Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), F Tipi cezaevlerinin hayata geçirilmesi için 20 cezaevinde eş zamanlı olarak gerçekleşen düzenlenen ve ikisi asker 30 kişinin ölümü ile sonuçlanan "Hayata Dönüş" operasyonunda, Türkiye'nin yaşam hakkı da dahil olmak üzere insan hakları ihlalinde bulunduğuna karar verdi.
19 Aralık 2000’de Bayrampaşa Cezaevi’nde düzenlenen operasyon sırasında tutuklu bulunan mahkumların şikayetleri üzerine AİHM tarafından yapılan incelemeler sonucunda, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) yaşam hakkını garanti altına alan 2. ve işkence ve kötü muameleyi yasaklayan 3. maddelerini ihlal ettiğine karar verildi.
Türkiye, AİHM kararı gereğince, Songül İnce, Özgül Dede, Gülperi Özen, Aydan Odabaş ve Fatma Güzel adlı davacılara farklı miktarlarda olmak üzere mahkeme masrafları da dahil toplam 54 bin euro tazminat ödeyecek
AİHM'e başvuran eski tutukluların şikayetlerinin temelinde, güvenlik birimlerinin aşırı ve orantısız güç kullanması ve gerekçesiz göz yaşartıcı gaz kullanılması yer alıyordu.
19 Aralık’ta ne olmuştu?
Bundan tam 14 yıl önce, 2000 yılında hapishanelerde koğuş sistemi yerine F Tipi cezaevi uygulamasına geçilmesi kararına karşı mahkûmlar süresiz açlık grevine başladı. Tecride karşı 20 Ekim’de başlayan açlık grevinin 45. gününde ölüm orucu kararı alındı. Eylemde artık ölüm sınırına gelindiği günlerde heyetler dönemin hükümeti ve mahkûmlarla görüşerek “çözüm” bulmaya çabaladı. Bu görüşmeler sonucu 9 Aralık’ta Adalet Bakanı Hikmet Sami Türk, ölüm oruçları ve açlık grevlerini sona erdirmek amacıyla F Tipi ceza ve tutukevlerine nakillerin ertelendiğini açıkladı.
Artık çözüm için bir umut var derken, bu açıklamadan sadece 10 gün sonra 20 cezaevine 10 bin güvenlik kuvvetiyle büyük bir saldırı başladı. Operasyon basına “Hayata Dönüş” olarak duyuruldu ama aradan yıllar geçtikten sonra operasyonunun adının “Tufan” olduğu ortaya çıktı.
Kanlı saldırıda tam 30 mahkûm ve 2 asker hayatını kaybetti. Askerlerin mahkûmlar tarafından öldürüldüğü iddia edilse de bunun da gerçek dışı olduğu, askerlerin üzerinden yine asker kurşunları çıkınca anlaşıldı.
237 mahkûmun yaralandığı operasyon sonrası Edirne F Tipi Cezaevine 348, Kocaeli F Tipi Cezaevine 340, Sincan F Tipi Cezaevine 341, Kartal F Tipi Cezaevine 67 mahkum sevk edildi.
