Çin Komünist Partisi (ÇKP)'nin 20. Ulusal Kongresi bugün Türkiye saatiyle 05:00'de Pekin'de Tiananmen Meydanı'nın batı ucundaki Büyük Halk Salonu'nda (人民大会堂) toplanıyor. 2 bin 296 delegenin katılacağı Kongre'de Çin'in önümüzdeki dönemdeki politikalarına dair kararlar ilan edilecek.
Son 40 yılın en önemli kongresi olarak değerlendirilmesinin sebebi yeni belirlenen yöneticilerin ve ilan edilecek kararların dünyayı ilgilendiren iki konuda Çin'in muhtemel politikalarına ışık tutacak olması.
Bunlardan birincisi Çin'in Covid 19 ile mücadelede sıkı tecrit ve karantina uygulamalarını aynı katılıkta sürdürüp sürdürmeyeceği. Bilindiği gibi tavizsiz bir şekilde yürütülen tecrit uygulamaları tedarik zincirlerinin önemli ölçüde aksamasına yol açtı. Bu durumun devam etmesi ABD ve Avrupa ekonomileri için pek de hayrlı bir haber olmayacak. Çin'in tecrit uygulamalarını hafifletmesi, dolaylı olarak batı ekonomilerinin enflasyonla mücadelesine olumlu katkıda bulunacak.
İkinci olarak da Çin'in şu ana kadar sürdürdüğü dış politikasını "yumuşatıp" yumuşatmayacağı. Rusya'nın Ukrayna'yı işgal girişiminden sonra çok konuşulur hale gelen ve ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'nin ziyaretiyle tırmanan Tayvan konusunda "sıcak çatışma" ihtimali güncelliğini koruyor.
Özellikle Batı ülkelerinde kongre sonrasında bu konularda olumlu gelişmeler olacağı beklentisi yüksek. Örneğin Batı medyasında kongre sonrası tecrit uygulamalarının büyük ölçüde azalacağı yolunda çokça değerlendirme ve yorum yer aldı.
Keza Rusya'nın başına gelenlerden sonra Xi Jinping'in bundan ders çıkarıp Tayvan politikasını gözden geçireceği, yeniden kalibre edeceği de epeyce dile getirildi.
Heyecanla böyle beklentiler içinde olanlara kötü haberi şimdiden verelim: Kongre bu anlamda onları hüsrana uğratacak. Xi, halihazırdaki politikalarını aynı şekilde hatta belki biraz daha el yükselterek sürdürecek.
Durmak yok yola devam
Kongrenin iki hafta kadar öncesinde ÇHC'nin kuruluş yıldönümde partinin teorisi dergisi Gerçeği Arayış (求是 - Qiúshì)'ta Xi Jinping'in "Yeni Dönemde ÇKP'nin Tarihi Misyonu" başlıklı bir makalesi yayınlandı:[1] "Yoldaşlar! Bugün Çin ulusunun büyük yenilenmesi hedefini gerçekleştirmeye tarihte hiç olmadığımız kadar daha yakın, daha inançlı ve daha ehiliz" diyen Xi üyelere partinin tarihi misyonuna odaklanmalarını ve gelecekteki büyük mücadelelere hazır olmalarını hatırlatıyor ve devam ediyor:
"Tarih, Çin Komünist Partisi'nin liderliği olmadan ulusal yenilenmenin bir yanılsama olacağını kanıtlamaya devam ediyor ve etmeye devam edecek. Partimiz her zaman çağın öncüsü, milletin bel kemiği ve Marksizmin iktidar partisi olmalı ve her zaman güçlü olmalıdır. Tüm parti, parti ruhunun ilkelerini daha bilinçli bir şekilde güçlendirmeli, sorunlarla doğrudan yüzleşme cesaretine sahip olmalı, zehirli yerleri iyileştirmek için kemikleri kazımaya cesaret etmelidir. Partinin gelişmiş doğasına ve saflığına zarar veren tüm faktörleri, partiyi aşındıran tüm virüsleri ortadan kaldırmalıdır. Partimizin her zaman güçlü canlılığını ve güçlü muharebe etkinliğini sürdürmesini sağlamak için onun siyasi liderliğini, ideolojik liderliğini, kitle örgütlenmesini ve sosyal çekiciliğini sürekli olarak güçlendirmeliyiz.
Yoldaşlar! Misyon sorumluluk ister ve misyon geleceğe öncülük eder. Halkın büyük güvenine ve tarihsel tercihe layık olmalıyız. Partinin güçlü liderliği ve azimli mücadelesi ile yeni dönemde Çin karakterli sosyalizmin muhteşem pratiğinde, Çinin tüm oğulları ve kızlarına ilerlemeye devam etmeleri ve Çin rüyasını birlikte inşa etmek yolunda görkemli gücü toplamaları için ilham vereceğiz!"
Halkın Günlüğü (人民日报 - Rénmín rìbào) gazetesinde aynı gün yayınlanan editoryal yazıda da "ÇKP'nin yurtiçinde ve yurtdışında karmaşık ve zorlu bir ortam ile boğuştuğu" belirtilerek "Özünde Yoldaş Xi Jinping'in bulunduğu ÇKP Merkez Komitesi'nin güçlü liderliği altında, modern bir sosyalist ülkenin çok yönlü inşasında kesinlikle yeni bir bölüm yazacağız ve sosyalizm için Çin karakterli yeni zaferler kazanacağız" deniyordu.[2]
Ekonomi tıkırında değil ama…
Çin'de 1 Ekim'den başlayan ve 7 gün süre Ulusal Bayram haftası bizdeki 9 günlük kurban bayramı tatilleri gibi seyahatlerin artıp iç turizmin canlandığı bir dönemdir. Ancak bu yılki son derece sönük geçti. Hem seyahat sayısı hem de seyahat harcamaları salgın öncesinin yarısı düzeyinde kaldı. Bir haftalık tatil süresince yapılan seyahat harcamalarının toplamı 287.2 milyar RMB (yaklaşık 40.2 milyar dolar) olarak gerçekleşti. Bu 2014'ten beri en düşük rakam.
Bu uzun tatil Çin'de sinemalar için de geleneksel olarak altın bir haftadır. Lakin bu yıl gişe gelirleri de geçen yıla göre yüzde 66 azalarak 1.5 milyar RMB'de (211 milyon dolar) kaldı. Bu rakam 2019'dakinin sadece üçte birine tekabül ediyor.
Bunlar bir anlamda toplumun haleti ruhiyesini ortaya koyuyor. Yavaşlayan ekonomi insanların temaşa zevkini kırmış gözüküyor. Öte yandan tecrit uygulamaları nedeniyle tatil oldukça riskli hale gelmiş durumda. Tatile gittiğiniz yerde birden bire karantina uygulamasıyla karşılaşıp geri dönememe riski de var.
Dünya Bankası Çin'in 2022 için büyüme tahminini geçen ay 2.8 olarak yeniden revize etti.[3] Yönetim 2022 için yüzde 5.5'lik büyüme hedefi koymuş ancak yılın ilk yarısında gerçekleşen büyüme yüzde 2.5'de kalmıştı. Covid 19'a karşı sert tecrit uygulamalarının yılın üçüncü çeyreğinde de aynı hızda devam ettiği göz önüne alındığında durumda bir değişiklik olmayacağı söylenebilir. Dünya Bankası'nın tahmini gerçekleşirse Çin son 30 yılda ilk kez Doğu Asya ülkelerinin pek çoğundan daha kötü bir büyüme performansı gerçekleştirmiş olacak. Bir fikir vermesi açısından belirtmek gerekirse Vietnam'ın 2022'de yüzde 8 büyümesi bekleniyor.[4]
Tecrit uygulamaları toplumdaki ekonomik beklentilerin kötüleşmesine dolayısıyla pek çok şirketin istihdam konusunda temkinii davranmasına yol açıyor. Bunun sonucu olarak 16-24 yaş gençlerin beşte biri işsiz.[5]
Öte yandan tedarik süreçlerinde aksamalar nedeniyle yabancı şirketler üretimlerinin bir bölümünü Hindistan, Vietnam gibi diğer bölge ülkelerine kaydırıyorlar.
Bütün bunların uzun vadede daha da olumsuz etkileri olması muhtemelen.
Ama her şeye rağmen sert tecrit uygulamaları değişmeden sürecek gibi gözüküyor.
Halkın Günlüğü'nde 11 Ekim'de yayınlanan "Dinamik sıfır tolerans", sürdürülebilirdir ve devam etmelidir." [6] başlıklı yazı bunu net bir biçimde ortaya koyuyor:
"Ancak salgın önlenebilir olduğunda ekonomi istikrara kavuşabilir, insanların yaşamları huzurlu, ekonomik ve sosyal kalkınma istikrarlı ve sağlıklı olabilir. Ülkemizin 1.4 milyar kişinin yaşadığı büyük bir ülke olduğunu, bölgeler arasında eşitsiz gelişim bulunduğunu ve toplam sağlık imkanlarının yetersizliğini göz önüne aldığımızda önleme ve kontrolün gevşetilmesi, risk gruplarında enfeksiyon sayısını kaçınılmaz olarak artıracaktır. Eskiye (tecrit öncesine) dönüş söz konusu olursa salgın yayılacaktır. Bunun ekonomik ve sosyal kalkınma üzerinde ciddi bir etkisi olması kaçınılmazdır ve ödeyeceğimiz nihai bedel ve kayıplar çok daha yüksek olacaktır."
Çin mRNA teknolojisiyle üretilen Biontech ve Moderna'nın Covid aşılarına onay vermediğinden bütün aşılamayı yerli şirketlerin ürettiği geleneksel aşılarla yaptı. Ancak bu aşıların yeni varyantlara karşı koruyuculuğu çok düşük. Milli mRNA aşısını geliştirmeye çalışıyor.[7] Bu aşı hazır olup yeniden yaygın bir aşılama yapılmadan sert tecrit uygulamalarından vaz geçilmesi pek olası gözükmüyor.
Yapının resmi Çin'deki en büyük banknot olan 100 rmb'nin üzerinde yer alıyor.
Dış politikada da değişen bir şey olmayacak
Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi geçen ay Henry Kissinger ile görüşmesinin ardından yaptığı açıklamada Tayvan konusundaki retoriği tırmandırarak durum böyle devam ederse Çin'in Ayrılık Karşıtı Yasa'yı uygulamaya koyacağını söylemişti. Tayvan'a askeri müdahalenin altını çizen bu sözlerin ardından Dışişleri Bakan Yardımcısı Ma Zhaoxu da bir basın toplantısında Çin'in mevcut iddialı dış politikasının diğer ülkelerle ilişkileri daha da kötüleştirmesinden endişe duyup duymadığının sorulması üzerine "diplomasi alanındaki mücadelemiz Çin'in ulusal çıkarlarına ve ulusal onuruna zarar veren söz ve eylemleri hedefliyor, kendi meşru hak ve çıkarlarımızı koruyor, hegemonya ve zorbalığa karşı çıkıyor, uluslararası eşitlik ve adaleti destekliyor" diye yanıtlayıp Çinli diplomatların, egemenlik ve ulusal güvenlik konusundaki tavırlara proaktif bir şekilde cevap vermeyi sürdüreceklerini belirtip eklemişti:[8]
"Dışişleri politikamızı dünyaya, Çin'in başkaları tarafından boğazlanma döneminin çoktan geçtiğini ve Çin'in gelişimini ve ilerlemesini hiçbir gücün durduramayacağını söylemek için kullandık. Ulusal çıkarlarımızı ve ulusal onurumuzu sıkı sıkıya savunduk."
9-12 Ekim tarihleri arasında yapılan 19.Merkez Komite'nin 7.Oturumu.
Bu ay başında Halkın Günlüğü gazetesinde yayınlanan bir değerlendirme yazısında da "Çin karakterli büyük ülke diplomasisi (中国特色大国外交)"nin altı çiziliyordu: [9]
"Halk için mutluluk, ulus için yenilenme, dünya için büyük bir uyum ve insanlık için ilerleme peşinde olmak ÇKP'nin omuzlarında hissettiği hakiki bir özlem ve misyonudur. Bu yeni yolculuğa çıkarken, Çin karakterli büyük ülke diplomasisi, yeni döneminde Çin karakterli Sosyalizmde Xi Jinping Düşüncesi'nin, özellikle de Xi Jinping Diplomasi Düşüncesi'nin rehberliğine bağlı kalacaktır, Çin'in büyük yenilenmesinin genel stratejisini ve dünyada yüzyılda görülmeyen büyük değişimleri koordine edecek, çok çalışacak ve cesaretle ilerlemeye devam edeceğiz."
"Büyük ülke diplomasisi" retoriği daha ziyade ABD ile eşit düzeyde ilişkinin altını çizmek için kullanılıyor. Xi Jinping daha başkan yardımcısıyken bu konudaki tutumunu ortaya koymuştu. Washington'da Muhtar Kent ve Henry Kissinger'ın da katıldığı bir yemekte ABD-Çin ilişkisini "büyük güçler arasındaki yeni tür ilişki (新型大国关系)" olarak tanımlamıştı. [10]
***
Çin'de dışişleri konularında en yetkili organ ÇKP Merkezi Dış İlişkiler Komisyonu (中央外事工作委员会)'dur. Xi Jinping'in başkanlık ettiği ve ÇKP'nin 2 numarası Li Keqiang'ın vekil olduğu komisyonun 3 numaralı ismi ve direktörü aynı zamanda politbüro üyesi de olan Yang Jiechi'dir. Komisyonda ondan sonra gelen isim ise dışişleri bakanı Wang Yi'dir. Çin dış politikasının mimarı ve uygulayıcısı olan Yeng 72 yaşında ve bu kongreden sonra emekli olması bekleniyor. Ondan sonraki en kıdemli dışişleri yetkilisi Wang Yi de 69 yaşında.
Yazılı olmayan dolayısıyla da mutlak uygulanan bir kural niteliği taşımamakla birlikte politbüro gibi üst düzey kadrolar için geçerli olan "yedi yukarı, sekiz aşağı (七上八下)" teamülüne göre 68 yaş emeklilik sınırı. Yani teamüllere göre Wang Yi'nin politbüro'ya üye seçilmemesi ve emekli olması beklenir.
Böyle olması durumunda ondan sonraki en kıdemli diplomat olan devlet konseyi Tayvan İlişkileri Ofisi başkanı 64 yaşındaki Liu Jieyi'nin Yang Jiechi'nin halefi olacak.
Ancak Xi'nin iki kıdemli diplomattan birden vaz geçmemesi de yüksek ihtimal. Daha tavizsiz tavırlarıyla bilinen 69 yaşındaki Wang Yi'nin halef olması ise dış politikanın daha da sertleşeceği anlamına gelecek.
Kısacası batı için Pekin'den pek de iyi haberler gelmeyecek…
[1] 新时代中国共产党的历史使命, 求是, sayı: 19, 1 Ekim 2022, http://www.qstheory.cn/dukan/qs/2022-09/30/c_1129040825.htm
[2] 凝心聚伟力 奋进谱华章 -写在共和国七十三周年华诞之际, 人民日报, (Büyük güce yoğunlaşıp, tarihte yeni bir bölüm yazmak , Halkın Günlüğü), 1 Ekim 2022, http://paper.people.com.cn/rmrb/html/2022-10/01/nw.D110000renmrb_20221001_7-04.htm
[3] https://www.worldbank.org/en/country/china/overview
[4] https://www.reuters.com/markets/asia/vietnam-economy-seen-growing-8-2022-beating-official-target-govt-2022-10-11/
[5] https://t24.com.tr/yazarlar/cevdet-kadri-kirimli/cin-de-genc-issizligi-rekor-kirdi-z-kusagi-sirt-ustu-yatmanin-erdemini-kesfediyor,36491
[6] "动态清零"可持续而且必须坚持, 人民日报, ("Dinamik sıfır tolerans", sürdürülebilirdir ve devam etmelidir, Halkın Günlüğü), 11 Ekim 2022, http://paper.people.com.cn/rmrb/html/2022-10/11/nw.D110000renmrb_20221011_2-02.htm
[7] https://t24.com.tr/yazarlar/cevdet-kadri-kirimli/cin-in-bilimle-imtihani-3-haftada-300-milyon-kisi-daha-karantinada,36628
[8] ‘No retreat' for China's hardline diplomats after 20th party congress, South China Morning Post, 29 Eylül 2022
[9] 新时代中国外交的根本遵循和行动指南（和音·大国外交砥砺前行①）, 人民日报, (Yeni Dönemde Çin Diplomasisinin Temel Uyum ve Eylem Yönergeleri, Halkın Günlüğü), 2 Ekim 2022, http://paper.people.com.cn/rmrb/html/2022-10/02/nw.D110000renmrb_20221002_2-03.htm
[10] Work Together for a Bright Future of China-US Cooperative Partnership, 15 Şubat 2012, Washington D.C., https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/gjhdq_665435/3376_665447/3432_664920/3434_664924/201203/t20120302_587430.html
Cevdet Kadri Kırımlı kimdir?İzmir'de doğdu. Yurtiçinde ve yurtdışında farklı şirketlerde yöneticilik yaptı. Çin'de ve Hong Kong'da yaşadı. |