Haziran başında, dronlarla ilgili bir mini yazı dizisi başlatmıştım. Ancak, ülke gündemine oturan orman yangınları ve ülkemize yapılan düzensiz yabancı göçü karşısında bir şeyler yazmayı, ülkeme karşı bir sorumluluk bildim. Güzel ülkemin gündemi, maalesef her zaman, kaygı verici olaylarla çalkalanıyor. Neyse ki, T24 yazarları bu gündem maddelerinin tümünü layıkıyla ele alıp, işliyorlar.
O zaman, ben de yine, teknoloji konusuna kaldığım yerden devam edeyim:
Söz konusu mini dizideki ilk yazımda, dronların şehir içi ve şehirler arası trafikte kullanımlarını, tek kişilik araçların yanı sıra 40 kişilik dron otobüslerini yazmıştım. Konuyla ilgili ikinci yazımda, dronların gökyüzü reklam aracı olarak kullanılmalarını ve son yazımda ise savaşlarda kullanımlarını ele almıştım.
- TIKLAYIN - Şehir içi trafiğine hazırlanan gökyüzü
- TIKLAYIN - Yeni bir reklam mecrası: Gökyüzü
TIKLAYIN - Dron savaşları
Son yazım, pek çok okuyucuda, gelecek ile ilgili kaygılar yarattı. Dijital teknolojik gelişmeleri karamsarlıkla izleyen kişiler, dronların insanlığa büyük zararlar vereceği konusunda korku yaşıyorlar. Bir başka kesim ise dijital teknolojiye çok fazla iyimser açıdan bakıyor; dijital teknolojinin, toplumun refah düzeyini ve yaşam kalitesini yükselteceğine inanıyor. Ben ise, dijital teknolojilerin iyilerin elinde cenneti, kötülerin elinde ise cehennemi yaşatabilecek güçte olduğuna inanıyorum.
Şimdi sizlerle, dronların iyi amaçlarla kullanımından bazı güzel örnekleri paylaşayım:
Sağlık amaçlı kullanımı
Bir hastalık salgını sırasında, tıbbi malzemeleri, gitmesi gereken sağlık kurumlarına ulaştırmanın en güvenli ve en hızlı yollarından biri dron teslimatıdır. Uzak Doğu’da Covid-19 salgınından ciddi şekilde etkilenen bazı bölgelerde dronlar, hem tıbbi ekipmanları, hem de hasta örneklerini taşımakta kullanıldı. Bu araçlar, bir yandan zamandan tasarruf sağlarken diğer yandan da teslimat hızını artırıp, numunelerin kontamine olma riskini önlediler.
Kırsal alanda dezenfektan püskürten tarımsal insansız hava araçları da kullanıldı. Dronlar ayrıca, kamusal alanlarda devriye gezmek, karantina kurallarının ihlalini izlemek ve termal görüntüleme için de kullanılmıştır.[1]
Ulaşılması zor yerlerde gerçekleşen trafik kazalarında, olay yerine acil müdahale ekipman ve ilaçlarının ulaştırılmasında dronlar çok sık kullanılmaktadır.
Kışın kar dolayısıyla ulaşılması güç olan köylere sağlık ve hatta gıda maddesi ulaşımında da sıklıkla dronlardan faydalanılmaktadır.
Dağlık alanlarda yaşanan çatışmalarda, askeri birliklere tıbbi malzeme, yiyecek ve mühimmat sevkiyatında dronlardan yararlanılmaktadır.
Sivil ya da askeri, pek çok arama kurtarma faaliyetinde dronlar kullanılmaktadır. Ülkemizde yaşanan orman yangınlarında dronlar etkin olarak kullanılabilseydi, pek çoğu, büyümeden söndürülebilirdi.
Ticari amaçlı kullanımları
Dronların ticari amaçlarla kullanımı hızla artmaktadır. Şimdi bazı çarpıcı örneklerini inceleyelim:
Amazon firmasının en iddialı projelerinden biri de Amazon Prime Air projesidir. 2013 yılında açıklanan bu projenin amacı, bir müşteri siparişini, sipariş verildikten sonraki 30 dakika içerisinde teslim edilmesiydi.
O tarihten bu yanan Amazon, İngiltere’nin Cambridge kentindeki sipariş işleme merkezlerinde ilk deneme teslimatlarını başarıyla gerçekleştirdi. Projenin yaygın olarak hayata geçebilmesi için yasal düzenlemelerin ve kanunların yürürlüğe girmesi bekleniyor.[2]
JD.COM adlı şirket, Çin’in en büyük online perakende şirketlerinden biridir. Şirket hiç insan çalıştırmayan, yüzde 100 otomasyona geçme hedefine emin adımlarla ilerliyor. Günde 200 bin siparişin işlendiği merkezde sadece 4 kişi çalışıyor.
Dron teslimatı konusunda JD.COM firması bir hayli yol almış. 11 Ekim 2016 tarihinde Çin’in ulaşılması güç olan köylerine, ‘Bekarlar Günü’ hediyelerini ulaştırmak ile başlamışlar. Hali hazırda, Çin’in pek çok bölgesinde, dron ve insansız otonom araçlarla ürün teslimatı yapıyorlar. Firma mevcut koşullarda dronları sadece küçük hacimli paketlerin sevkiyatında kullanıyor. Ancak, ağırlığı 5 tona kadar çıkan kargoları teslim edebilecek dronların geliştirilmesi için ar-ge çalışmaları sürmektedir. Firma hali hazırda en uzak teslimatını 15 kilometre uzağa yapabiliyor.[3]
Tarım ve ormancılık alanında dron kullanımı
Dronlar, uzunca bir süredir, tarımsal faaliyetlerde kullanılmakta ve çok büyük faydalar sağlamaktadırlar. Ülkemizde de dronların bu amaçla kullanımı başlamıştır. Bu konuda faaliyet gösteren çok yetkin firmalar bulunmaktadır.
Şimdi kısaca, dronların kullanıldıkları tarımsal faaliyet alanlarına bir göz atalım:
- Toprak ve Saha Analizleri: Tohum ekim alanlarının belirlenmesi, sulama, gübreleme ve ilaçlama arazilerinin 3 boyutlu modellerinin oluşturulmasını sağlarlar.
- Ürün İzleme: Dronlar, ürünlerin düzenli olarak izlenmesine olanak sağlarlar. Böylece çiftçiler, elde ettikleri verilere dayanarak, gerekli adımları anında ve daha doru olarak atabilirler.
- Sulama ve İlaçlama: Dronlar tarlaların, meyve bahçelerinin ve ormanlık alanların sulanmasını ve ilaçlanması işlerini yapabilirler.
- Hassas Gübre Planlaması: Gelişmiş sensörler ve kameralar sayesinde; besin eksikliği olan yerleri tespit ederek, gübre planlaması yapılabilirler.
- Yabancı Ot ve Hastalık Takibi: Hızlı ve kesin bir şekilde ürün sağlığını değerlendirebilir, hastalıkları erken teşhis edebilir, sorunların çözümünü hızlandırabilirler.
- Gübreleme ve Bitki Besleme: Çiftlikler tarafından ihtiyaç duyulan, ekinlerin gübrelenmesi ve mevcut bitkilerin beslenmesi için uygulamalar yapabilirler.[4]
Orman yangınlarının ülkemizi boydan boya sarstığı şu günlerde, genç Türk girişimcilerinin oluşturduğu Ecoding adlı sosyal girişim, hem umut hem de gurur veriyor. Şirketin amacı, küresel iklim krizine karşı çevre teknolojileri geliştirmek.
Bu alanda kullandıkları araçlardan biri de “EcoDrone” adını verdikleri dronlar. Kendi imal ettikleri bu dronlar vasıtasıyla, ulaşılması zor alanlara tohum topları atıyorlar. Tohum topları, kil, mineral, gübre, orman toprağı ve tohumun küçük birer karışımından oluşuyor. Bu karışımın amacı, tohumların hayvanlar tarafından yenilmesini, soğuktan, rüzgârdan ve aşırı sıcaklardan etkilenip, yok olmasını engellemektir. EcoDrone’lar 10 dakika içerisinde yaklaşık 2500 adet tohum topunu doğaya bırakabilmektedir.
EcoDrone faaliyetlerinin finansmanını, büyük ölçüde iş birliği yaptığı şirketler sağlıyor. İş birliği yapan şirketler ürünlerinin üzerine EcoDrone etiketi koyuyorlar. Bu etiketin yer aldığı ürünlerden satın aldığınızda, ürün için ödediğiniz ücretin bir kısmı Ecording girişimine gidiyor.
Ecording girişimi, Orman Bölge Müdürlükleri ile koordineli çalışılıyor.[5]
Yazının başında da belirttiğim gibi, dijital teknolojiler iyilerin elinde cenneti, kötülerin elinde ise cehennemi yaşatabilecek güce sahiptirler.
Umarım hep iyilerin ellerinde kalırlar.
[1] Marr, B. (2020). Coronavirus: How Artificial Intelligence, Data Science And Technology Is Used To Fight The Pandemic. Forbes. https://www.forbes.com/sites/bernardmarr/2020/03/13/coronavirus-how-artificial-intelligencedata-science-and-technology-is-used-to-fight-the-pandemic/#15d068f95f5f adresinden elde edildi (13 Mart 2020).
[2] MARR Bernard, MATT Ward, Yaypay Zeka İş Başında, MediaCat Yayınları, İstanbul, Mayıs 2021, s.40-41
[3] JD.COM Corporate Blog, In-depth Report: Drones & Robots: Deploying New Technology to Handle Crisis, Feb 26, 2020, https://jdcorporateblog.com/jd-coms-drone-delivery-program-takes-flight-in-rural-china/
[4] Ziha-Port, Zihalar neler yapabiliyor, https://ziha.com.tr/ziha-nedir