Daha 21 yaşında başta İstanbul olmak üzere yaptığı fetihlerle ve Orta Çağ’ı kapatan ateşli silahlar ordusunun komutanı olarak Fatih Sultan Mehmet (II. Mehmet), dönemin Avrupa devletlerinin de korkulu rüyası haline geldi. II. Mehmet’in Avrupa’ya, sadece askeri ve siyasal değil kültür ve sanat anlamında da büyük etkisi oldu.
Osmanlı İmparatorluğu 7. Padişahı, Kayser-i Rûm (Roma İmparatorluğu Hükümdarı) ve Ebû'l-Feth (Fethin Babası) II. Mehmed adına bestelenen en önemli eserlerden biri ise İtalyan besteci Gioachino Rossini’nin opera seria türündeki iki perdelik Maometto II (II. Mehmet) operasıdır. Dünyada ilk kez 3 Aralık 1820 tarihinde İtalya'nın Napoli kentinde bulunan dünyanın en tanınan opera binalarından San Carlo Tiyatrosu’nda (Teatro di San Carlo) sahnelendi.
İtalyan oyun ve libretto yazarı, Ventignano Dükü Cesare della Valle’nin 1820 yılında kaleme aldığı Anna Erizo tragedyasından hareketle librettosunu oluşturduğu Maometto II, Osmanlı İmparatorluğu ile Venedikliler arasında gerçekleşen Venedik Savaşı’nın (1463-1479) önemli evrelerinden Negroponte (Eğriboz) Kuşatması (1470) sırasında yedinci Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmet ile gerçek kimliğini bilmeden ona âşık olan ve vatanı ile aşkı arasında seçim yapmak zorunda kalan Venedikli Anna’nın hikâyesini konu alır.
Gioachino Rossini kimdir?
|
İlk sahnelendiği dönemde seyirci tarafından beğenilmedi
Maometto II, birçok bakımdan Rossini’nin bestelediği en iddialı opera eseri ve Napoli için yaptığı operaların en iyisi olarak nitelendirilse de, sahnelendiği dönemde Napoli seyircisi tarafından hiç benimsenmemiş, ancak bestecinin en cesur denemelerini sadeleştirerek yeniden düzenlediği versiyonlar Venedik’te daha olumlu karşılanırken, Paris’te büyük başarı kazanmıştır.
Eser, Venedik seyircisi ile ilk kez 22 Aralık 1822 tarihinde buluştuktan sonra, Fransızcaya çevrilmiş ve yapılan önemli müzikal değişikliklerle 9 Ekim 1826 tarihinde Le Siège de Corinthe adıyla Paris’teki Salle Le Peletier’de sahnelenmiştir. Eser, Rossini’nin ilk Fransızca operası olmakla birlikte, librettosu della Valle’nin Napoli’de prömiyerini yapan Maometto II operasının metninden esinlenilerek Luigi Balocchi ve Alexandre Soumet tarafından oluşturulmuştur.
Konu genel hatlarıyla aynıdır, karakterler ve dönem farklıdır. Eser, Osmanlılara karşı yapılan Yunan Bağımsızlık Savaşı kapsamında geçer. Rossini, o dönemin Fransız opera geleneğine uygun olarak esere iki bale bölümü eklemiştir. Maometto II operasının tersine, Rossini bu versiyonla başarıyı yakalamış ve eser birçok ülkede uzun yıllar sahnelenmeye devam etmiştir.
Maometto II, nota kapağı, 1826
Türk operasının divası Leyla Gencer’in danışmanlığında Türkiye prömiyerini yaptı
Maometto II operasının Türkiye prömiyeri 1990-1991 sanat sezonunda İstanbul Devlet Opera ve Balesi tarafından Gürçil Çeliktaş’ın rejisiyle 3 Kasım 1990 tarihinde İstanbul Atatürk Kültür Merkezi’nde gerçekleştirildi. Orkestrayı Selman Ada’nın yönettiği prodüksiyonda dekor ve kostüm tasarımları Osman Şengezer, ışık tasarımı Ertekin Kulan imzası taşırken, eserin koro şefliğini Yıldız Künutku üstlenmişti. II. Mehmet adı altında Müjde Turan’ın çevirisiyle Türkçe olarak sahnelenen eserin sanat danışmanlığını efsanevi soprano, Türk operasının divası, devlet sanatçısı Leyla Gencer yapmış ve prömiyerden önce Gencer’in katılımıyla bir Rossini Semineri düzenlenmiştir.
Eser, Napoli versiyonuna bağlı kalınarak sahnelenmiştir, ancak dramaturji değişikliğine gidilerek, orijinalinde Anna’nın intihar etmesiyle sona eren opera, bu sefer Anna’nın intiharının ardından Fatih Sultan Mehmet’in, ordularıyla birlikte yeni zaferler kazanmak üzere oradan ayrılmasıyla son bulur. Osman Şengezer’in tasarladığı dekor, klasik ve soyut ögeleri aynı anda içinde barındırmıştır. Dekor tektir, ancak çok işlevli olması, iç içe dönen çift sahne ile sağlanmıştır. Söz konusu sahne tipi Türkiye’de ilk kez kullanılmıştır.
Savaşta kazanan, aşkta kaybeder
Maometto II Türklerle ilgili operalar içindeki en önemlilerinden biridir. Rossini'nin en yenilikçi ve iddialı operası olarak değerlendirilen eser, zengin bir orkestrasyona sahiptir.
Özenle planlanmış ama bir o kadar da karmaşık dramatik yapısında; siyasi entrika, komplo ve trajedi gibi melodram ögeleri taşımaktadır. Arka planda Venedik'in yer aldığı aşk hikâyesinde, iki düşman arasındaki kahramanca çatışma öyküsü, imkânsız bir aşkın dramına dönüşmektedir.
Fatih Sultan Mehmet'in Venedik Cumhuriyeti hâkimiyetindeki Eğriboz (Negroponte) adasının kuşatması (1470) sırasında âşık olduğu Anna'nın hikâyesini konu alır. Gerçek kimliğini bilmeden Fatih Sultan Mehmet'e âşık olan Venedikli Anna, babasına ve ülkesine olan sadakati ile Mehmet'e olan aşkı arasında bir seçim yapmak zorundadır.
Avrupa’da özellikle Osmanlı sultanlarının konu edildiği eserlerde padişah, ilk başta âşık olduğu kadını elde etmek için acımasız davranışlar sergilemektedir. Ancak, en sonunda sevdiği kadının mutlu olmasını, kendi mutsuzluğuna tercih ederek bağışlayıcı bir rol üstlenir.
Maometto II operasında, olayların geçtiği zaman ve mekân, tarihî olaylara uygun olsa da konunun içeriğinde işlenen aşk hikâyesi gerçek değildir. Bütün farklı reji anlayışlarına rağmen karakterler ve karakter özellikleri değiştirilmemiştir. Ayrıca Maometto II operası Fatih Sultan Mehmet’i tarihteki karakteri gibi güçlü ve bağışlayıcı olarak ele almıştır.
Maometto II, AKM’de sahneleniyor
Rossini'nin Maometto II operası, Atatürk Kültür Merkezi'nde (AKM) sahneleniyor.
İstanbul Devlet Opera ve Balesi'nin (İDOB), geçtiğimiz sezon prömiyerini yaptığı Maometto II operası, 21- 25 Aralık tarihlerinde AKM'de sanatseverler ile buluşuyor.
İki perdelik operanın rejisi genç ve yetenekli ünlü İtalyan rejisör Renato Bonajuto'ya ait. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Orkestrasını ise Zdravko Lazarov yönetiyor. Eserin dekor tasarımı Zeki Sarayoğlu, kostüm tasarımı Gizem Betil, ışık tasarımı Ahmet Defne'ye ait. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Korosu'nu Paolo Villa yönetiyor. Eserdeki koreografi ise Nil Berkan imzalı.
Eserde; 'II.Mehmet' rolünde Burak Bilgili, Doğukan Özkan, 'Anna' rolünde Dilruba Bilgi, Gülbin Günay, 'Calbo' rolünde Esen Demirci, Asude Karayavuz, 'Paolo Erisso' rolünde Mert Süngü, Ufuk Toker;, 'Condulmier' rolünde Berk Dalkılıç, Yoel Keşap, 'Selim' rolünde Hazal Ata, Anıl Önder dönüşümlü olarak sahnede olacak.