Erol Taşdelen *
Bankaların “Döviz nakit çekim ücreti”, “Sözlü taahhütte uymama ücreti” gibi bankacılık genel uygulamalarında olmayan yeni ücret ve komisyon alma girişimleri, sosyal medyanın konuyu gündeme taşımasıyla engellendi. Fakat yıllarca denetim dışı, keyfi ücret ve komisyon almaya alışan bankaların eski alışkanlıklardan zor vazgeçeceği de anlaşıldı.
Yeni düzenleme ücret ve komisyon gelirlerini nasıl etkiledi?
Merkez Bankası (TCMB) ve Bankacılık Düzenleme Denetleme Kurumu'nun (BDDK) bankaların “Ücret ve komisyon gelirleri” ile ilgili, 34035 Sayılı, 10.02.2020 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan yönetmelik ve tebliğ değişiklikleri banka bilançolarında etkisi kendini göstermeye başladı bile. Kamu otoritesi ücret komisyon gelirleri ile ilgili şikayetleri dikkate alarak çoğu bankaya ceza keserken 2 bin 400 adeti bulan ücret komisyon masraflarını da 51'e düşürerek sınırlama getirmişti.
2019 yılında ciddi ücret ve komisyon geliri yaratan bankaların yeni düzenleme ile birlikte kayba uğradığı görüldü. 2020 ilk yarısında bankaların 2019 ilk yarısında elde ettikleri net ücret ve komisyon gelirlerine ulaşamadığı gözlemlendi.
2019 yılında ücret ve komisyonlar nereden gelmişti?
Bankalar 2019 sonunda 106,4 milyar TL faiz dışı ücret ve komisyon geliri elde ettiler. Bunun 16 milyar TL’lık kısmı kredilerden faiz dışında elde edildi. 16 milyar TL’lık kısmın 7,8 milyar TL’lık bölümü ise faizlere ek “Nakit kredilerden” alınan ücret ve komisyonlardan geldi. Bankalar, “Bankacılık hizmet gelirleri” kalemine de 49,6 milyar TL gelir yazdılar. Üzerine 34,2 milyar TL’lık ücret ve komisyon gelirini ise yazacak yer bulamadıkları için “Diğer faiz dışı gelir” kaleminde gösterdiler. Tamı tamına 106,4 milyar TL’lık ücret komisyon gelirinin 34,2 milyar TL’lık kısmını de “Diğer” diye geçiştirdiler.
Sektörde ilk yarı kayıp ne kadar oldu?
2020'nin ilk yarısında 2019 ilk yarısına göre sektörde 4 milyar TL gerileme olduğu görüldü. 2019 ilk yarısında bankalar 54,3 milyar TL faiz dışı gelir elde ederken 2020 ilk yarısında bu kalem 50,7 milyar TL’ye düştü. Ücret ve komisyonlarla ilgili çoğu sınırlamanın 1 Nisan’da uygulamaya konduğu dikkate alınırsa, yıl sonuna kadar ücret komisyon gelirlerinde ciddi kayıpların yaşanması sürpriz olmayacaktır.
Gelir kaybı ne anlama geliyor?
Belki kimse henüz tam farkında değil ama ücret ve komisyonlarla ilgili yeni düzenlemeler keyfi alımlarının önünün keserek vatandaşa, esnafa ve sanayiciye önemli değer sağladı. Her kesimin önemli tutarda parası ceplerinde kaldı. Fakat uyaralım, "Bu iş tamamen düzeldi" diye düşünenler yanılıyor. Bankalar her fırsatta, kapanan deliği açmak için yeni yol ve yöntemler arayacaklardır. Bizim görevimiz de buna cesaret edenleri teşhir etmek olacaktır. "Meydanı boş buldum vatandaşı, esnafı, sanayiciyi hukuksuz soyarım" dönemi kısmen geride kaldı. Haksız yere ücret ve komisyon alınmasını sağlayan, ısrar eden üst yöneticilerin yargılanması da gerekiyor. Hukukun üstün olduğu medeni ülkelerde böyle olur. “Nasıl olur?” diyenlerin, ABD’de Wells Fargo Bank davalarını incelemesi yeterli.
Şimdi bankalardan yıllardır alınan haksız ücret ve komisyonları geri alma zamanı geldi. Şimdi değil ise ne zaman!
* Eski bankacı, ekonomist.
