T24 - Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) işsizlik oranı her zaman tartışma yaratıyor. Kurum ise bu eleştirilere verdiği her yanıtta istihdamda ILO standartlarını baz aldığını ısrarla vurguluyor. Ancak tartışma da zaten tam burada başlıyor. Çünkü bu verileri eleştiren uzmanlar ILO’nun onlarca standardını almayıp birkaçını almanın doğru olmadığı görüşünde.
TÜİK istihdamı belirlerken yaptığı ankette ilk şu soruyu soruyor: ‘Bu hafta 1 saat bile çalıştın mı?’ İşin niteliği, süresi, elde ettiği ücret TÜİK’in dikkate aldığı kriterler değil. Ancak TÜİK’in kullandığı istatistik yöntemiyle ilgili hazırladığı çalışmada verdiği bir örnek, eleştiri yapanların da pek o kadar haksız olmadığını gösteriyor.
Nitekim TÜİK, “Eğer ben 1 saati değil de 15 saati kıstas alsam işgücü sayısı yüzde 3,4 azalır” diyor. Bu da şu anki istihdamın 24 milyon 445 bin değil, 23 milyon 613 bin kişi olacağını gösteriyor. Yani işsiz sayısı 2 milyon 550 bin değil 3 milyon 381 bin olacaktı. İşsizlik oranı ise yüzde 9,4 değil yüzde 12,5’e çıkacaktı. Böylece 831 bin 130 kişi işsizler listesine girmekten saat farkıyla kurtuluyor.
Uzmanlar ise ILO kriterlerine karşı değiller ancak Türkiye’de 1 saatlik çalışmanın iş sahibi olup olunmadığını göstermeyeceği görüşünde. Bu görüşü dile getirenlerin dayanağı da sigortalı olmak için bu sürenin yetmemesi. Buna karşın uzmanlar aynı ILO standartlarına göre 1 saatlik işin bile sigortalı olmak zorunda olduğunu hatırlatıyor. Patronla işçi aynı hesapta Diğer tartışma konusu ise sadece çalışanların değil işyeri sahibi olanların da işsizlik hesabında yer alması. İstihdam tanımında ‘ücretli, maaşlı, yevmiyeli’ olanların yanı sıra ‘kendi hesabına çalışanlar, işverenler ücretsiz aile işçileri’ kategorileri de bulunuyor. Yani patronların istihdamı da ücretli çalışanlarla aynı hesapta. Ayrıca bazı ekonomistler ve sendikaların ‘gerçek işsizlik’ oranları açıklaması da diğer tartışmalı konu. Ekonomistler bu hesabı TÜİK’in işgücü dışında bıraktığı iş aramayıp çalışmaya hazır olanlarla, umudunu kaybedenler ve mevsimlik işçileri hesaba katarak yapıyor.
İşsizlik sözlüğü
Kurumsal olmayan sivil nüfus Okul, yurt, otel, çocuk yuvası, huzurevi, hapishane, kışla ya da orduevinde değil, hanelerde ikamet eden nüfus.
Çalışma çağındaki nüfus Sivil nüfus içindeki 15 yaş ve üzeri yaşlarda olan nüfus.
Hanehalkı Aralarında akrabalık olsun olmasın aynı adreste yaşayan ve kazanç ile masraflarını paylaşan bir veya birden fazla kişiden oluşan topluluk.
Referans haftası Her ayın pazartesi ile başlayan ve pazar ile biten ilk haftası.
İşgücü Çalışma çağındaki istihdam edilenler ile işsizlerin toplamı.
İstihdam Referans haftasında işbaşında olanlar ve işbaşında olmasalar bile işi olanlar.
İşsiz Referans haftasında 1 saat bile çalışmamış, iş arayan ve bulduğunda işe başlayabilecek olanlar.
Eksik istihdam Referans haftasında 40 saatten az çalışmış, kendi işinde veya ikinci bir işte çalışmaya müsait olanlar ile geliri az olduğundan ya da kendi mesleğinde istihdam edilmediği için ikinci bir iş arayanlar.
Kimler istihdam içinde sayılıyor Anket haftasında ücret veya elde edilecek kâr karşılığında ücretli-maaşlı, yevmiyeli, kendi hesabına, işveren ya da ücretsiz aile işçisi olarak bir saat bile çalışan istihdam içinde sayılır. Ayrıca bilgi veya beceri kazanmak için sosyal güvence, yol parası, cep harçlığı karşılığı çalışanlar da istihdamdadır.
İlk işsiz sayımı 1966’da yapıldı İlk işsizlik anketi 1966 yılında sanayisi gelişmiş sekiz ilde deneme niteliğinde yapıldı. 1966-1987 yılları arasında işsizlik anketleri düzensiz aralıklarla uygulandı ve bu dönemlerde elde edilen veriler birbirleri ile tam olarak karşılaştırılabilir nitelikte değil.
TÜİK işsizleri nasıl belirliyor?
Anket haftasında gelir için bir işte çalıştınız mı? Evetse istihdam sayılıyor Hayır ise anket haftasında ev kadını, öğrenci veya emekli olsanız bile gelir elde etmek veya ücretsiz aile işçisi olarak 1 saat dahi olsa bir işte çalıştınız mı? Evetse istihdam sayılıyor Hayır ise anket haftasında geçici olarak başında bulunmadığınız bir işyeriniz veya çalışmadığınız bir işiniz var mı? Evetse istihdam içinde Hayırsa son 3 ay içinde iş aramak için bir girişimde bulundunuz mu? Hayır ise işgücü dışında Evet ise mümkün olsa 2 hafta içinde işbaşı yapar mısınız? Evetse işsiz Hayır ise işgücü dışında.
Uzmanlar saat kriterini eleştiriyor
Avrupa’da 1 saate sigorta yapılır, Türkiye’de harçlık verilir Marmara Üniversitesi Çalışma Ekonomisi Bölümü öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Özgür Müftüoğlu, TÜİK’in ILO standartlarına göre kullandığı 1 saat kriterinin Türkiye’ye uygun olmadığı görüşünde. Müftüoğlu Türkiye’nin ILO’nun 500 kriterinden sadece işine gelen 50’sini uyguladığını dile getirerek “Avrupa ülkelerinde bu kriterlerin hepsi uygulandığı için kişi 1 saat bile çalışsa sisteme giriyor. 1 saatlik ücreti ve sigorta kaydı yapılıyor. Ayrıca o ülkelerde zaten saatlik ücret uygulaması çok yaygın. Ancak Türkiye’de haftada sadece 1 saat çalışmak ne geçinilebilecek ücret kazandırır ne de sosyal güvenlik kaydı yapılır” dedi. Müftüoğlu, Türkiye’de 1 saat çalışanları şöyle anlatıyor: “Kişi babasının yanında bakkalda bir saat duruyor. Belki çok düşük bir para alıyor anketör 1 saat çalıştın mı diye sorduğunda babamın dükkânında bir saat durdum, diyor ve hemen istihdam sistemi içinde sayılıyor. Tarımda insanlar çoluk çocuk tarlaya gidiyor. bir değer yaratıyorlar ama karşılığında almış oldukları ücretle istihdam tanımlaması yapmak çok zor.” Bir saat çalışanların yasal tanımlar içinde koruyucu mekanizmaya sahip olmadıklarına dikkat çeken Müftüoğlu, 1 saat çalışarak alınan ücretlerin geçim sağlamasının da imkânsız olduğunu ifade etti.
