Küresel mali krize karşı çeşitli önlemler alan alışveriş merkezlerinin yöneticileri, bu kapsamda AVM'lerin içindeki işletmelere kira indirimi, ödemelerde döviz kurunun sabit tutulması ve ciro üzerinden kira alınması gibi kolaylıklar sağlamaya başladı. Son yıllarda peş peşe açılan AVM'ler nedeniyle özellikle büyük şehirlerde "AVM enflasyonu" yaşanıyor. Türkiye'de 1000 kişiye ortalama 58 metrekare alışveriş merkezi alanı düşerken Ankara'da bu rakam 179 metrekareye ulaştı. Dünyayı etkisi altına alan küresel finansal krize karşı bir çok sektörde olduğu gibi alışveriş merkezlerinde de önlemler alınıyor. Ankara'nın simgelerinden Atakule'de işlerin durgunluğundan yakınan mağaza sahiplerinin kira ve ortak giderlerin yüksekliğini gerekçe göstererek 2 gün önce kepenk kapatma eylemi yapması dikkatleri alışveriş merkezlerine yöneltti.
AVM krizinin dördüncü durağı Mersin oldu‘AVM’lerde ciroya göre kira adil bir çözüm’Ankara'nın önemli alışveriş merkezlerinden Armada'nın Genel Müdürü Yıldır Ertem, AA muhabirine yaptığı açıklamada, alışveriş merkezlerindeki işletmelerde kira-ciro oranının önemli olduğunu, esnafın yaptığı ciroyla ödediği kiranın arasındaki oranın kabul edilebilir sınırlar içinde kalması gerektiğini söyledi. Bu oranın normal şartlarda yüzde 8 ile 12 arasında bir değer olduğunu ifade eden Ertem, 100 lira ciro yapıp 10 lira kira veren bir işletmenin kriz ortamında bu rakamı 12-15 liraya kadar çıkarabilmesi gerektiğini belirtti. Armada'da şu anda kira-ciro oranlarının 2008 yılının ilk 10 aylık döneminde yüzde 11,4 olduğunu anlatan Ertem, bu açıdan bakıldığında kira-ciro oranlarının henüz kırmızı çizgiye gelmediğini kaydetti.
Ertem, küresel mali krizin derinleşmesi ve bunun tüketime yansımasının devam etmesi durumunda bundan en çok yeni açılan alışveriş merkezlerinin etkileneceğini dile getirdi.
Küresel krizin yaşandığı bu dönemlerde Armada esnafından kiralar nedeniyle bir talep gelmediğini ifade eden Ertem, "Armada'da 160 dükkan var. Biz zaten gereken kolaylıkları sağlıyoruz. İş yapan tüccarımızın destekçisiyiz. Pazartesi günü yönetim kurulu toplantısında aralık ayından itibaren kiralarda yüzde 15 indirim yapma kararı aldık. Geçen yıl zam yaptığımız kiracılarımızın zamlarını da geri çektik. Ayrıca onların kirasında da yüzde 15 indirim yapıyoruz. Eğer dolar çok oynak hareket ederse kiralarda kuru sabitlemeye kadar da götürebiliriz" dedi.
Bu işler uzlaşma ile çözüme ulaşır Atakule'de esnafın kiraların yüksek olması ve iş yapamamaları gerekçesiyle kepenk kapatmalarını değerlendiren Ertem, şöyle konuştu:
"Protestolarla kapatmalarla bu iş çözüme ulaşmaz. Bu işler uzlaşma ile çözüme ulaşır. Yatırımcı, bir alışveriş merkezindeki mağazayı 200-300 bin dolarla açıyor. Bir alışveriş merkezi ise 100-150 milyon dolarlık yatırımlarla yapılıyor. Bunlar birbirlerini besleyen sektörler, yani etle tırnak gibiler. Yapılan bu eylemlerin hepsi sözleşme kurallarına aykırı. Yani bunu yapan kişi ya da markalar çok ciddi sözleşmesel yaptırımlarla karşı karıya gelebilirler. İşlerin kötü olmasının nedeni alışveriş merkezleri değil. Özellikle bu yıl yaşanan kriz ithal bir kriz. Biz bunları tasvip etmiyoruz. Ticari ahlaka da sözleşmelere de uygun değil bu protestolar."
Türkiye'de 1000 kişiye ortalama 58 metrekare alışveriş merkezi alanı düştüğüne işaret eden Ertem, bu rakamın Ankara'da 179 metrekareye ulaştığını, en büyük sıkıntının bundan kaynaklandığını söyledi.
Sektördeki sıkıntı 2009 yılının Eylül ayında biter
CEPA Genel Koordinatörü Atilla Işıldar ise Atakule'de esnafın kiraların yüksek olması ve iş yapamamaları gerekçesiyle kepenk kapatma eylemi yapmalarını doğru bulmadığını söyledi.
CEPA Alışveriş Merkezinde bulunan 200 işletmenin kirasını cirolar üzerinden belirlediklerini anlatan Işıldar, "Biz de küresel kriz ortamında gerekli önlemlerimizi alıyoruz. Bu kapsamda kiralarda kasım ayı itibariyle dolar kurunu 1,25 olarak sabitledik" diye konuştu.
Işıldar, sektördeki sıkıntının 2009 yılının Eylül ayında sona ereceğini tahmin ettiğini de belirtti.
Ankamall Genel Müdürü Ozan Canbolat da müşteri sayısı bakımından bir sıkıntılarının bulunmadığını, küresel kriz nedeniyle alışveriş merkezindeki mağazaların kiralarında indirim veya kur sabitlemesinin söz konusu olmadığını söyledi. Mevcut ekonomik durum nedeniyle vatandaşların alışveriş alışkanlıklarının eskisi gibi olmadığını ifade eden Canbolat, bunu eski haline getirmek amacıyla 2009'un reklam stratejsinde tüketicileri alışverişe teşvik edici çalışmalar yaptıklarını kaydetti.
Alışveriş merkezinde 308 dükkan bulunduğuna işaret eden Canbolat, bu dükkanların kiralarının ciro üzerinden değil sabit olduğunu söyledi.
‘Kiracılar sabırlı olmalı’
Alışveriş merkezlerindeki esnafın kira ve ortak giderleri gerekçe göstererek kepenk kapatması ve protestoda bulunmasının kimseye faydasının olmadığını kaydeden Canbolat, şöyle devam etti:
"Problemler varsa bunlan çift taraflı sağduyu ile çözülebilir. Durgunluk sadece bu krizle gelmedi ben 1 yıldır gözlüyorum. Geçen yılın mayıs ayından itibaren bu durgunluk var. Ankara'da 1 yıl içinde 4 alışveriş merkezi açıldı. Ankara, kişi başına düşen alışveriş alanı bakımından şu an İstanbul'un bile önünde. Alışveriş merkezi enflasyonu oldukça ciroların düşmesinden daha doğal bir şey olamaz. Açılan AVM kadar müşteri artmadığı için ciroların düşmesi normaldir. AVM'lerin istenilen düzeyde iş yapabilmeleri için zaman vermek gerekir. Kiracıların biraz sabırlı olması gerekir. Hiç kimseye zorla sözleşme imzalattırılmıyor. Herkes ölçüyor biçiyor. Bunların çoğu kurumsal firma. Yani bugün imza atıp 2 ay sonra 'benim kiram yüksek' demenin anlamı yok. Hiç kimse yeni alışveriş merkezi açılırken ciro garantisi vermiyor. Kiracılar biraz daha sabırlı biraz daha sağduyulu olmaları lazım. Çünkü bu yöntemlerin kimseye faydası yok. Tam tersine imaj sıkıntısı yaratıyor. Hoş bir tavır değil. "
İçinde 180 mağazası bulunan Panora Alışveriş Merkezinin Pazarlama Müdürü Pınar Aydın, ekonomik gidişatı uzun süredir takip ettiklerini, bu nedenle küresel kriz öncesi isabetli öngörülerde bulunarak AVM'deki dükkanların kiralarını belirli oranlarda indirdiklerini söyledi. Temmuz ayında yüzde 25 oranında kira indirimi yaptıklarını ifade eden Aydın, "Bu indirimi Ekim ayına kadar yapmayı planlamıştık ancak şu anda yeniden uzattık. Bu indirimi işlerimizde bir düşüş olduğu için değil, bu dönemde kiracılarımızı rahatlatmak için yaptık. Piyasada bir kriz var ama diğer alışveriş merkezlerine baktığınız zaman Panora çok iyi durumda. Türkiye'de ciro konusunda ilk sırada olan bir çok mağazaya sahibiz. Ama tabii ki işler istenilen seviyelerde değil" şeklinde konuştu.
Aydın, kriz ortamında işletmelerin kepenk kapatarak tepki göstermelerini doğru bulmadığını ifade ederek, sorunların diyalog yoluyla çözülmesi gerektiğini kaydetti.
