Karadağ, son yıllarda Türkiye'den gelen yatırımcıların ve yeni bir hayat hayali kuranların ilgisini çekiyor. Emlak Karadağ’ın sahibi danışman Can Karaağaç, Karadağ’da yatırım yapmayı planlayanlara önemli tavsiyelerde bulunarak, bölgedeki emlak piyasasından oturma izni süreçlerine kadar birçok konuyu derinlemesine ele alıyor.
- Budva’ya geliş hikayenizi dinlesek…
Buraya 7 sene önce İstanbul’dan geldim. Zaten Türkiye’de ailem ile emlak sektöründe çalışıyordum. Öncelikle hemen şirket açtım sonra ev aldım. Kiralama yaparak bir sene geçindim. Bu esnada Sırpça kursuna giderek dil öğrendim. Piyasada araştırma yaparak emlak danışmanlığı şirketim için alt yapı çalışmalarında bulundum.
- Gelelim en merak edilen konuya. Ev fiyatlarında rakamlar nasıl?
Deniz gören evler Budva’da 250 bin eurodan başlıyor. Bu evler 1+1 şeklinde. Sahil bandı en yüksek prim getiren bölgesi. Bu yüzden fiyatlar yüksek. Bu tip bir evi satın aldığınızda aylık minimum 1000 eurodan kiraya verebilirsiniz. Biraz daha içerde olan 20-30 metrekarelik stüdyo daireler de fiyatlar 70-80 bin euro, 1+1 evler ise 100 bin eurodan başlıyor.
"İş ahlakı yüksek"
- Bazı kişiler daha uygun olması nedeniyle temelden ev alıyor. Türkiye’deki gibi kaçan müteahhit ya da inşaat şirketlerinde güvenilirlik sorunu var mı? Evler, söz verilen koşullarda teslim ediliyor mu?
Burada herhangi bir sorun olmuyor ve iş ahlakı yüksek. Yaklaşık 4 sene önce inşaat aşamasında bir ev aldım. Müteahhit bitirmeyi taahhüt ettiği tarihten daha önce teslim etti. Hatta bana söylenen evin 41 metrekare olduğu idi ancak ev bir metrekare eksik bitirilmiş. Normalde benim bu farkı anlamama imkan olmamasına rağmen durum izah edilerek ücret iade edildi.
- Karadağ'da şirket kurmak isteyenler için süreç nasıl işliyor?
Karadağ'da şirket kurmak oldukça kolay ve düşük maliyetli. Şirket kurduğunuzda çalışan göstermek zorunda değilsiniz, fatura kesme zorunluluğu da yok. Ancak, şirket sahibinin sigorta ve muhasebe giderlerini karşılaması gerekiyor. Şirket sahibi, her ay prim ödemek zorunda. Örneğin, dört kişilik bir aile şirket kurarsa, bir kişi şirket sahibi olur, diğerleri de sigortalı çalışan ya da ortak olarak gösterilir. Aylık kişi başına lise mezunu çalışan için 70 euro, üniversite mezunu çalışan için ise 100 Euro sigorta ödemesi yapılması gerekiyor. Böylece hepsi çalışma ve oturum iznine sahip olur.
- Karadağlıların nasıl bir hayat tarzları var?
Karadağlılar minimal yaşıyorlar. Daha çok tek çocuktan oluşan çekirdek aileler. Gelirleri yoksa anne baba ile yaşıyorlar. Bu arada Karadağlıların anne babadan kalma bir dairesi ya da arsası oluyor. Buradan gelen gelir hayatlarını devam ettirmek için takviye oluyor.
- Burada inşaat sektörü hızlanmış durumda. Kimler en çok yatırımı yapıyor?
Rus şirketleri çok lüks siteler inşa ediyor. Mesela deniz kenarında Rusların yaptığı binalar var. Bunlar çok pahalı. Örneğin 1+1’ler evler 300 bin eurodan başlıyor. Evlerin çok konforlu özellikleri var.
- Isıtma sistemi olmadığını duydum…
Evet burada evler ısıtma genel olarak klima ile sağlanıyor. Yeni yapılan lüks binaların bazılarında yerden ısıtma oluyor.
- İşleriniz nasıl gidiyor?
Ben genelde yerli emlakçılar ile çalışıyorum. Müşterim ise Türkler. Geçen seneye dek yılda 20-30 tane ev satıyordum. Bu rakam şu anda bayağı bir düştü. Avrupa krizde. Kimse parasını yatırmak istemiyor. Bu yüzden kiralar da düştü.
- Kiralar ne civarda?
Budva’da 8 yıl önce aylık çok kaliteli bir evin kirası 300 euro idi. Rusya ve Ukrayna savaşı olanca bu fiyatlar 700-800 euro bandına çıktı. Ancak daha sonra bu insanların çoğu Almanya’ya gidince fiyatlar daha dengelendi. Şu anda 1+1 evlerin ayık kirası 500-600 euro. Manzaralı ev tutmak isterseniz 800 euro.
"Budva geleceğin Bodrum’u"
- Burayı nasıl değerlendiriyorsunuz?
Budva geleceğin Bodrum’u ancak Bodrum’un 30 yıl öncesi. Karadağ’da biz sistem olarak Türkiye’nin 30 yıl öncesini yaşıyoruz ancak medeniyet olarak ilerisindeyiz. Burada güvenlik yüksek seviyede. Çocuklar kendi başlarına okula gidip gelebilirler. Ebeveynler çocuklara götürmez. Özgürce günün her saati tek başına dolaşabilirsiniz. Bazı olumsuz şeyler oluyor ancak bunu da maalesef bizim vatandaşımız yapıyor.
- Türkiye'den nasıl bir profil buraya geliyor?
İki farklı profil var. İlki yatırım yapmak isteyenlerden oluşuyor. Yatırım yapmak isteyenler son senelerde ev alıyorlar. Bazı kişiler de şirket açıyor. Diğer profil ise çok az sayıda da olsa Türkiye’de adli sıkıntı yaşayanlardan oluşuyor. Hakkında çeşitli biçimde yakalama kararı çıkanlar da buraya geliyor. Çünkü Türkiye ile Karadağ arasında iade anlaşması yok.
- Oturum izni almak için nasıl bir süreç izleniyor?
Ev sahibi olunca oturum izni alabiliyorsunuz. Oturum iznini alınca yılın 11 ayı ülkede kalma zorunluluğu var. 11 ay kalmazsanız oturum izniniz yenilenmez tekrar oturum iznine baştan başvurmanız gerekir. Ancak 11 ay kalırsanız sadece yenilenmesi için başvurursunuz. Elçilikten adli sicil kaydı, hastaneden sağlık raporu gibi çeşitli evrak isteniyor. Ayrıca bankada 3650 euro teminat göstermeniz lazım. Yani ülkede günlük 10 euro gibi bir rakam harcamayı taahhüt ediyorsunuz. Bankadan yazı alıp yabancılar polisine gösteriyorsunuz. Daha sonra bu parayı çekebilirsiniz.
- Evlerin karlılık değerleri nasıl?
Burada aldığınız bir ev 12-15 yıla arasında kendisini amorti ediyor. Türkiye’de böyle bir durum söz konusu değil. Alacağınız ev 150 bin euro ya da altında bir değer taşıyorsa yüzde 3 satış vergisi var. Eğer evin değeri 150 bin euro üzerinde ise yüzde 5 vergi var. Vergiler reel değerler üzerinden hesaplanıyor. Basamakları var. Kiradan elde edilen gelirin vergisi ise yüzde 15.
"Kamu kurumları öğlen kapanıyor"
- Çalışma saatleri de farklı değil mi?
Buranın halkının çalışma ile arası pek yok. Mesela tapu dairesi mesaiye sabah 8’de başlar 11’e dek çalışır. Sonra kapanır. İşleminiz yetişmez ise ertesin gün tekrar gelmeniz gerekir. Yabancılar Polisi’nin mesaisi sabah 8’de başlar öğleden sonra 14’te biter. Tapuyu e-devletten indirebilirsiniz gibi dijital bir sistem yok. Her şey manuel.
- Asgari ücret ne kadar?
450 euro asgari ücret. Ancak herkesin yan geliri vardır. Garsonluk yapar ya da ek işte çalışır.
- Burada kaç Türkiye vatandaşı var?
Gidip gelen 1 milyon Türk var, 10 bine yakın da Türklerin açtığı şirket var. Birçoğu göstermelik. Aktif değil.
- Türkiye'den Karadağ’a gelmek isteyenlere neler önerirsiniz?
Kendi işinizi yapmanız en önemlisi. Ayrıca orta düzeyde İngilizce bilmek şart. Burada Türkçenin bir geçerliliği yok, hatta İngilizce bile her yerde yeterli olmayabiliyor. Ben buraya geldiğimde Sırpça öğrendim ve bu sayede işlerimi çok daha rahat yönetiyorum. İnsanlar, sosyal medyadaki bilgilere fazla güvenmemeli. Karadağ’da iş yapmak isteyenlerin buraya gelip 3-6 ay kalmaları, ülkeyi ve iş ortamını iyice tanımaları gerekiyor.
- Karadağ’da yaşam sanıldığı kadar kolay mı?
Yaşam burada kolay değil, özellikle maaşlı çalışmak zor. Ortalama maaşlar düşük, bu nedenle kendi işinizi yapmanız daha mantıklı. Turizm sektöründe otel kiralama, günlük temizlik hizmetleri gibi işler yaparak daha iyi kazanç sağlamak mümkün. Ancak buraya taşınmayı düşünenlerin, özellikle kış aylarında ülkenin daha sakin olduğunu göz önünde bulundurması gerekiyor.
Yarın: Dövmeci ve kahvaltıcı
|
Avrupa’nın büyüleyici minik ülkesi: Karadağ |