T24 - Askerî harcamalardaki Sayıştay denetimini sınırlayan hükümet, Kamu Denetçiliği Kurumu’na ilişkin yasada da ordunun faaliyetlerini görev alanının dışında bıraktı.
TBMM Anayasa Komisyonu, önceki gün yaptığı toplantıda, anayasa değişikliği referandumunda kabul edilen ve kamuoyunda “ombudsmanlık” olarak bilinen Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK) oluşturulmasına ilişkin tasarıyı bazı değişikliklerle kabul etti. Tasarıya göre, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) askerî nitelikteki faaliyetleri, KDK’nın görev alanı dışında bırakıldı.
KDK nasıl çalışacak
TBMM tatile girmeden yasalaştırılması öngörülen tasarının kabul edilmesi halinde; TBMM’ye bağlı, özel bütçeli kamu tüzel kişiliği olacak. KDK, şikayet üzerine, idarenin her türlü işlemini, insan haklarına bağlılık, hukuka uygunluk yönlerinden inceleyecek. İdareye önerilerde bulunmak ve uzlaşmaya davet etmekle görevli olacak. Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemlerle, resen imzaladığı kararlar ve emirler; yasama ve yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler, TSK’nın sırf askerî nitelikteki faaliyetleri, KDK’nın görev alanı dışında tutulacak. Hiçbir organ ve makam, baş denetçiye ve denetçilere görevleriyle ilgili emir veremeyecek, tavsiyede bulunamayacak. Denetçiler göreve başlarken ant içecek. Görev süreleri 4 yıl olacak. Kuruma, gerçek ve tüzel kişiler başvurabilecek. Yargısı süren veya yargıda karara bağlanmış uyuşmazlıklar, sebepleri, konusu ve tarafları aynı olanlarla daha önce sonuçlandırılanlar incelenmeyecek. Başvurular ücretsiz olacak. Denetçiler bilirkişi görevlendirebilecek, tanık veya ilgili kişileri dinleyebilecek. Başvurular 6 ayda sonuçlandıracak.
Asker için ‘orta yol’ bulundu
Taraf’a konuşan TBMM Anaysa Komisyonu Başkanvekili Ayhan Sefer Üstün, tasarıyla ilgili şu bilgiyi verdi: “2006 yılındaki ombudsmanlık yasasında askerî faaliyetler tamamen ombudsmanlık denetiminin dışındaydı. Bakanlar Kurulu tarafından komisyonumuza gönderilen tasarıdaysa askeri faaliyetlerin hepsinin denetime tabi tutulması öngörülüyordu. Bir orta yol bulundu ve sadece ‘sırf askeri faaliyetler’ ifadesiyle, Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemlerle, resen imzaladığı kararlar ve emirlerin yanı sıra yasama ve yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemlerle, TSK’nın askerî nitelikteki faaliyetleri de KDK’nın görev alanı dışında tutulmuş oldu... Askerî faaliyetler denetim dışında tutuluyor derken kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi gerekiyor. Bakın tatbikat askerî bir faaliyettir. Ama diyelim bu tatbikatta bir sivil zarar gördü ya da bir asker nöbette uyuyor diye üssü tarafından dövüldü. Ombudsman buralarda devreye girecektir.”
Sakıncalı bir durum oluştu
Asker sivil ilişkileri üzerine yaptığı çalışmalarla bilinen Prof. Dr. Ümit Cizre, Taraf’a şu değerlendirmeyi yaptı: “Askerî yargı ve adli yargı ayrımını ortadan kaldıracak düzenlemelerin yanı sıra bu alana dair başka ileri adımlar atılmışken, hükümetin bu tutuyla sakıncalı bir durum oluşmuştur.” Ombudsmanlık konusunda iki modelin mevcut olduğunu belirten Cizre, “Genel bir ombudsmanlık kurumu askerî alanı da kapsayacak şekilde denetim yapabilir. Diğer bir alternatif de, bazı ülkelerde olduğu gibi (Norveç), sivil bir kamu görevlisinin askeri alanı denetleyeceği ayrı bir ombudsmanlık kurumudur. Elbette ki kamu askeri alan da kamu denetimine tabii olmalıdır. Üstelik bu konuda kamuoyunda da bir konsensüs sağlanmış durumda. Ancak hükümet ağır davranıyor. Bu durumu kabul etmek mümkün değil ancak niçin böyle davrandıklarını anlamak da güç değil. Hükümet askerî alandaki değişiklikler konusunda tam rahatlamamış durumda. Yeni Anayasada bu konuda bir düzenleme yapılabilir.”
