Amerika’nın güneydoğusunda körfez şeridinde yeraltı mağaralarındaki dört farklı depoda 700 milyon varil petrol saklı. Bunlar ABD’nin ‘Stratejik Petrol Rezervi’ (SPR) olarak adlandırılıyor.
Bu tesisler 40 yıl önce kurulmuş. Bugün ise birçok ülke milyarlarca dolar harcayarak kendi depolarını oluşturmuş ve hala yenileri ekleniyor. Bu rezervler ne amaçla kurulmuş? Yeraltından çıkarılan petrol niye tekrar yeraltına gömülüyor?
BBC Türkçe'deki habere göre, bu soruların cevabı 1973 enerji krizine kadar gidiyor. Arap-İsrail savaşında ABD’nin İsrail’i desteklemesi üzerine petrol ihracatçısı Arap ülkeleri Batıya satışları durduruyor. Dünya öylesine Ortadoğu petrollerine bağımlı olduğu için petrol fiyatları artıyor ve Amerika’daki benzin istasyonlarında petrol karneye bağlanıyor. Petrol kıtlığı insanları çalınma korkusuyla gece silahla arabalarının başında beklemeye kadar götürdü.
İki yıl sonra ABD ilk SPR deposunu kurarak yeraltındaki büyük mağaraları petrolle doldurmaya başladı. Böylece yeni bir enerji krizine karşı hazırlıklı olacak, bu petrolü piyasaya sürerek baskıyı biraz azaltabilecekti. Yetkililer bu depoları “dış politikanın önemli bir aracı” olarak tanımlıyor. İşlevli ama pahalı bir araç. Bu depoların bakımı için yılda 200 milyon dolar harcanıyor.
Stok kullanımı
ABD Enerji Bakanlığı’ndan Bob Corbin bu depoların tuz dağlarında saklandığını söylüyor. “Tuz ham petrol açısından elzem bir madde, ne karışıyor, ne çözülüyor, yani mükemmel bir depolama olanağı sağlıyor” diyor. Lousiana’daki Baton Rouge’dan Teksas’taki Freeport’a kadar tuzla kaplı dört tesisle gurur duyuyor Corbin.
Fakat yer üstünde baktığınızda sondaj malzemesi ve borulardan başka görülecek fazla bir şey yoktur. Sondaj boruları yerin yüzlerce metre altındaki mağaralara iner ve yüksek basınçlı su yoluyla petrolü yüzeye itebilir. Ancak tuz mağaraları arada bir döküldüğü için araçlara zarar verebiliyor ve sık bakım gerektirebiliyor. Buralara insanlar inemediği için bu işlemlerin uzaktan yapılması gerekiyor.
Corbin, düzenli boşaltıldığında sualtı radarıyla çekilen üç boyutlu fotoğraflarından bu mağaraların ilginç şekillerde olduğunu belirtiyor.
ABD 1990’daki Birinci Körfez Savaşı, 1995’teki Katrina Kasırgası gibi geçmişte yaşadığı bazı zor durumlarda SPR kullanımına başvurmuştu.
Dünya stokları
Stratejik olarak petrol rezervlerine büyük yatırımlar sadece ABD’de yapılmıyor. Japonya’da 500 milyon varil petrol yer üstü tesislerinde saklanıyor. 2011’deki tsunami felaketinin ardından bu tesislerin daha da genişletilmesi eğilimi ortaya çıktı.
Uluslararası Enerji Örgütü (IEA) dünya çapında petrol rezervlerinin kullanımını izliyor. Üye ülkelere 90 günlük ithalat miktarına eşdeğer petrol stokunu elde tutması koşulu getiriliyor. Fakat bütün ülkelerde ne özel tuz mağaraları ne de yer üstü SPR tesisleri olmayabiliyor. Bu durumda devletin gerektiğinde hemen kullanıma sokması için firmalardan belli bir petrol stokunu saklamaları isteniyor.
IEA üyesi olmayan Hindistan ve Çin son yıllarda kendi SPR tesislerine büyük yatırım yaptı. Çin’de ABD düzeyinde petrol stokuna sahip olma amacıyla yer üstünde inşa edilen dev tankları Google Earth haritalarında görmek mümkün.
İyi yatırım
Yani bugün kendi petrol depolama tesisine sahip olmayan hiçbir süper güç yok. Fakat bazıları da IEA üyesi olmayan ülkelerin fırsatçılık yaparak dünya çapında petrol sıkıntısı olan zamanlarda yüksek fiyata petrol satmasından endişe ediyor; stok tesislerinin asıl kuruluş amacının tam da bunu engellemek olduğunu söylüyor.
Fakat bazı piyasa uzmanları da petrol stoklarının fiyat ayarını sağlama değil, piyasada arzın kesintiye uğradığı dönemlerde petrol kıtlığını giderme amaçlı olduğunu ifade ediyor.
SPR stoklarının ne şekilde kullanılması gerektiğine dair tartışmalar sürüyor. ABD’nin 43,5 milyar dolar değerindeki stoklarını sürekli kendi avantajına kullandığı kanısı da söz konusu.
Hükümetler ve enerji kuruluşları en kötü günler için plan yapmaya devam ederken petrol stokları da giderek büyüyor. ABD ve birçok ülkenin bu stokları iyi bir yatırım olarak gördüğü kesin.
