi, geçerlilik süresi dolmadan en az bir yıl önce Bakanlığa müracaat ederek uzatma talep edebilecek. Bu talep kurul tarafından değerlendirilecek ve sonucu başvuru sahibine bildirilmek üzere Bakanlığa gönderilecek. Sonucun bir yıllık süre içerisinde başvuru sahibine bildirilmemesi durumunda, izin süresi, karar verilinceye kadar uzayacak.
    
Genetiği değiştirilmiş bitki ve hayvan üretilmeyecek

Tasarıya göre, GDO ve ürünlerinin onay alınmaksızın piyasaya sürülmesi, Biyogüvenlik Kurulu kararlarına aykırı olarak kullanılması veya kullandırılması, genetiği değiştirilmiş bitki ve hayvanların üretimi, GDO ve ürünlerinin Kurul tarafından piyasaya sürme kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında kullanımı yasaklanacak.

GDO ve ürünlerinin piyasaya sürülmesinden sonra, kararda verilen koşullara uyulup uyulmadığı, insan, hayvan, bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitlilik üzerinde herhangi bir beklenmeyen etkisinin olup olmadığı Bakanlık tarafından kontrol edilecek ve denetlenecek.

Kararda belirtilen koşulların ihlali veya GDO ve ürünleriyle ilgili olarak herhangi bir riskin ortaya çıkabileceği yönünde yeni bilimsel bilgilerin ortaya çıkması durumunda karar, Kurul tarafından iptal edilebilecek. Kararı iptal edilen GDO ve ürünleri toplatılacak. İnsan, hayvan, bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliğe olumsuz etkisi olduğu tespit edilenler derhal imha edilecek; herhangi bir olumsuz etkisi tespit edilmeyenlerin ise mülkiyeti kamuya geçirilecek.

İzlenebilirliğin sağlanması amacıyla, GDO ve ürünlerinin ülkeye girişi ve dolaşımında, Bakanlığa beyanda bulunulması, gerekli kayıtların tutulması, kararın bir örneğinin bulundurulması ve etiketleme kurallarına uyulması zorunlu olacak. Her bir GDO ve ürününe ayırt edici kimlik verilerek kayıt altına alınacak. Kayıt altına alınan GDO ve ürünlerine ilişkin belgelerin 10 yıl süreyle saklanması zorunlu olacak.

Herhangi bir ürünün Bakanlık tarafından belirlenen eşik değerin üzerinde GDO ve ürünlerini içermesi halinde; etikette, GDO içerdiği açıkça belirtilecek.
    
Biyogüvenlik Kurulu oluşturulacak 
    
GDO ve ürünleriyle ilgili Biyogüvenlik Kurulu oluşturulacak. Kurul, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nca 4, Çevre ve Orman Bakanlığı'nca 2, Sağlık Bakanlığı'nca 1, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca 1 ve Dış Ticaret Müsteşarlığınca 1 üye olmak üzere, 3 yıllık süre için, ilgili Bakanlar tarafından belirlenen toplam 9 üyeden oluşacak. Bakanlıkça seçilecek üyelerden birisi üniversite, diğeri meslek örgütleri tarafından gösterilen adaylar arasından seçilmesi zorunlu olacak. Kurul Başkanı, Bakan tarafından belirlenecek.

Kurul Başkan ve üyeleri en fazla 2 dönem için görevlendirilebilecek. Kurul üyesi olabilmek için en az lisans düzeyinde yüksek öğrenim görmüş olmak ve Devlet Memurları Kanunu'nun genel şartlarını taşımak, kanun kapsamına giren konularda en az 5 yıllık tecrübeye sahip olmak şartı aranacak.

Kurul Başkan ve üyeleriyle, bunların eşleri, evlatlıkları ve ikinci derece dahil kan ve kayın hısımları, Kurulun karar almakla görevli olduğu faaliyet veya alanlarla ilgili herhangi bir ticari faaliyette bulunamayacak veya sermaye piyasası araçlarına sahip olamayacak.

Kurul Başkan ve üyeleri, görevlerinden ayrılmalarını izleyen 3 yıl içinde, bu tasarıyla düzenlenen faaliyet ve alanlardaki özel kuruluşlarda görev alamayacak.

Kurul görevini yaparken bağımsız olacak; hiçbir organ, makam, merci ve kişi Kurula emir ve talimat veremeyecek. Kurul, bilimsel komiteleri kurabilecek.

Bu düzenlemeler kapsamındaki Bakanlık personeli, Kurul ve komite üyeleri, görevlerini yerine getirmeleri sırasında edindikleri gizlilik taşıyan her türlü bilgi ve belge ile ticari sırları, kanunlarla yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayamayacak, kendilerinin veya üçüncü şahısların yararına kullanamayacak.
    
Cezalar

GDO ve ürünleriyle ilgili faaliyetlerde bulunanlar, izin almış olsalar dahi, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanmasına karşı oluşan zararlardan sorumlu olacak. Sorumluluk, zarar oluşmasa dahi geçerli olacak.

GDO'ların kapalı alanda kullanımı, gıda, yem, işleme ve tüketim amacıyla piyasaya sürülmesi, ithalatı ve transit geçişi için izin alma zorunluluğu olduğu halde, bu faaliyetleri izinsiz olarak gerçekleştirenlerle, GDO'ları çevreye serbest bırakanlar ve üretenler meydana gelen her türlü zarardan sorumlu tutulacak.

GDO ve ürünlerinin neden olduğu zararların tazmin edilmesini talep hakkı, zarar görenin, zarardan veya zarar vereni öğrenmesinden itibaren 2 yıl ve zararı doğuran olayın meydana gelmesinden itibaren 20 yıl sonra düşecek.

GDO ve ürünlerini, bu tasarı hükümlerine aykırı olarak ithal eden, üreten veya çevreye serbest bırakan kişi, 5 yıldan 12 yıla kadar hapis ve 10 bin güne kadar adli para cezasına çarptırılacak.

Belirlenen esaslar çerçevesinde ithal edilen, işlenen GDO'ları veya GDO ve ürünlerini, ithal izninde belirlenen amaç ve alan dışında kullanan, satan, bu özelliğini bilerek satın alan, bulunduran kişi 4 yıldan 9 yıla kadar hapis cezasına mahkum edilecek. İthal edilen GDO'lardan elde edilen ürünleri, ithal izninde belirlen amaç ve alan dışında kullanan, satışa sunan, bu özelliğini bilerek satın alan kişi ise 3 yıldan 7 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak.

Yalan beyanda bulunarak ithal iznini alan kişi 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasına çarptırılacak.

Bu suçların bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, tüzel kişiye 100 bin liradan 200 bin liraya; belirlenen yükümlülükleri yerine getirmeyen başvuru sahiplerine her bir yükümlülük ihlali dolayısıyla 10 bin liradan 30 bin liraya kadar, GDO ve ürünlerini tasarıda belirlenen hükümlere aykırı olarak kapalı alanlarda kullananlara ise 10 bin lira para cezası kesilecek. İdari para cezaları, tebliğden itibaren 1 ay içerisinde ödenecek.

Usul ve esasları düzenleyen yönetmelikler, kanunun yayım tarihinden itibaren en geç 3 ay içerisinde bakanlık tarafından çıkarılacak.