Paris 2024 Olimpiyat Oyunları, spor ve cinsiyet tartışmalarının odağına yerleşti. İnterseks boksör Imane Khelif ve trans olduğu iddia edilen kadın boksör Lin Yu-ting'in kadınlar kategorisinde yarışıyor olması tepki çekti.
Tartışmaları, interseks Cezayirli boksör Khelif'in İtalyan boksör Angela Carini'ye karşı ringe çıkması ve Carini'nin 46. saniyede maçtan çekilmesi başlattı. Karşılaşmada yaşananların ardından Imane Khelif'in kariyerinde daha önce 2023 Dünya Boks Şampiyonası'ndan "cinsiyet uygunluk testleri de dahil olmak üzere" çeşitli testleri geçemediği spor kamuoyunca tartışılmaya başlanmıştı.
Carini, maçın ardından "Hayatımda hiç bu kadar sert yumruk yememiştim" diye konuşunca cinsiyet tartışmaları derinleşti, Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) Khelif'in trans değil interseks olduğu yönünde açıklama yaptı.
Atina 2004 Olimpiyat Oyunları'ndan bugüne IOC, trans sporcuların Olimpiyat müsabakalarında yer almasına izin veriyor. Pekin, Londra ve Rio de Janeiro Olimpiyatları'nda trans sporcuların katılımına yalnızca cinsiyet uyum süreçlerini tamamlamaları durumunda izin verildi. Tokyo 2020 Olimpiyatları ise trans ve non-binary sporcular konusunda en kapsayıcı Olimpiyat olarak tarihe geçmiş, Yeni Zelandalı Laurel Hubbard Olimpiyat tarihindeki ilk trans kadın atlet olmuştu.
IOC'den Khelif hakkında açıklama
IOC'nin sözcüsü Mark Adams, Khelif'in 2023'te "cinsiyet uygunluğu testini" geçememesine rağmen 2024 Paris Olimpiyatları'nda kadınlar boks müsabakasında yarışmasıyla ilgili yapılan eleştirilerle ilgili; bu konudaki uygunluğun, ulusal belgelerde kadın olarak görünüp görünmemeyle ilgili olduğunu açıklamıştı.
IOC, Khelif'in diskalifiye edilmesinin sporcuya haksızlık olacağını söyledi. Açıklamasında Adams, "Sanırım herkes bir müsabaka sırasında kuralların değiştirilmeyeceği konusunda hemfikirdir. Müsabakada kimse kuralları değiştirmemelidir" ifadelerini kullandı.
Adams, cinsiyet testlerinin sporcular üzerinde psikolojik olarak yaralayıcı etkileri olduğunu vurgulayarak, "Cinsiyet testlerine gelince, bu testler hafızamda kaldığı kadarıyla 1999'da son bulmuştu. Herkesin hemfikir olduğu bir cinsiyet testi olsa ve herkes kriterleri kabul etse bile ne sporcu ne siyasi ne de bilimsel camiada kimsenin bazı sahnelere geri dönüldüğünü görmek istediğini sanmıyorum ve gençliğinde cinsiyet testine tabi tutulan bazı sporcuları tanıyorum. Oldukça utanç vericiydi ve neyse ki bu geride kaldı" dedi.
Khelif hakkında transseksüel olduğu iddiasına da açıklık getiren Adams, sporcunun interseks olduğunu söyledi. Adams, Khelif'in 2023'te Yeni Delhi'de düzenlenen Kadınlar Dünya Boks Şampiyonası'ndan yüksek testosteron seviyesi nedeniyle diskalifiye edildiğine ilişkin bilginin sporcunun Olimpiyatlar'da kullanılan biyografisinden çıkarılması hakkında konuştu.
Adams, "Bu konuda kesin bir bilgiye sahip değiliz. Bu, Genel Sekreter tarafından aniden alınmış keyfi bir karardı ve sonrasında bir uzlaşma sağlandı. Ardından, daha önce yapılmış sonuçlar ve testlere dayandılar fakat bu bilgiye sahip değiliz" dedi.
Khelif'in sözcüsü de konuştu
Sosyal medyada Khelif'in trans olduğu iddiasıyla ilgili yapılan binlerce paylaşıma da değinen Cezayirli boksörün sözcüsü Rosario Coco, sporcunun internette ve raporlarda iddia edildiği gibi cinsiyet geçişi yapmadığını belirtti.
Coco, "Ortalıkta dolaşan haberlerin aksine, Cezayirli atlet Imane Khelif trans bir kadın değil. Kendisi hakkında edindiğimiz bilgilere göre, her zaman bir kadın olarak sosyalleşmiş ve spor yapmış bir interseks birey" dedi.
SahNe projesinden Khelif'e yönelik transfobik saldırı hakkında uyarı
Türkiye Avrupa Vakfı, SahNe (Sahte Haberler ve Nefret Söylemiyle Mücadelede Erken Uyarı Sistemi) projesi, Cezayirli interseks boksör Khelif'in maruz kaldığı fobinin arka planında ırkçılığın bulunduğunu belirtti. SahNe projesi yaptığı açıklamada, "Carini’nin 46. saniyede müsabakadan çekilmesi ve ardından yaptığı açıklamalar Khelif’i transfobik hesapların hedefi haline getirdi. İngilizcede transvestigation denen bu olay özellikle norm olarak kabul edilen vücut tiplerinin dışında kalan kişilerin trans olup olmadığını araştırdığını iddia eden kişiler tarafından transfobik/interseks-fobik söylemler üretmek amacı ile kullanılmaktadır" dedi
Khelif'e uygulanan transfobik saldırıların Araplara yönelik ırkçılıktan beslendiğini vurgulayan proje, "Transfobi ile birleşen bir ırkçılık aksı olarak Khelif'in Cezayir doğumlu olması ve ‘Arapların kadın dövmesi’ teması etrafında yayılıma giren içerikler de mevcuttur" ifadelerini kullandı.
Khelif, Busenaz Sürmeneli ile karşılaşabilir
Türkiye'deki tartışmaları güçlendiren konu ise Khelif ve Busenaz Sürmeneli'nin yarı finale yükselmesi halinde karşılaşma ihtimalinin bulunması oldu. Carini'nin maçtan çekilmesiyle çeyrek finale yükselen Khelif, yarı finale çıkmaları halinde son olimpiyat şampiyonu Milli boksör Busenaz Sürmeneli ile karşı karşıya gelebilir.
Trans olduğu iddia edilen kadın boksör Lin Yu-ting, rakibini kısa sürede nakavt etti
Cezayirli Khelif'in Olimpiyatlarda yarışmasının yarattığı tartışmaların ardından Uluslararası Boks Birliği'nin (IBA) cinsiyet testlerini geçememesi üzerine Lin Yu-ting'in de trans olduğu iddia edildi. Rakibini gözyaşları içerisinde bırakması.ile odak Çin Taipeili boksör Yu-ting'e kaydı. Yu-ting, Özbekistanlı rakibi Turdibekova'yı kısa süre içerisinde 5-0 mağlup etti. Mağlup olan Turdibeokva gözyaşları içinde ringi terk etti. İnterseks boksör İmane Khelif tartışmalarının ardından trans olduğu iddiaları ile Yu-ting, yeni tartışmaların odağına yerleşti.
Geçtiğimiz yıl Uluslararası Boks Birliği (IBA) Dünya Şampiyonası'nda bronz madalya kazanan Yu-ting'in, cinsiyet uygunluğu olmadığını belirten bir testin sonuçlarının ardından madalyası geri alındı.
Khelif ve Yu-ting ringe çıkmaya devam edecek
Khelif ve Yu-ting hakkında açıklamalar yapılmış olmasına rağmen sporculara tepki sürüyor. Sporcular hakkında internet ve sosyal medyada sıkça ırkçı ve transfobik ifadeler kullanılıyor. Tepki gösteren kişiler sporcuların karşılaşmalardan diskalifiye edilmesi gerektiğini savunuyor. IOC'nin açıklamasına göre sporcular, Olimpiyat müsabakalarında ringe çıkmaya devam edecek. Çeyrek final karşılaşmalarının başlayacağını ve müsabakaların yarılandığını belirten IOC, "müsabaka sırasında kuralların değiştirilmeyeceği"ni belirterek oyuncuların Olimpiyatlardan diskalifiye edilmeyeceğini belirtti.
Olimpiyatlardaki ilk trans kadın atlet: Laurel Hubbard
Olimpiyat tarihindeki ilk trans kadın atlet Yeni Zelandalı Laurel Hubbard, Tokyo 2020 Olimpiyat Oyunları'nda halter dalında mücadele etmişti. Hubbard'ın olimpiyatlara kadınlar kategorisinde katılması spor camiasında tartışma yaratmış, rakipleri tarafından diskalifiye edilmesi gerektiği söylenmişti.
Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) Sağlık Direktörü Richard Budgett Tokyo'da düzenlenen basın toplantısında, "Laurel Hubbard bir kadın ve federasyonun kurallarına göre yarışıyor. Cesaret ve azmini takdir etmeliyiz" şeklinde konuşmuş, sporcuya olan desteğini göstermişti.
Öte yandan Hubbard'ın Olimpiyat hayali çok uzun sürmemiş, grup karşılaşmalarında ağırlık kaldıran Hubbard, 125 kiloluk halteri kaldıramayınca Tokyo 2020'den elenmişti.
Güney Afrikalı orta mesafe koşucusu Mokgadi Caster Semenya, kadınlar 800 metrede 2 Olimpiyat altın madalyası ve 3 Dünya Şampiyonası kazandı. İlk kez 2009'da Dünya Şampiyonası'nda altın madalya kazandı ve daha sonra 2016 Olimpiyatları ve 2017 Dünya Şampiyonası'nda da galip gelerek 1500 metrede bronz madalya kazandı. Kariyerinde çok başarılı olan Semenya'nın hormon seviyelerinin farklı olduğu yönünde söylentiler çıktı.
Bu söylentiler üzerine Uluslararası Atletizm Federasyonları Birliği (IAAF) Semenya'ya cinsiyet testi uygulanacağını açıkladı. IAAF yaptığı testler neticesinde Semenya'nın yarışmasına engele teşkil edecek bir durum olmadığını ancak dedikodularla ilgili olarak Semenya'nın özel bir durumu olduğunu, bunun da açıklanamayacağını ve açıklanmasına gerek bir durum olmadığını belirtti.
İlerleyen yıllarda yapılan testlerde Semenya'nın interseks birey olduğu ortaya çıkmış ve testosteron hormonu baskılayıcı ilaçlar kullanması gerektiği belirtilmişti. Semenya, Dünya Atletizm kurallarının ayrımcı olduğunu öne sürerek testosteronu baskılamadan bu etkinliklerde yarışabilme hakkını geri kazanmak için bir dizi dava açtı. Semenya'nın testosteron seviyesinin yüksek biri olarak Olimpiyatlarda altın madalya kazanması gündem olmuştu.
TIKLAYIN- Paris'te Imane Khelif için cinsiyet tartışması: İtalyan boksör, gözyaşları içinde maçtan çekildi
TIKLAYIN- IOC, Türkiye Boks Federasyonu'nun Imane Khelif başvurusunu reddetti
TIKLAYIN- İtalya Başbakanı Meloni'den Cezayirli boksör Khelif'e tepki
Berna Abik'in sunumuyla dünden bugüne Olimpiyat tarihinde yaşanan olayların anlatıldığı '60 Saniyede Olimpiyatlar' serisini izlemek için tıklayın. |