Psikoloji savunma mekanizmalarını, bireyin kendisini çeşitli nedenlerle tehdit altında hissettiği, içten veya dıştan kaynaklanan çatışmalar yaşadığı ve engellendiğini hissettiği zamanlarda benliğini korumaya yönelik olarak geliştirdiği araçlar olarak tanımlar.

Savunma mekanizmalarının temel işlevi, bireyin kaygılarını geçici olarak giderip rahatlamasını sağlamaktır. Bu geçici rahatlama, benliğin korunması anlamında olumlu olsa da sıkıntı veren durumu asla gideremez. Kaygı durumunda kendiliğinden harekete geçen bu araçların sıklıkla ve aşırı derecede kullanılması ve bu mekanizmalara sığınılması bireyin davranışlarında çeşitli anormalliklere, nevrotik sonuçlara yol açabilir.

"Bugün, Ermeni’lere soykırım yapılmıştır diyerek, Türk milletini işlemediği bir suçla itham etmektedirler. Asıl amaçları, Türkiye’yi bölüp parçalamak, sözde soykırımı kabul ettirerek, toprak talebinde bulunmak ve tazminat ödettirmektir."

Bu savunma mekanizmalarının en yaygın olanlarına teker teker daha yakından bakalım.

Yadsıma (inkâr etme)

Yeşilçam sinemasında "nayırr nolamaz" naraları sayesinde yakından tanıdığımız bu savunma biçiminde birey yaşadığı ve kendisine acı veren gerçekliği reddeder, yok sayar. Böylece benliğini tehdit eden durumdan kurtulmuş olur. Beklenmedik şekilde bir yakınını kaybeden insanın "Hayır, o ölmedi." şeklinde verdiği tepkide de aynı savunmayı görebiliriz. Bu mekanizmanın sürekli kullanılması durumu bireyin gerçeklikten tamamen kopmasına yol açar.

"Sözde Ermeni sorunu dedikleri aslında Emperyalizmin Osmanlı devletini yıkma ve paylaşma politikasının günümüze yansıyan uzantısından başka bir şey değildir. Ermeni soykırımı yalanı ile başlayan süreç bu propagandanın ürünü olup gerçekte böyle bir mesele bulunduğu söylenemez. Sözde İddialar tamamen asılsızdır, tarihsel gerçeklerin çarpıtılmasıdır."

Yansıtma

Bu savunma mekanizması iki şekilde kendini gösterir. Birincide, kişi kendi yaşadığı sıkıntılı durumun, yenilgilerinin sorumluluğunu ya da suçunu başkalarına yükler. Her türlü sorumluluk ve fatura, kendi dışındaki kişilere, yöneticilere, sisteme, dış güçlere ve düşmanlara yüklenir. 

"II. Meşrutiyet’in ilanı nedeniyle Osmanlı ordusuna alınmış olan Ermeniler, silahlarıyla firar ederek çete kurdular veya Rus ordusuna katıldılar. Birinci Dünya Savaşı Sırasında, Ruslarla savaşan Osmanlı ordusunu arkadan vurmuş ve Türk köylerini basıp katliamlar yapmışlardır. Asıl Ermeniler Türk’lere karşı soykırım yapmışlardır."

İkincisinde ise, birey kendi yanlışlıklarını başkalarında da görür, başkalarını suçlar.

"Bütün ulus devletlerinin kuruluşunda özellikle savaş dönemlerinde istenmeyen bazı olaylar olmaktadır. Bizi soykırımla suçlayan ülkeler acaba kendi yaptıklarını neden görmemektedirler. Amerika ve Avrupa tarihinde soykırım diye nitelendirilecek nice hadiseye rastlayabiliriz. Kızılderililerden, siyahilere, Japon şehirlerine atılan atom bombalarına, Vietnam’dan Irak’a kadar pek çok başlıkta bu konular tartışmaya açılabilir."

Mantığa büründürme (akla uydurma)

Rahatsızlık veren duruma karşı birey akla uygun gerekçeler bularak sıkıntılı durumu ortadan kaldırır, asıl neden böylece gizlenmiş olur. Bu savunma mekanizmasında kişi sürekli olarak davranışlarını ve inançlarını haklı gösterecek nedenler peşinde olduğundan, karşıt kanıtları görmezden gelir ve kendi nedenlerinin sorgulanmasından rahatsız olur.

"Rus ordusu bölgeyi işgal edince Ermeniler de onlara katıldılar. Hükümet bu durumda 26 Mayıs’ta Tehcir Kanunu yayınladı. İç bölgelerdeki Ermeniler ise, yapılan aramalarda cephaneler bulunduğu için tehcire tabi tutuldular. Düşünün ki devlet ölüm kalım savaşındadır, 3 yıl önce Rumeli ve Kafkasya’da 500 bin müslümanı kaybetmiştir. Kabaran duygular, savaş koşullarının zaafiyetleri bu acı sonuçlara yol açmıştır. Planlı bir eylem yoktur. Ayrıca da Ermeni iddiaları abartılıdır, o zamanki nüfus sayımları belli, söylendiği kadar Ermeni zaten yok, olsa olsa en fazla 150 bin Ermeni ölmüştür tehcir sırasında"

Özdeşim kurma

Birey rahatsızlık veren durumdan kurtulmak ve rahatlamak için, kendisini bir yakınıyla veya herkesin saygı duyduğu biriyle özdeşleştirir. "Köse torun dedesinin sakalıyla övünür" deyişi tam da bu savunma mekanizmasını açıklar.

"Anadolu ecdadımızın yönetiminde asırlar boyunca farklı kökenden ve inançtan insanın huzur içinde yaşadığı bir coğrafya olmuştur. 600 yıllık Osmanlı Devleti sınırları içinde, özellikle Istanbul’un fethiyle beraber imparatorluğun bütün topraklarında Müslüman, Rum, Ermeni, Yahudi ve diğer etnik toplumlar asırlar boyu kardeşçe ve adaletli bir şekilde yaşamışlardır. Böyle bir halkın soykırım yapması düşünülemez."

Kendine yöneltme (kendine döndürme)

Birey yaşadığı olumsuzluğun yarattığı sıkıntılı durumdan kurtulmak için olumsuz duygularını kendine yöneltir. Günlük dilde "acıların çocuğu" diye ifade edilen duruma yönelir.

"Bizim hiçbir zaman bizden başka dostumuz olmadı zaten, bakın sözde Ermeni soykırımı denilince nasıl da bütün dünya ağız birliği etmiş gibi birleşip aynı nakaratı tekrarlıyor. İçerdeki düşmanlarımız da bunlara çanak tutuyor."

Karşıt tepki kurma

Birey içinde bulundurduğu istek ve dürtülerinin verdiği rahatsızlığı gidermek için bu duygularının tam tersi davranışlarlar geliştirerek kendini korur. Böylece içinden gelen fakat baskılamak zorunda kaldığı duyguları engelleyerek rahatlar.

"Bizim kültürümüzde, geleneğimizde, tarihimizde soykırım yoktur. Hoşgörü, nerhamet, sevgi, kucaklama vardır. Türkler her zaman başkalarının dini, dili, inancı, rengi ne olursa olsun, onları kardeş bilmişlerdir. Anadolu topraklarında yüzyıllarca Ermeni, Kürt, Rum, Süryani’lerle birlikte yaşamışız, yediğimiz ekmeği paylaşmışız. İster Hırıstiyan olsun ister Yahudi, ayrım gözetmeden birlikte yaşamanın örneğini vermişiz."

Kaçma

Bu savunma mekanizmasında problem önemsiz gösterilir, problemden etkilenilmemiş gibi duyarsız, davranılır. Böylece kişi aslında içten içe büyük sıkıntı duyduğu şeyden biraz olsun kurtulmuş, kendini rahatlatmış olur.

"Sözde Ermeni soykırımı iddialarıyla ilgili ABD Başkanının söyledikleri, çeşitli ülkelerin aldıkları kararlar bizim için yok hükmündedir. İstedikleri kadar Soykırım desinler sadece kendilerini tatmin ederler, kendileri çalıp kendileri oynamaktadırlar. 24 Nisan günü bizim için 23 Nisan’ın bir gün sonrasıdır, sıradan bir gündür."

Ödünleme (telafi etme)

Bireyin, bir alanda yaşadığı yetersizlik duygularını, başka bir alanda başarı sağlayarak ortadan kaldırmaya çalışması durumu.

"Benim bir sürü Ermeni arkadaşım var onlarla hiç sorun yaşamadık. Her zaman kardeş gibi olduk. Birlikte mücadele verdik. Hiçbir zaman da yok sen Ermeni’sin Türk’sün muhabbeti olmadı. Bunlar hep emperyalistlerin oyunları."

Bastırma (içe tepme)

Bu mekanizma, bilinçaltına gönderme, bilinçten uzaklaştırmaya çalışma olarak da bilinir. Amaç kaygı ve üzüntü veren olay ve durumun unutulmaya çalışılmasıdır. Unutulmaya çalışılan olumsuzluklar yok olmadıkları gibi, zaman zaman bilinç düzeyine çıkarak bireyi rahatsız ederler.

"1914'te Doğu cephesinde, Sarıkamış'ta 3 gün içinde 50 bin asker donarak hayatını kaybetmişti. Cephe tamamen çökmüştü. Büyük bir felaket yaşanmıştı. Ardından Ruslar Ocak 1915’te karşı saldırıya başlamışlardı. 1915’te başlayan Çanakkale Savaşları Osmanlı ordusunun bir zaferi olmakla birlikte modern Türkiye'nin tarihi açısından da önemli bir yerde duruyor. Çanakkale Savaşları Kurtuluş Savaşı'nın hazırlık safhası olarak kabul edilir..."

Hayal kurma

Birey, düş kurma fantezi geliştirme diye de bilinen bu savunma mekanizmasında, sıkıntılı durumdan kurtulmak için kendine olmasını istediği bir hayal alemi yaratır böylece gerçeklikten uzaklaşarak biraz olsun rahatlamış olur.

"Bugün etnik kimlikler üzerinden siyaset yapmak emperyalizmin oyununa gelmek demektir. Asıl yapılması gereken sınıf siyasetidir. Yaşadığımız sorunların çözümü ancak sınıf savaşıyla mümkündür. Ermeni ve Türk fark etmez sınıf kardeşliği esastır. Sömürü düzeni yıkıldığında böyle bir sorun zaten kalmayacaktır."

Not: Bu yazı 24 Nisan 2015 tarihinde yine bu sayfalarda yayınlanan yazımın yeniden gözden geçirilmiş halidir.