Avrupa Merkez Bankası'nın (AMB) satın alma programında neler var?
AMB, Euro Bölgesi ülkelerinin ve Avrupa Yatırım Bankası ve Alman Yeniden İmar Bankası gibi kamu bankalarının borçlarını satın alıyor. Tahvil karşılığında para veriyor. Bu tahviller vadeli ve sabit faizli borç senedi yerine geçiyor.
Tahviller satılabilir özellikte. Yani finans piyasasında serbestçe alınıp satılabiliyor. AMB'nin devletleri doğrudan finanse etmesi yasak olduğundan tahvilleri sadece ikinci elden, yani bankalardan ve kurumsal yatırımcıdan satın alabiliyor.
Tahvil talebi yüksek olunca fiyatı da artıyor. Faiz sabit olduğundan fiyat artınca getirisi düşüyor. 10 yıl vadeli devlet tahvillerinin rantı oldukça düşük. Serbest piyasada Alman tahvilleri yüzde 0,4, İspanyol ve İtalyan devlet tahvilleri ise yüzde 1,5 oranında faiz getiriyor.
AMB ve milli merkez bankaları iki ila 30 yıl vadeli tahvil alıyor. Piyasada dengenin bozulmaması için tahvil alımlarının her bir Euro ülkesinin AMB sermayesindeki payını aşmaması gerekiyor. Bu oran Almanya'da yüzde 28'i buluyor.
Yunanistan ve Kıbrıs AMB'ye tahvil satamıyor. Her iki ülkenin de önce reform çalışmalarında ilerleme kaydettiğini kanıtlaması gerekiyor. Ayrıca AMB her ülkenin açıktaki tahvillerinin üçte birinden fazlasını satın alamıyor.
AMB satın alma programıyla neyi amaçlıyor?
Merkez Bankası öncelikle düşük enflasyonla mücadele etmeyi amaçlıyor. Son aylarda eksiye düşen enflasyon oranının bu yıl sıfır olması bekleniyor. Bu oran AMB'nin hedeflerine göre son derece düşük. Asli görevi paranın değerini korumak olan AMB'nin fiyat istikrarını yakalayabilmesi enflasyon oranının ‘yüzde ikiye yakın ama üzerinde olmamasını' gerektiriyor.
AMB aynı zamanda özel ve ticari kredi hacminin genişlemesini de hedefliyor. Bu genellikle ana faiz oranı üzerinden yapılıyor. Yüzde 0,05 olan reeskont haddinin daha fazla indirilmesi mümkün olmadığından AMB kredi arzını tahvil alımları üzerinden arttırmayı amaçlıyor.
Talep ve dolayısıyla da fiyat arttığında tahvillerin getirisi düştüğü zaman yatırımcının başka alanlara yönelmesi bekleniyor. Yatırımcı devlet tahvili almak yerine reel ekonomiye yatırım yapabilir ya da ticari ve tüketici kredisi verebilir. AMB bu surette ortaya çıkacak ek para arzının ekonomiyi canlandırmasını umuyor.
Ancak umulanın olması da şart değil. Commerzbank baş iktisatçısı Jörg Krämer AMB'nin piyasaya sürdüğü ek paranın kredi olarak işletmelere ve özel hanelere döneceğinden şüpheli. Krämer ticari bankaların öz sermaye payını arttırmak zorunda olduğunu, bu nedenle de riskli kredi ticaretinden kaçınacağını söylüyor.
Tahvil alım programının boşa gitmesi mümkün mü?
AMB ayda 60 milyar euroluk tahvil almaya hazır. Bunun on milyarlık bölümü özel müşteriye ayrılmış. Önümüzdeki yılın eylül ayına kadar AMB piyasaya 1 trilyon eurodan fazla para sürecek.
Para arzının artması enflasyonun yüzde ikilik hedefe yükselmesini sağlamayabilir. AMB Başkanı Mario Draghi bu nedenle tahvil alım programının süresini uzatabileceklerini söylüyor.
AMB dağıttığı parayı kendi imkânlarıyla yarattığı için teorik para rezervinin tükenmesi mümkün değil. İktisatçı Kuester, ‘AMB eninde sonunda enflasyon hedefini yakalayabilir, vade uzunluğu enflasyonu istikrarlı çizgiye oturtabilir' diyor. Alman iktisat uzmanı, ancak tahvil fiyatlarının AMB'nin ödediği miktarın altına düşebileceğini ve zararın vergi mükellefine ödetileceğini sözlerine ekliyor.
Para kapaklarının açılması Euro kurunu nasıl etkiler?
Tahvil alım programının açıklanması bile Euro'nun Dolar karşısındaki değerinin 2003 yılı düzeyine inmesine yetmişti. Commerzbank uzmanlarına göre tahvil alımları Euro'ya daha fazla değer kaybettirecek. Çünkü sermaye yatırımda kullanılacak yer arar. Tahvil getirisinin düşmesi Euro Bölgesi dışındaki yatırım alanlarını cazip kılar. Amerikan hazine bonoları şimdiden risk payı nedeniyle yüksek faizle satılabilen Portekiz devlet tahvillerini bile geride bıraktı. Ekonomi uzmanları Euro'nun ucuzlamasının zaten amaçlandığını ve ekonomik durgunluğun hüküm sürdüğü Avrupa ülkelerinin ihracatına doping yaptığını belirtiyor.
Hisse senedi fiyatları daha artacak mı?
Birleşik Alman borsa endeksi DAX, tahvil alım programının kesinleşmesiyle birlikte tırmanışa geçti ve 11 bin puanı aşarak rekor kırdı. Tahvil fiyatı düştüğü takdirde yatırımcı borsaya yönelir. Bu beklentinin hisse senedi fiyatlarını ne kadar şişirdiğini ve puan rekorunun suni şişmenin habercisi olup olmadığını kestirmek zor.
Commerzbank uzmanları iyimserliklerini koruyor ve DAX'ın bin puan daha artarak 2015 yılını 11 800 puanla kapatacağını tahmin ediyorlar.
