UNESCO 2002 yılında aldığı kararla, her yıl kasım ayının üçüncü perşembesi Dünya Felsefe Günü olarak kutlanıyor. Her yıl bu günlerde, özellikle felsefeciler, felsefenin değerine, felsefenin ele aldığı problemlerin ne kadar önemli ve insanlık için ne denli güncel olduğuna dair yazar ve konuşurlar. Bir felsefeci olarak duyarsız kalamadığım bu önemli günde, felsefenin insanlar tarafından “öğrenilen değil de daha çok yapılan” ve hayata dair sorulardan yola çıkarak başlayan bir etkinlik olduğundan hareketle, onun “büyük ve zor” sorularını bir yana bırakıp, kendimize sorabileceğimiz daha “küçük ve kolay” sorularına işaret etmek istedim.

İsviçreli oyun, deneme, günce ve roman yazarı Max Frisch’in Türkçeye “Sorular, Sorular, Sorular” olarak çevrilen küçük bir kitabı var.* Bu kitap yazarın aslında Günlükler (1966-71)’inde yer alan ve yaşadığı yıllarda “Soruşturmalar” adıyla yayımlanan ve çok ilgi görmüş bir eseri. Frisch bu eserinde, gündelik yaşantımızda zaman zaman aklımıza gelen, kendimize sorduğumuz fakat adeta sinir uçlarımıza dokunduğu ve bizi bir şekilde rahatsız ettiği için hızla zihnimizden kovaladığımız sorular yöneltiyor bize. Frisch’in sorularının gündelik hayatın koşuşturması içinde kendimize karşı belli bir mesafe alıp sormamız gereken sorular olduğunu düşünerek, onun sorularını biraz değiştirerek, biraz güncelleyerek biraz da yeni sorular ekleyerek sizlere soruyorum. Yanıtları sizde olan sorular bunlar. Dünya Felsefe Günü’nde buyurun felsefe yapmaya… (Frisch’e ait sorular italik olanlardır)

- Hiç doğmamış olduğunuzu hayal edin: Bu düşünce sizi rahatsız eder mi?

- Hiç yaşamamış gibi unutulacağınızı hayal edin: Bu sizi rahatsız eder mi?

- Kaç yaşına kadar yaşamak istiyorsunuz?

- Ölümsüz olmak ister misiniz?

- Teknolojinin ölümü ortadan kaldırmayı başaracağına inanıyor musunuz?

- İnsan ruhunun ölümsüz olduğuna inanıyor musunuz?

- Sizin ve tanıdığınız herkesin ölümünün ardından insan soyunun korunması sizin için hala önemli midir?

- Kiminle asla karşılaşmamış olmayı dilersiniz?

 - (Erkekseniz) Kadınlara acıyor musunuz? (Kadınsanız) Erkeklere acıyor musunuz?

- Evlilik kurumunu kendiliğinden keşfedebilir miydiniz?

- (Evliyseniz) Karınızın/Kocanızın yerinde olmak ister misiniz? Yanıtınız evet veya hayırsa, neden?

- (Varsa) Çocuklarınızdan minnettarlık beklemediğinizden emin misiniz? Emin değilseniz, ne için minnettarlık bekliyorsunuz?

- Kendinizi hangi nedenle asla affedemezdiniz?

- Aniden aklınıza gelen ahlak dışı fikirleriniz olur mu?

- Yalnızken de her zaman ahlaklı mısınız?

- Görünmez adam olsanız ilk ne yaparsınız?

- Şimdiye kadar olan hayatınızda hiç hırsızlık yaptınız mı?

- (Çok çok çok olsa da) Para için yapmayacağınız şeyler nedir?

- Sizden çok daha yoksul olanlardan korkuyor musunuz? Korkmuyorsanız neden?

- Yalan söyler misiniz? Bu sizi rahatsız eder mi?

- Birinin tedavisi olmayan bir hastalığı olduğunu öğrendiğinizde, söz konusu kişiye, kandırmaca olduğunu bile bile umut aşılar mısınız?

- Topluluk içinde, yazılı olarak ya da baş başayken dostunuzun size karşı göstereceği dürüstlüğün ne kadarına dayanabilirsiniz?

- Bir topluluktan mı nefret etmek daha kolay gelir size, belli bir şahıstan mı? Tek başınıza mı nefret etmeyi yeğlersiniz yoksa başkalarıyla birlikte mi?

- Şu an nefret ettiğiniz bir kişi veya topluluk var mı?

- Gizliden gizliye dost olmak istediğiniz, böylelikle fazla güçlük çekmeden saygı duyabileceğiniz düşmanlarınız var mı?

- Dünyanın içinde bulunduğu durumu göz önüne aldığınızda umut ettiğiniz nedir? Aklın üstün gelmesi mi, bir mucize mi, her şeyin eskisi gibi sürüp gitmesi mi?

- Umutlu musunuz? Genelde ne umut ettiğinizi biliyor musunuz?

- Hangi umudunuzdan (umutlarınızdan) vazgeçtiniz? (Bu sizden mi kaynaklandı yoksa umut ettiğiniz şeyden mi?)

- Yapay zekanın gelişimi sizi korkutuyor mu? Neden?

- İnsan türünün diğer türlerden üstün olduğunu düşünüyor musunuz?

- Sizce diğer canlıların da ruhları var mıdır?

- Bazen bir hayvanı kıskandığınız oldu mu? Onun yerinde olmak ister miydiniz?

- Kendinizle dost musunuz?

*Sorular, Sorular, Sorular, Max Frisch, Çev. Ogün Duman, Yapı Kredi Yay. 2021