Karadağ, komünizm geçmişine sahip bir ülke ve bu mirasın izleri hala görülüyor. Örneğin, evler genelde 1+1 ve küçük metrekareli. Ülkede 2+1 ve üstü hacimde evler yeni yeni inşa ediliyor. İnşaat sektöründe Ruslar, Sırplar, Türkler ve Almanlar önemli yatırımlarıyla öne çıkıyor ve farklı bölgelerde birçok şantiye aktif durumda.
Karadağ vatandaşı olma hayali kuranlar için kötü haber, bu süreç düşündüğünüz kadar kolay değil. Bazılarının iddia ettiği gibi vatandaşlık hemen verilmiyor. Ev almak veya şirket kurmak sadece yıllık oturma izni sağlıyor. Bu da yılda 11 ay boyunca Karadağ’da kesintisiz yaşamanız anlamına geliyor. Ancak 11 ay kalma kuralına uymazsanız, oturum izni başvurusunu yenilemek için istenen evrakı ibraz etmeniz gerekli. Kesintisiz yaşayanlar ise çok kolay bir prosedürle oturum izinlerini yenileyebiliyor.
Vatandaşlık başvurusu yapabilmeniz için ise 10 yıl boyunca, her yıl 11 ay kesintisiz yaşama ve Sırpça bilme şartı aranıyor. Yine bir şirkette yüzde 51 hissedarlık ve oturma izni almanız da 10 yıl sonra vatandaşlığa başvurma hakkı elde etmenizi sağlıyor.
Yeni evlere vergi yok
Ev alma meselesinde en merak edilen konu vergiler. Yeni bir ev aldığınızda alım-satım vergisi ödemiyorsunuz, ancak eski evlerde alıcıdan düşük bir vergi alınıyor. Ev aldıktan sonra siz oturmasanız bile oturum iznine hak kazanabiliyorsunuz.
Oturum izni başvurusu için önce Podgoritsa’daki Türkiye Büyükelçiliği’nden sabıka kaydı, bir hastaneden sağlık raporu almanız gerekiyor. Ardından Karadağ polisinden bir uygunluk belgesi alıyorsunuz. Bu belgelerle ilgili ofise gidip küçük bir ödeme yaparak başvurunuzu tamamlıyorsunuz. Evrak tamam ise memur size fotoğraf çekimine gitmenizi söylüyor. İşte bu cümleyi duyduğunuzda derin bir nefes alabilirsiniz çünkü bu oturum izni aldığınız anlamına geliyor.
Şirket kuranlara da oturum izni
Ülkede şirket kurmanız halinde oturum izni ve elbette çalışma izni almanız mümkün. Bunun için izlemeniz gereken prosedürler var. Diğer Avrupa ülkelerine göre çok daha kolay olan bu prosedür nedeni ile kurulan ancak faaliyet göstermeyen çok şirket var. Sermayesiz şirket kurulumu, düşük kurumlar vergisi ya da vergi muafiyetleri geçerli. Ancak şirket kurmanız vatandaşlık alacağınız anlamına gelmiyor. Vatandaşlık alacağınızı vaat edenlere itibar etmemeniz konusunda yetkililer uyarıyor.
Şu anda Türk vatandaşlarına ait 10 bin şirket olduğundan söz ediliyor. Binlercesinin pasif olduğunu hemen belirtmeliyim. Çünkü denetleme mekanizması yok. Bir şirketin aktif olması için çalışanına sigorta ve muhasebecisine ücret ödemesi yeterli. Şirketi zararda gösterip gelir vergisi ödemeyebiliyorsunuz ancak çalışana sigorta ve muhasebeciye ödeme yapmak olmazsa olmazlardan.
Danışmanlık almak şart
Herhangi bir yatırım yapmadan önce ülkeyi gezmenizde fayda var. İyi bir gözlemci iseniz farklı şehirlerde ve mevsimlerde geçirdiğiniz günler sağlıklı karar vermeniz konusunda işe yarayabilir. Malum neşeli yaz mevsimi geçtiğinde boşalan sayfiyelerin hüzün veren hali herkese iyi gelmeyebilir.
Sonraki adımda ise işin uzmanı kişi ya da kuruluşlardan danışmanlık almanız yerinde olacaktır. Ancak tam da burada kritik bir süreç sizi bekliyor. Eğer “Danışmanlık almama gerek yok internette araştırma yaparak güvenilir bilgiler edinirim” derseniz yanılma ihtimaliniz çok yüksek. Ve yine internette araştırma yaparak danışmanlık almak için doğru adresleri bulurum derseniz yine yanlış hedefe ulaşmanız mümkün.
Peki ne yapacaksınız? Elbette referanslara güvenerek ilerlemeniz isabetli olacak.
Bilgi paylaşımı
İnternette “Karadağ’da yaşam ve iş kurmak” gibi konularda sorgulama yaptığınızda karşınıza çok sayıda bilgi kaydı geliyor. Konuştuğum pek çok kişi bunların büyük kısmının eksik ya da yanlış bilgilerle dolu olduğunu söyledi. Hizmet vermeden ücret talep edenler de dikkat etmeniz gerekenler listesinde yer almalı. Dünyada 48 milyar dolarlık internet dolandırıcılığının 2022 yılında olduğu bilgisini eklersem konu daha net anlaşılabilir.
Gruplara üye olun
En doğru bilgi ya da firmaya ulaşmadan önce elbette YouTube’da Karadağ’da üzerine bolca mesai yapacaksınız. Bu, işin olmazsa olmazı, edindiğiniz bilgileri resmi sitelerdeki bilgilerle eşleştirdiğinizde zaten gerçekler şekillenmeye başlayacak. Şirket kurmak ya da emlak üzerine danışmanlık veren kişilerin azımsanmayacak bir kısmı yanlış bilgi vererek yönlendirebiliyor. Bu konuda canı yananların sayısı çok fazla. Sıkı bir hazırlıkla siz bu adımı hasarsız atlatabilirsiniz.
Doğru bilgileri almak için Karadağ’da yaşayanların kurduğu bilgi gruplarına üye olmak ilk yapmanız gerekenler arasında olmalı. İnsanların deneyimlerini paylaştığı bu gruplar bir parça emniyet sibobu görevi görüyor. Para ya da zaman kaybettiren kişiler, firmalar buralarda paylaşılıyor.
Karadağ’da insan hikayeleri
İstanbul’dan Tivat’a uçarken havalimanında tanıştığım Esma Mucize Yaman ile konuşmaya başlıyoruz. Genç bir iş kadını. İstanbul’da Etiler’de gayrimenkul, yatırım danışmanlık şirketi var ve Karadağ’da yeni bir şirket kurmak istiyor. Karadağ’ı nasıl keşfettiğini ve neden bir şirket açmak istediğini soruyorum: “Sosyal medyada dikkatimi çekiyordu. Burayı görünce çok beğendim ve araştırarak şirket açmaya karar verdim. Özellikle ihracat ve inşaatla ilgili çok fazla iş olanağı olduğunu fark edince kararım netleşti. Şube açmanın çok uzun ve zorlu bir prosedürü var. Yeni bir şirket açmak ise daha kolay o yüzden şirket açıyorum” şeklinde açıklama yapıyor. Yaman tüm prosedür için Karadağlı bir şirketten danışmanlık hizmeti almış. Onların tavsiyeleri eşliğinde uzun vadeli bir planlama ile ilerlemeyi tercih ediyor.
Esma Mucize Yaman, aynı zamanda Karadağ coğrafyasını çok beğenenlerden. Dünyanın farklı ülkelerinde iş yaptığını buradaki güven ve rahatlık duygusunun kendisine çok iyi geldiğini ifade ediyor. İlk etapta ihracatla ilgili neler yapılabileceği konusunda araştırma yapmayı planlıyor: “İş olanağı çok fazla. Hızlı bir şekilde bir iş planlaması yaparak bir ayağım İstanbul’da olacak biçimde bir yaşam düşünüyorum” diyor. Aktif olarak çalışacağının altını özellikle çiziyor.
Yarın: Karadağ’da ev almak