Charlie Hebdo ödülü, PEN Amerika’yı karıştırdı

Pen Amerika Merkezi, İfade Özgürlüğü Cesaret Ödülü’ne ocak ayında Paris’teki merkezine saldırı düzenlenen Fransız mizah dergisi Charlie Hebdo’yu layık buldu. Merkezin bu kararı, 5 Mayıs’ta düzenlenecek ödül töreninde ev sahipliği yapması beklenen altı edebiyatçının töreni boykot etmesine neden oldu. Booker Ödüllü Peter Carey ve Teju Cole’un da aralarında bulunduğu altı yazar, törene katılmayacaklarını açıkladılar.

PEN Amerika tarafından her yıl Dünya Sesleri Festivali kapsamında verilen ödüller, bu yıl 5 Mayıs’ta New York’ta bulunan Amerikan Doğa Tarihi Müzesi’nde düzenlenecek bir galayla sahiplerini bulacak. Charlie Hebdo adına ödülü kabul etmek üzere derginin genel yayın yönetmeni Gerard Biard ve 7 Ocak sabahı işe geç gittiği için katliamdan sağ kurtulan Jean- Baptiste Thoret törene katılacak.

Merkezin Charlie Hebdo’ya ödül verme kararı ise tartışmalara yol açtı. Peter Carey, Michael Ondaatje, Francine Prose, Teju Cole, Rachel Kushner ve Taiye Selasi, PEN Amerika yönetimine gönderdikleri mesajlarla törene katılmayacaklarını açıkladı.

“Charlie Hebdo neyi simgeliyor?”

J.M. Coetzee ve Hilary Mantel ile birlikte Man Booker Ödülü’ne iki kere değer görülen ender isimlerden olan Peter Carey ise, merkezin başat görevinin hükümet baskısına karşı basın özgürlüğünü savunmak olduğunu vurguladı. Carey, “Korkunç bir suç işlendi, evet. Ama bu PEN Amerika’nın bilgiçlik taslamasını gerektirecek bir ifade özgürlüğü sorunu muydu” dedi ve “Nüfusunun geniş ve güçsüz bırakılmış bir kesimine karşı ahlaki yükümlülüklerini kabul etmeyen Fransız halkının kültürel kibirine PEN’in görünürde görmezden gelmesi ise bütün bu durumu içinden çıkılmaz bir hale getiriyor” yorumunda bulundu.

Alev Püskürtenler/ The Flamethrowers romanı geçen yıl Türkçede de yayımlanan Rachel Kushner, Charlie Hebdo’nun “kültürel tahammülsüzlüğünden” ve “bir çeşit zorunlu bir seküler görüşü” teşvik etmesinden duyduğu rahatsızlık nedeniyle törene katılmayacağını açıkladı. Öykücü Deborah Eisenberg ise “Ben burada, hem çalışanlarının radikal İslamcılar tarafından hunharca katledilmesiyle hem de Müslümanları karalayan tasvirleriyle tanınmış bir dergiyi ödüllendirerek PEN’in nasıl bir mesaj vermek istediğini sorguluyorum. Charlie Hebdo’nun simgesel önemi bu bağlamda net değil” sözleriyle kararını açıkladı.

Associated Press’in sorularını telefonla yanıtlayan Francine Prose “Haberi alır almaz çok üzüldüm” dedi. İfade özgürlüğünü desteklediğini ve dergiye düzenlenen saldırıyı şiddetle kınadığını, ancak ödül vermenin derginin işlerine saygı duyulduğu anlamına geleceğini vurgulayan Prose, “Charlie Hebdo ayakta alkışlanırken, seyirciler arasında olduğumu tahayyül bile edemiyorum” dedi.

“Karikatürleri desteklemek zorunda değiliz”

PEN’in Başkanı Andrew Solomon, Charlie Hebdo’ya ödül verme kararının tartışmalı olacağını öngördüklerini ancak yazarların gösterdikleri tepkinin zamanlamasını şaşırtıcı bulduklarını açıkladı.

Solomon, PEN’in mütevelli heyetine gönderdiği e-mail’de Charlie Hebdo’nun karikatürlerinin “bir kesim Müslümanları rencide ettiğini” ancak kararın yerinde olduğunu düşündüklerini yineledi. Solomon mesajında, “Kendi açıklamalarına dayanarak, Charlie Hebdo’nun amacının Müslümanları dışlamak veya aşağılamak olmadığını, aksine küçük bir azınlığın çok kapsamlı ifade türlerini, ifadenin amacına, niyetine ve anlamına bakmaksızın, zorla kabul edilemez kılma çabalarını reddetmek olduğuna kuvvetle inanıyoruz. Charlie Hebdo’nun savunduğu ilkeleri tasvip etmek veya ölüm tehditleri karşısında bu değerlere sıkı sıkıya bağlı kalan çalışanlarının cesaretini takdir etmek için herhangi birimizin karikatürlerinin içeriklerini de desteklemek zorunda olduğumuzu düşünmüyoruz” ifadelerine yer verdi.

PEN’in eski başkanlarından Salman Rushdie ise Ondaatje ile Carey’nin tutumunu yanlış bulduğunu şu sözlerle açıkladı: “Eğer bir ifade özgürlüğü kuruluşu olarak PEN de karikatür çizdikleri için öldürülen insanları savunamayacak ve kutlayamayacaksa, açıkçası kuruluş adını hak etmiyor demektir. Gerek Peter ve Michael’a gerekse diğerlerine şu kadarını söyleyebilirim; umuyorum ki günün birinde kimse onların peşine düşmez.”

5 Mayıs’ta düzenlenecek galada ödül verilecek isimler arasında oyun yazarı Tom Stoppard, Azeri gazeteci Khadija Ismayilova ve Penguin Random House’un CEO’su Markus Dohle da bulunuyor.