Akira

Katsuhiro Otomo’nun başyapıtı, çizgi roman dünyasının çığır açan Akira’sı manga ekolünün en önemli temsilcisi olmanın ötesinde, Türk okurunun 30 yıllık bir özlemidir aynı zamanda. Kıyamet sonrası bir dünyanın tasvirini çizen eser, aynı zamanda günümüz salgınına ilişkin bir öngörüyü de içerir.

ÜMİT KİREÇÇİ

Çizgi roman basitçe, hikâye anlatmak üzere sıralanarak birbirini takip eden, ardışık, tutarlı ve bütünlüklü çizimlerin yazıyla bütünleşmesinden oluşur. Dünya üzerinde belirgin çizgi, anlatım ve baskı şablonuyla ayrışan belli başlı ekoller var: Comics (Amerikan), fumetti (İtalyan), bande dessineé (BD; Fransız-Belçikalı), manga (Japon). Her ekol kendi ülkesinde farklı sebeplerle farklı adlar almıştır, her birinin kendine özgü bir tarihi vardır.

Manga tarihi birçok çizgi roman ekolünde olduğu üzere yüzyıllar öncesi örneklere bağlanmaya çalışılsa da isim olarak en erken 1814 tarihiyle ilişkilendirilebiliyor. Hokusai adlı sanatçının çizimlerini yaptığı defterine verdiği ad olarak karşımıza çıkıyor manga. Manga kavramı “istemsiz” ve “kendine rağmen” sözcüğüyle (man) “resim” anlamına gelen ga kelimesinin Çin ideogramlarından oluşmaktadır.

Japonya’da manganın ortaya çıkışından ve popülerlik kazanmasından önce Batı karikatürü ve çizgi roman stilinin etkisi yaygındı. Manganın patlama yaşadığı ve kendi kimliğini bulduğu tarih ise II. Dünya Savaşı sonrasıdır. Yeniden yapılanma, ulus kimlik tanımlama / kazanma ve hayatta kalabilmek için direnme aracı olarak kullanılan manga büyük okur kitlelerine ulaşarak o dönemin çocuklarına yeni bir bakış açısı kazandırmıştır. Adını anmazsak olmaz, manganın kalıp oluşturması ve kendi anlatımını yakalaması Osama Tezuka sayesinde olmuştur. Hatta o olmasaydı belki de manga asla bugünkü seviyesine gelemezdi.

Manga ekolü her konuyu ele alabilme özelliğine sahiptir. Bilimkurgudan fantastiğe, robotlardan süper kahramanlara, aşk hikâyelerinden erotizme, spordan yemek yapmaya kadar geniş bir alana yayılmıştır. Ve ilginçtir her konunun yüzbinlerce okuru ve takipçisi bulunmaktadır.

Akira, manga, anime

Akira, 1982 yılında Kodansha tarafından Young Magazine dergisinde başlamış ve 1990 yılında sonlanmıştır. Daha sonra altı ciltte toplanan yapıt çeşitli dillere çevrilmiştir.

Katsuhiro Otomo Akira’da III. Dünya Savaşı sonrası Japonya’sında siberpunk tarzı bir dünya tasviri sunar: Yüksek teknolojiye sahip bir dünyada düşük yaşam koşullarında hayata tutunan insanlar ve mücadeleleri. Bu mücadelede Yeni Tokyo olayların merkezi durumundadır.

Bir motosiklet çetesi lideri olan Kaneda muzip ve maceraperest bir gençtir. Hiç beklenmedik bir anda ortaya çıkan hayaletimsi bir çocukla sabotajcılar hayatına girince kendini heyecan dolu bir serüvende buluverir. 

Olağanüstü gücü olan insanlar, birtakım dolaplar çeviren şirketler, gizem ve adım adım yaklaşan bir uyanış... İşte esere adını veren Akira tam da bu uyanışla bağlantılıdır ve kimliği okundukça anlaşılacaktır.

Akira’nın kurgusundan uzaklaşarak yapısına bakarsak Otomo’nun ikinci dünya savaşında atom bombalarıyla sarsılmış bir ulusa yine bombalarla sarsılan bir dünyayı sunmasının büyük cesaret olduğunu söyleyebiliriz. Travmayı yaşamamış da olsa onun izlerini taşıyan okurlardan büyük tepki alabilirdi sanatçı. Ancak öyle olmamış. Bunda büyük bir ihtimalle 1980’lerin soğuk savaşında nükleer tehdidi altında yaşayan insanların duygularına tercüman olması yatmaktadır sanki.    

Haliyle tehdidi bir adım ileri taşıyarak savaş sonrasını kaleme alması okuru cezbetmiştir. Dahası olası bir savaşın bilinmezliklerine el atarak Akira üzerinden bir bilinmezi ve gizli projeyi ele alması, okurun o dönem yaşadığı savaş sonrası paranoyasının yansıması olmuştur.

Ayrıca çizgileri karelere hapseden ve çerçeveden taşırmayan mantığı yıkan Akira, çizgi romandaki çok eski bir kalıbı değiştirmiştir. 1990’lı yıllarda Amerika’da Image Comics markası altında bir araya gelen birçok sanatçının aynı isyankâr tavırla bu kalıbı kırmaya yönelmeleri, ister istemez akla Akira’nın öncülük olasılığını getiriyor.

Katsuhiro Otomo manganın da alışılmış kalıplarını kırmaktadır eserinde. Alışılmış manga çizimlerinin yerine gerçekçiliği tercih ediyor sanatçı. Hatta biraz daha ilerliyor ve karakterlerde yaklaşık fotogerçekçi bir tarza yöneliyor. Bununla da kalmıyor, distopik arka plana uygun son derece gerçekçi endüstriyel mekânlar tasarlıyor.

Buna ilaveten John Woo’nun çılgın motor sürme tekniklerini adeta kâğıt üzerinde gösteren ve belki de ona ilham verdiğini söyleyebileceğimiz hızlı çizgiler takdire şayan.

1988 yılında Otomo tarafından uzun metrajlı Japon canlandırma filmi animeye uyarlanan yapıt dönemin en radikal çalışmalarından biri olarak görülmektedir.

Manga Anime Türkiye yöneticisi ve uzmanı Burak N. Aydın’a göre Akira uyarlanırken altı ciltlik eserin ayrıntıları eksik kalmıştır. Buna karşın uyarlamanın Otomo’nun elinden çıkması yine de aslına sadık başarılı bir yapımın ortaya çıkmasını sağlamıştır. Hatta bu öyle başarılı bir yapımdır ki yaklaşık otuz yıl sonra bile animenin de manganın da değerinden bir şey kaybetmediği görülmektedir. 2021 yılında çekilecek olan sinema filmi uyarlamasının sebebi de bu olsa gerektir.

Akira ve ilginç Covid-19 öngörüsü

İşte olay bu ya, Akira’da olimpiyatlar düzenlenecektir, yer Yeni Tokyo’dur ve tarih 2020’dir. İşin güzel yanı 2020’de Tokyo gerçekten de olimpiyatlara ev sahipliği yapmak üzere seçilmiştir; ki eserin hayranlarının bunu görerek ne kadar heyecanlandığını tahmin etmek mümkün.

Ancak öngörünün olimpiyatlar kısmını aşan, okurların hayal gücünü çalıştıran ve komplo teorilerine sevk eden şey olimpiyatların ne zaman başlayacağını gösteren rakamlardır ve tabelalardır.

Covid-19 nedeniyle açılışı ertelenen Tokyo olimpiyatlarının internet sitesine bir sayaç konmuş, geri sayım başlatılmıştır. Buna göre toplamda 147 gün vardır açılışa; bunda şaşılacak bir şey de yok:

Ama Akira’nın anime uyarlamasında da aynı tabelanın olması ve olimpiyatların başlangıcına 147 gün kaldığının duyuruluyor olması büyük bir rastlantı. Hemen rakamın altında yer alan grafitinin “iptal et, ertele” anlamı taşımasıysa kafaları bulandırıyor.

Dahası, Akira’nın dördüncü cildinin sonunda yer alan promosyon çizimlerinden birinde Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) bir açıklamasının bu duyuruda yer alması işi rastlantının ötesine taşıyor. Duyurudaki yazıda açık açık bir salgından bahsediliyor olması olaya ayrı bir güzellik katıyor.

Muhtemelen Katsuhiro Otomo yeniden yapılanan ve yeniden kurulmaya çalışılan dünya uygarlığını olimpiyatlarla bütünleştirerek büyük bir işbirliği hayalini dile getirmiş eserinde. Ancak salgınla birlikte ortaya çıkan gelişmeler, eseri kehanet düzeyinde bir noktaya çekmiş okurlar nezdinde.

Tabii bunları gündeme getirenlerin başında Hellsing adlı popüler manganın yaratıcısı Kauto Hirano’nun olması da bu işi körüklemiş olabilir. Hirano önce Hong Kong olaylarında trafik tabelasının kalkan olarak kullanılmasında bir benzerlik görmüş. Sonra da –twitter paylaşımına göre– fondaki yazıyı görmüş ve bir hayli ürkmüş.

 Akira Artık Türkçe

Gerekli Şeyler Yayıncılığın Alp İlkkurşun çevirisiyle Türk okuruna sunduğu eserin ilk cildi raflarda yerini aldı. Japon orijinaline sadık kalınarak özel kâğıda basılan Akira boyut olarak da cilt olarak da aslına uygun basılmış. Çizgi romanın başyapıtlarını merak edenlerin kaçırmaması gereken bu yapıt 6 ciltte tamamlanacak.

•