Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, uzun yıllardan beri dünya fiyatlarının üçte birine Türkiye'ye doğalgaz sattıklarını belirterek, "Hangi ülke buna razı olabilir, bu hiçbir mantığa sığmayan bir meseledir" dedi.
Aliyev, "Azerbaycan'da son 9 aylık Sosyal ve Ekonomik Gelişimöin değerlendirildiği toplantıda yaptığı konuşmada, Azeri gazının Avrupa'ya ihracı ve Türkiye ile sürdürülen alım-satım ve transit görüşmelerini değerlendirirken, Ankara'ya açıkça sitem etti.
Azerbaycan'ın Avrupa Birliği pazarına doğalgaz ihraç etmeye hazır olduğunu ancak iki yıla yakın bir zamandan beri bu imkanlardan Türkiye ile sürdürülen görüşmelerin sonuçlanmaması nedeniyle bu konuda bir ilerleme sağlanamadığını söyledi.
Aliyev şöyle dedi:
"Ancak ne yazık ki iki yıla yakındır, biz bu imkanlardan mahrum kaldık. Bunun esas sebebi de efsuslar olsun ki (teessüfler olsun ki) Türkiye ile Azerbaycan arasında transit meselesinin çözümlenememesidir. Azerbaycan bütün ülkelerle hem dost hem de tarafdaş ülkelerle ilişkilerini karşılıklı çıkarlar üzerine kuruyor. Başka ülkeler ilk olarak kendi çıkarlarını nasıl kolluyorlarsa, biz de elbette başta kendi çıkarlarımızı kolluyoruz. Ama bunu kollarken bezim tarafımızdan yapılan teklif dünya pratiğine dayanıyor.
Hem fiyat hem de tarifler (vergi,rüsum) bakımından. Hiçkimseye sır değil ki; Azerbaycan uzun yıllardır Türkiye'ye gazı dünya fiyatlarının üçte biri değerinden satıyor. Hangi ülke kendi kaynaklarını, özellikle bu ortamda dünya fiyatlarının yüzde 30'una satar ve bunu kabul edebilir? Yani bu, hiçbir mantığa sığmayan meseledir.
Geçen yılın Nisan ayından bugüne kadar yapılan çok sayıda görüşmelerde ne yazık ki hiç bir neticeye gelemedik. Biz istiyoruz ki gazımız dünya fiyatlarından olmasa da hiç olmazsa ona yakın fiyata alınsın. Rusya gazının fiyatı ile aynı olmasa da hiç olmazsa ondan yüzde 8, yüzde 10 aşağı olsun ama yüzde 50 olmasın. Hangi ülke bununla razılaşır?"
Şahdeniz-2 Projesi ile ilgili bilgi verdi
Nabucco Projesi'ni ilk aşamada beselemesi düşünülen Şahdeniz-2 Projesi ile ilgili olarak da bilgi veren Aliyev, bu projeyle Azerbaycan ekonomisine 20 milyar dolarlık yabancı yatırım geleceğini ancak iki yıldır bu projeye başlayamama sebeplerini de şöyle anlattı:
"Neye göre, çünkü burada bizim Şahdeniz Konsorsiyumu'nun ortakları da haklılar. Gaz üretimi kesin bir pazara bağlanmalıdır. Gaz üretimi petrol üretiminden farklıdır. Petrolü ürettin, boru hattın varsa çıkarsın dünya pazarına, kime istersen dünya fiyatından satarsın. Ama gaz ticareti böyle değil, kesin bir pazara dayanmalıdır. Bütün tarifler, fiyatlar, gazın miktarı çeşitli formlara göre belirlenmelidir. Onun için biz iki yakındır.
Şahdeniz-2'nin iznini veremiyoruz. Böylelikle, Azerbaycan ekonomisi çok büyük kayıplarla karşılaşıyor. Bu,kaybedilmiş kazanç,kayıp demektir. Biz eğer bundan iki yıl evvel başlasaydık,iki yıl önce gaz çıkardı ve biz de konsorsiyum ortakları da daha çok para kazanırdık. Şimdi biz vakit kaybediyoruz. Neye göre? Bir daha demek istiyorum ki; bu mesele çok ciddidir.
Azerbaycan ve onun tarafdaşları, dünyanın önde gelen petrol şirketleri bu üretime başlamaya hazırdırlar. Hatta en yoğun kriz döneminde de Azerbaycan ekonomisine 20 milyar dolar yatırım yapmaya hazırlar. Çünkü onlar bize inanıyorlar. Artık bizim işbirliğimiz, ortaklığımız sınavdan geçti. Ancak biz suni şekilde yaratılan sebepler yüzünden bunu gerçekleştiremiyoruz. Hem fiyat hem de tarifeler bizi tatmin etmiyor ve Azerbaycan teklif edilen fiyatla hiçkimseye gazını satmayacak.
Tarif hakları uluslararası tecrübeye dayanmalıdır. Bize teklif edilen tarife rakamları (vergi,rüzum) bölgede mevcut olan tarifelerden yüzde 70 yukarıdadır. Ne için? Ne için biz para kaybetmeliyiz? Bu mesele sadece bizi değil bizim Avrupalı tarafdaşlarımızı da çok ciddi düşündürüyor. Şahdeniz-2 Konsorsiyumu'nun ortakları da bildiğime göre, çok rahatsızlar. Çünkü Şahdeniz'le ilgili kontrat 2006 yılında imzalandı ve müddeti var. 2026 yılında konsorsiyum ortaklarının bu yatakla ilgili bütün hakları sona eriyor.
Ancak eğer biz bugün Şahdeniz-2 Projesine başlasak en iyi ihtimalle, oradan ilk gazı 2015 yılında göreceğiz. 2015'den 2026'ya kadar toplam 11 yıl zaman var. Şahdeniz yatağının minimal rezervi 1 trilyon 200 milyar metreküptür. Yani bu 1 trilyon 200 milyar metreküp gazı çıkartmak için Şahdeniz'den yılda 100 milyar metreküp gaz üretilmesi gerekiyor. Bu da mümkün değil. Biz istiyoruz ki, yabancı ortaklarımızla işbirliğimiz daha da derinleşsin.
Bu ortaklık hem bize hem de yabancı şirketlere hayırdan başka hiç bir şey getirmiyor. Yabancı şirketler acele ediyor. Avrupa Birliği bize acele ettiriyor. Bu mesele her defa bütün görüşmelerde müzakere ediliyor. Böyle bir durumda transit konusunun çözümlenmemesi ve bizim karşımıza en baştan kabul edilmeyecek şartların koyulması (Türkiye tarafından) aslında, bu güzel, dünya çapında, çok yararlı projenin bozulmasına yol açabilir. "
Rusya ve İran alternatifi
Son iki yıldır bu meseleyi abartmadan, dostça çözmeye çalıştıklarını belirten Aliyev, "Ancak bizim imkanlarımız tükendi ve bize verilen teklif Azerbaycan tarafından hiçbir zaman kabul edilmeyecek. Böyle bir durumda alternatif yollar araştırmaya çalışmalıyız. Bu yollar da var" dedi.
Bu amaçla pratik olarak çalışmaya başlandığını ve Rus Gazprom şirketi ile yapılan anlaşmayla Rusya pazarına yılbaşından itibaren gaz sevkine başlanacağını kaydeden Aliyev, "İhraç edilecek gazın miktarı taraflar arasında razılaştırılacak. Biz evvelce çok aşağı, tevazükar rakamlarla başladık, ancak bu ihracatın yukarı rakamı yoktur. Ne kadar olsa o kadar da ihraç edeceğiz" diye konuştu.
Rusya'ya gaz ihracatının Azerbaycan için avantajlı olduğunu da söyleyen Aliyev, bu ülke ile aralarında transit ülke bulunmadığını ve mevcut bir doğalgaz boru hattının bulunduğunu hatırlattı.
Rusya Azeri gazına verdiği fiyatın da iyi olduğunu belirten İlham Aliyev, "Niye biz bundan yararlanmayalım?" diye sordu.
İran'a gaz ihracatı konusu üzerinde de çalıştıklarını ve bu ülke ile de transit problemi bulunmadığını belirten Azeri lider, "İran bugün Türkmenistan'dan gaz alıyor. Niye Azerbaycan'dan almasın? Biz İran'a petrol ürünleri satıyoruz. Niye gaz satmayalım?" dedi.
Azeri gazının Avrupa'ya Gürcistan üzeriden Karadeniz limanları vasıtasıyla ihracı için de teklifler aldıklarını ve buna prensip olarak olumlu baktıklarını kaydeden Aliyev, "Eğer bizim üç boru hattımız olmasaydı, bugün Azerbaycan petrolünün ihracı konusunda büyük problemler ile karşılaşabilirdik. Biz gaz sahasında da aynı politikayı takip edeceğiz" diye konuştu.
