Türey Köse
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), başkanlık sistemine geçişi öngören anayasa değişikliği teklifi taslağını bugün Milliyetçi Hareket Partisi'ne (MHP) gönderdi.
MHP'nin incelemesini tamamlamasının ardından oluşturulacak ortak bir komisyonda, taslağa son halinin verilmesi planlanıyor.
Üzerinde uzlaşma sağlanan metin ise Türkiye Büyük Millet Meclisi'ine (TBMM) gönderilecek.
Anayasa değişikliği teklifinin Ocak ayında TBMM Genel Kurulu'na gelmesi, en az 330 oyla kabul edilmesi halinde de ilkbaharda referandumda oylanması bekleniyor.
Teklif ve süreçle ilgili olarak merak edilen sorular ve yanıtlar şöyle:
1. Anayasa değişikliği için TBMM'de nasıl bir süreç izleniyor?
Anayasanın 175. maddesinde anayasanın nasıl değiştirileceği düzenleniyor. Buna göre; anayasanın değiştirilmesi TBMM üye tam sayısının en az üçte biri (184) tarafından yazıyla teklif edilebilir. Anayasa değişikliği önerileri TBMM Genel Kurulu'nda iki kez görüşülür.
Önerinin kabul edilmesi, meclis üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun (330) gizli oyuyla mümkündür. Cumhurbaşkanı anayasa değişiklikleriyle ilgili kanunları bir kez daha görüşülmek üzere TBMM'ye gönderebilir.
Meclis üye tamsayısının beşte üçü (330) ile veya üçte ikisinden (367) az oyla kabul edilen anayasa değişiklikleri hakkındaki kanun Cumhurbaşkanı tarafından meclise iade edilmediği takdirde halkoyuna sunulmak üzere Resmi Gazete'de yayımlanır. Halkoylamasında kulanılan geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu ile değişiklikler yürürlüğe girer.
2. Anayasa değişikliği 'AKP-MHP önerisi' olarak mı gelecek?
Başlangıçta önerinin AKP milletvekillerinin imzasıyla TBMM'ye sunulacağı ifade edilmişti. Ancak, anayasa değişikliği önerisinde MHP'nin görüşlerinin dikkate alınması ve metne son halinin iki parti tarafından verilecek olması nedeniyle önümüzdeki süreçte AKP'nin "Metni birlikte yazdık, birlikte altına imza koyalım" önerisini gündeme getirebileceği ifade ediliyor.
AKP'nin MHP'den "330 garantisi" için de bu görüşte ısrarlı olabileceği belirtiliyor.
3. Referandumun ne zaman yapılması planlanıyor?
Anayasa değişikliği önerisinin bu ay sonuna dek TBMM'ye sunulması bekleniyor. Öneri önce Anayasa Komisyonu'nda ele alınacak. Bu görüşmelerin Aralık ayında tamamlanması ve 2017 yılı başında, Ocak ayında anayasa değişikliği önerisinin Meclis Genel Kurulu'nda görüşülmesi planlanıyor.
Önerinin TBMM'den 330'nun üzerinde bir çoğunlukla geçmesi durumunda Nisan ayı sonu ya da Mayıs ayı içerisinde referanduma gidilmesi öngörülüyor.
4. Referandum için 330 oy bulunabilecek mi?
Başbakan Binali Yıldırım ile MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'nin görüşmesinde ortaya çıkan uzlaşma tablosu 330'a ulaşılabileceğini ortaya koyuyor. TBMM'de AKP'nin 317, MHP'nin 39 sandalyesi var. TBMM Başkanı oy kullanamadığından AKP'nin 330'a ulaşmak için 14 milletvekilinin oyuna ihtiyacı var. MHP'de fire olsa bile bu desteğin sağlanabileceği düşünülüyor.
5. MHP nasıl kilit parti oldu?
Devlet Bahçeli, "Fiili durum hukuki hale gelsin" açıklamasıyla başkanlık için anayasa değişikliğinin yolunu açtı. Bahçeli'nin parti içi çekişmelerin yoğun olduğu bir atmosferde, AKP'nin Nisan ya da Mayıs ayında bir erken seçim planınını engellemek için başkanlık kozunu ortaya attığı yorumları kulislerde konuşuluyor.
Bahçeli'nin açıklamasının ardından önce MHP'nin önerinin referanduma gitmesi için genel kurulda "Evet" oyu vereceği, ancak referandumda "Hayır" oyu kullanacağı haberleri basına yansıdı. Ancak Bahçeli, "Mecliste evet dersek, referandumda da evet deriz" açıklaması yaptı.
MHP yöneticileri tabanlarına "Başkanlık sistemiyle ilgili anayasa değişikliği önerisinin içeriğini biz belirliyoruz" mesajı veriyor. Nitekim MHP Grup Başkanvekil Erkan Akçay, "Bütün milletimiz müsterih olsun. MHP ne diyorsa o olacaktır" dedi.
6. MHP'de fire olur mu?
MHP Gaziantep Milletvekili Ümit Özdağ, Isparta Milletvekili Nuri Okutan, Balıkesir Milletvekili İsmail Ok ve Kayseri Milletvekili Yusuf Halaçoğlu, düzenledikleri basın toplantısında başkanlık sistemiyle ilgili anayasa değişikliğine aleyhte oy kullanacaklarını açıkladılar.
Adana Milletvekili Seyfettin Yılmaz'ın da kendileriyle birlikte hareket ettiğini ancak rahatsızlığı nedeniyle toplantıya katılamadığını bildiren Özdağ, "Başkanlık sistemiyle Türkiye'nin federasyona ve bölünmeye gideceği endişesi taşıyoruz. Parlamenter rejimin devamından yanayız" dedi.
Özdağ, bugün MHP Disiplin Kurulu tarafından partiden ihraç edildi. Bu durumda, MHP'nin en az 5 firesi olacağı görülüyor. Gizli oylamada firenin daha da artabileceği ifade ediliyor.
Bahçeli'ye karşı parti içi mücadele yürüten genel başkan adayı Meral Akşener ve ekibi de başkanlık sistemine karşı kampanya yürütüyor.
7. CHP, Genel Kurul'da anayasa değişikliği oylamasına katılacak mı?
Parlamenter sistemden yana olan CHP, başından beri başkanlık sistemine geçişe karşı çıkıyor. CHP, önümüzdeki günlerde "Türkiye'yi böldürmeyeceğiz" mitingleriyle meydanlara inecek.
TBMM'de 330'un bulunması ve referanduma gidilmesi durumunda da etkili bir "Hayır" kampanyası yürütülmesi için hazırlıklar yürütülüyor. Anayasa değişikliği önerisi Genel Kurul'a geldiğinde CHP'nin oylamaya katılmayarak, AKP ile MHP'yi yalnız bırakabileceği de ifade ediliyor. Kulislerde "CHP'den anayasa değişikliğine destek var" benzeri spekülasyonları engellemek için de CHP'nin oylamalara katılmayabileceği konuşuluyor.
Önceki anayasa değişikliği oylamasında AKP'lilerin oylarını göstererek "açık" kullandığına dikkat çeken CHP yöneticileri, oylamaya katılmaları durumunda anayasaya uygun olarak oylamının "gizli" yapılması konusunda ısrarlı olacaklarını bildirdiler.
8. HDP halâ "Seni Başkan yaptırmayacağız" noktasında mı?
HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, 17 Mart 2015 tarihinde yaptığı en kısa grup konuşmasında, "Sayın Recep Tayyip Erdoğan, HDP var oldukça, HDP'liler bu topraklarda nefes aldığı müddetçe, sen başkan olamayacaksın. Sayın Recep Tayyip Erdoğan; seni başkan yaptırmayacağız, seni başkan yaptırmayacağız, seni başkan yaptırmayacağız" demişti.
Demirtaş'ın diğer Eş Genel Başkan Figen Yüksekdağ ve sekiz milletvekilinin tutuklanmasının ardından parlamento çalışmalarına katılmama kararı alan HDP, bu kararı kalıcı hale getirip getirmeyeceğini ise seçmenine soracak.
HDP'nin Meclis'te kalması durumunda Ocak ayında TBMM'ye gelmesi beklenen anayasa değişikliği oylamasına katılıp katılmayacağı da bu gelişmelere göre netleşecek. Partinin, Genel Kurul'da oylamaya katılmama seçeneğini masada tuttuğu konuşuluyor.
9. Referandumda "Evet" çıkarsa başkanlık seçimi ne zaman yapılacak?
Cumhurbaşkanı, halk tarafından ilk kez 10 Ağustos 2014'te seçildi. Son yerel seçimler 30 Mart 2014, son genel seçim de 1 Kasım 2015'te yapıldı. Erdoğan'ın görev süresi 2019 yılında doluyor. Bu çerçevede Türkiye, 2019'da üç seçim yapacak. AKP yerel seçimleri öne çekip 2018 yılı Ekim ayında gerçekleştirmek için formül arıyor.
Başbakan Yardımcısı Nurettin Canikli, katıldığı bir televizyon programında referandumda başkanlık sisteminin kabul edilmesinden sonra iki seçeneğin gündeme gelebileceğini bildirdi. Canikli, "Referandumdan sonra yeni sistemi uygulamak için seçimlerin yapılması mümkün ya da cumhurbaşkanımız seçim süresine kadar geçici maddelerle görevine devam edebilir" dedi.
AKP kulislerinde referandumda başkanlık sistemi kabul edilirse, uygulanması ve seçiminin 2019 yılına bırakılması formülü üzerinde duruluyor. Buna göre; geçiş döneminde Erdoğan'ın fiili olarak kullandığı bazı yetkiler için yasal dayanak sağlanacak, bazı yetkilerin kullanımı 2019'dan sonraya bırakılacak. Ancak Erdoğan, 2019'a kadar, "Bakanlar Kurulu'na sürekli başkanlık etmek, bakanların atama ve görevden alınmalarına karar vermek, partisiyle tekrar bağının kurulması" yetkilerini kullanacak.
10. Erken seçim olasılığı var mı?
CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu birçok kez "bylock kullananları elemek için erken seçim yapılacağı" yönünde açıklamalar yaptı.
Anayasa değişikliği önerisinin 330'un altında kalarak reddedilmesi durumunda erken seçime gidileceği görüşü yaygın. Bu durumda, 2017 yılı Nisan ya da Mayıs ayında seçime gidilebileceği belirtiliyor. Başbakan Yıldırım ise 2019'a kadar seçim yapılmacağını söyledi.
