T24 - Altın varaklı 7 yıldızlı Burj El Arab oteli, dünyanın en yüksek kulesi, dev alışveriş merkezleri ve abartılı yaşam tarzıyla dünyaya nam salan Dubai, uçurumun kenarına geldi. Dubai Şeyhi El Maktum’un sahibi olduğu Dubai World, 59 milyar dolarlık borcunun 6 ay ertelenmesini istedi. S&P, “Bu teknik olarak iflastır” dedi.
Dubai Şeyhi El Maktum’a ait iki büyük şirketin toplam 59 milyar dolar tutarındaki borçlarını erteleme talebinde bulunması tüm dünya piyasalarında bomba etkisi yarattı. Arjantin’in 2001 yılında 95 milyar dolar tutarındaki borcunu ödeyememesinin ardından en büyük borç erteleme talebine imza atan Dubai World adlı şirket, Avrupa borsalarında dün yüzde 3’ü aşan kayıpların yaşanmasına neden oldu. Düşüşlerde Dubai’ye kredi veren büyük bankaların alacaklarını tahsil edememe riskiyle karşı karşıya kalmaları etkili oldu. Dubai World’e kredi veren bankalardan Credit Suisse’in hisseleri yüzde 3.5, Lloyds’un hisseleri yüzde 3.9, Royal Bank Of Scotland’ın hisseleri ise yüzde 4.2 değer kaybetti. El Maktum’un ortakları arasında olduğu Yunanistan’ın en büyük yatırım şirketlerinden Marfin Investment’ın hisseleri de yüzde 8.4 düştü.
Kredi notları dibe indi
Borcun geri ödemesinin gecikebileceği açıklamasının ardından kredi derecelendirme kuruluşları Standard&Poor’s ve Moody’s Dubai’nin bazı kamu bağlantılı kuruluşlarının kredi notlarını birkaç kademe indirdi. Moody’s bazı iştiraklerin kredi notunu “yatırım yapılamaz” seviyeye indirirken, S&P yeniden yapılandırmanın teknik olarak iflas sayılabileceğini açıkladı.
Dubai hükümetinin yaptığı açıklamada, “Dubai World, kendisi ile Nakheel’e finansman sağlayan tüm kurum ve kişilerden 6 ay süreyle ’beklemeye’ geçmelerini ve finansmanın vadesini en azından 30 Mayıs 2010’a kadar ertelemelerini talep etmeyi düşünmektedir” denildi. Dubai World, Deloitte’tan mali anlamda yeniden yapılanması için yardım isteyecek.
Şok edici bir durum
Dubai World’ün iştiraklerinden olan ve borçlarının ertelenmesi istenen Nakheel şirketinin Ağustos ayında yaptığı açıklamaya göre, kamuya ait olan Dubai World’ün 59 milyar dolar olan borçları, Dubai Emirliği’nin 80 milyar dolar olan borcunun büyük kısmını oluşturuyor. Analistler, geniş kaynaklara sahip Abu Dhabi Emirliği’nin borçların geri ödenmesinde Dubai’ye yardım edebileceğini belirtiyor. Buna rağmen, Dubai’nin yüksek gayrimenkul yatırımları ve yabancı sermaye girişine dayalı parlak ekonomi modelini büyük ihtimalle terk etmesi bekleniyor.
Dubai hükümeti tarafından dün yapılan başka bir açıklamada ise uluslararası liman işletmecisi DP World şirketinin borçlarının, Dubai World borçlarının yeniden yapılandırılması sürecine dahil olmadığı belirtildi.
SICO Yatırım Bankası’ndan Şakil Sarvar, “Bu şoke edici bir durum. Çünkü son birkaç aydır gelen haberler, Dubai’nin büyük olasılıkla borç taahhütlerini karşılayacağı yönündeydi”dedi. Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri’ni oluşturan 7 özerk emirlikten biri. Uzmanlar, Dubai’nin yabancı sermaye ve dev inşaat projelerine dayanan gösterişli büyüme modelinin bedelini ödediğini söylüyor.
Bazı uzmanlar da, Dubai’nin büyük ihtimalle durumunu düzeltmek için ekonomik anlamda daha muhafazakâr bir tutum benimseyen Abu Dhabi’den yardım isteyeceğini kaydediyor. Dubai World’le ilgili açıklamanın, ülkede kamu kuruluşları ve şirketlerin kapalı olacağı Kurban Bayramı arefesinde yapılması da dikkat çekti.
Waterfront City: 4 milyar $
- 2007’de Dubai şehri için yeni bir Master Planı yapıldı ve kollar sıvandı. 140 milyon metrekareden büyük alana kurulacak Waterfront City’de 1.5 milyon insanın yaşaması ve 1 milyon yeni iş imkanı sağlanması hedefleniyordu. Projeye ilk etapta 2.2 milyar dolar gideceği hesaplandı ancak krizde bu rakamın 4 milyar doları aştığı belirtiliyor.
Dubai Metrosu: 7.6 milyar $
- Dubai’deki Ortadoğu’nun en büyük metrosu, 7.6 milyar dolara mal oldu. 75 kilometre uzunluğundaki metroda 45 istasyon yer alıyor. Dubai Metrosu, 1 günde 200 bin kişiyi taşıyacak. Metronun 7 yıldızlı Burj El Arab oteli kadar havalı olması için yürüyen halılar bile düşünüldü.
5.2 milyar $
- ’Palmiye Adası’ (The World) 300 ada dünya haritası şeklinde tasarlandı. Ada fiyatları 15 ile 250 milyon dolar arasında değişiyordu. Projeye 5.2 milyar dolar gitti, ancak iflas etti. Hatta projeye 51 milyon euro yatıran iki İngiliz işadamı intihar etti.
Burj Dubai: 20 milyar $
- Dubai’de 818 metre yüksekliğiyle dünyanın en yüksek kulesi olan Burj Dubai, 1 yıllık gecikmeyle 4 Ocak 2010’da açılacak. Burj Dubai, 20 milyar dolarlık devasa bir proje kapsamında inşa ediliyor. Dev projeye 30 bin konut ve dünyanın en büyük ticaret merkezi Dubai Mall da dahil.
Rüya şehir Dubai dibe nasıl vurdu?
DUBAİ ekonomisi yabancı sermaye ve dev emlak projeleriyle son yıllarda hızla büyüdü. Dubai World ve bağlı kuruluş Nakheel’i de içeren hükümet bağlantılı geniş bir şirketler ağı, Dubai Emirliği’nin gayrimenkul, ulaşım, navlun ve finans sektörlerinde yaklaşık 20 yıldır hızlı bir büyüme yaratıyordu.
Ancak global mali kriz ve ekonomik durgunluk binlerce projenin devam ettiği Dubai’yi derinden sarstı. 6 yıllık hızlı kalkınmanın ardından ekonomi geçen yılın ikinci yarısından itibaren daralmaya başladı. Bu durum da Dubai’deki emlak fiyatlarının hızla düşmesine yol açtı. Öyle ki emlak fiyatları 2008 yılında gördüğü zirveden bu yana yüzde 50 geriledi.
Dubai World’ün devam eden projeleri peşpeşe durdu. Dubai’de durdurulan inşaat projelerinin büyüklüğünün 205 milyar euroya ulaştığı, Birleşik Arap Emirlikleri hükümetinin inşaat sektörünü içinde bulunduğu çıkmazdan kurtarmak için 20 milyar dolarlık sermaye girişi yaptığı belirtiliyor. Dubai World adlı yatırım şirketinin 59 milyar dolar borcunun büyük bölümü gayrimenkul ve inşaat alanında faaliyet gösteren yan şirketi Nakheel’den kaynaklandı.
100 ülkede yatırım yaptı, borca battı
59 milyar dolarlık borcu bulunan Dubai World, Dubai Emirliği’nin sahip olduğu en büyük şirketi konumunda. Dubai World, enerjiden ulaştırmaya, finanstan gayrimenkul sektörüne kadar birçok alanda faaliyet gösteriyor. Palm Adası’nı tasarlayan Nakheel, Suudi Arabistan, Ürdün, Rusya gibi ülkelerde inşaat projeleri bulunan Limitless ile İsviçre’de kayak merkezi bile yaratan Leisure Corp, Dubai World’ün en önemli şirketleri. Dubaili şirketin 100 farklı ülkede yatırımı var.
Ucuz kurtulduk
- Dubai Şeyhi El Maktum Türkiye’de, büyük tartışmalara neden olan İstanbul Levent’teki eski İETT arsasıyla gündeme geldi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 46 bin 241 metrekare ticaret ve konut alanına sahip Levent’teki İETT garajı arazisini 2005’te El Maktum’un şirketi Sama Dubai’ye arsa bedeli karşılığı ihalesiz verdi. Dubai Towers adıyla anılan ve biri 300 diğeri 240 metre yüksekliğindeki iki kuleyi kapsayan proje kamuoyundan büyük tepki gördü. Bunun üzerine belediye 2007’de yeni bir ihale açılmasına karar verdi. Açık artırma usulüyle yapılan ihalede Zorlu Grubu ile yarışan Sama Dubai, 1.1 milyar lira bedelle ipi göğüsledi. Sama Dubai, Türkiye’nin en yükseği olacak Burgu Kuleleri inşaa etmeyi planlıyordu. Ancak 5 milyar dolara malolacak bu proje de büyük tepki gördü. İstanbul’un silüetinin bozulacağı gerekçesiyle de Mimarlar Odası, iptal davası açtı. Sama Dubai de İETT arazisinin imarı değişeceği için ihalenin parasını ödemedi ve projeden çekildi.
Dev borsalarda kayıp yüzde 3’ü aştı
Dubai’nin borçlarını ödeyemeyeceğini açıklaması dünya borsalarını sarstı. Özellikle 59 milyar dolarlık borcunu ertelemek isteyen Dubai World’e kredi veren Avrupa bankaları düşüşe önderlik etti. Alman Borsası yüzde 3.25, Fransa Borsası yüzde 3.41, İngiltere Borsası ise yüzde 3.18 değer yitirdi. Şükran Günü nedeniyle dün işlem yapılmayan Wall Street’te ise vadeli işlemlerde endeksler yüzde 2 geriledi.
Ülke Değişim (%)
Almanya -3.25
İngiltere -3.18
Fransa -3.41
Hong Kong -1.78
Japonya -0.62
Rusya (MICEX) -3.29
Macaristan -2.48
Polonya -1.51
G. Afrika -1.69
Çin -3.62
Arjantin -3.51
Brezilya -2.29
Dolar, Londra’da 1.53 TL’ye yükseldi
- Dubai ile ilgili kaygılar nedeniyle riskli yatırım araçlarından çıkan yatırımcılar dolar almaya başladı. Dün bir ara 1.5141 seviyesine kadar çıkan euro/dolar paritesi 1.4960’a indi. Paritede yaşanan sert düşüşün ardından dolar, Londra’da 1.53 TL’ye kadar yükseldi. Doların yurtdışında değer kazanması altının ons fiyatının da gerilemesine neden oldu. Bir ara 1195.90 dolara kadar tırmanan altının ons fiyatı 1183 dolara indi. Ancak güvenli liman olarak görülen altın yeniden 1190 dolara çıktı.
