Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) 2024-25 sezonu 2. Transfer ve Tescil dönemine ilişkin Takım Harcama Limitlerini (THL) açıkladı.

Süper Lig Kulüpleri THL kapsamında bu sezon toplam 15.6 Milyar TL harcama yapabilme olanağına kavuşmuş oluyor.  

TFF’den yapılan açıklamaya göre, “Kulüp Lisans Kurulu, 2024-2025 Sezonu Süper Lig Takım Harcama Limitleri'ni ikinci transfer ve tescil dönemi ile ilgili olarak belirledi. 30 Aralık 2022 tarihinde yürürlüğe giren Kulüp Lisans ve Finansal Sürdürülebilirlik Talimatı'nın 121. maddesi kapsamında, Süper Lig Takım Harcama Limitleri aşağıdaki ekilde hesaplandı:[1]

2024 / 2025 Sezonu Takım Harcama Limitleri

Kulüplere tanımlanan bu limit, 2024-25 sezonu 2. Transfer ve Tescil dönemine ilişkin belirlenen THL tutarları, 2023-24 sezonuna göre yüzde 41,82’lik bir artışı ifade ediyor.

2024-25 Sezonu 2. Transfer Döneminde kulüpler 15,6 milyar TL harcayabilecekler

TFF’nin belirlemiş olduğu THL’ne ilişkin önce genel saptamalarımızı yaparsak;

- Geçen sezona göre toplam limitler 4,6 milyar TL (yüzde 41,8) artırılarak 15,6 milyar TL’na ulaştı. 

- İlk dört kulübe tanımlanan 10,9 milyar TL Takım Harcama Limiti, Toplam THL’nin yüzde 69,5’una ulaştı.

- Diğer on beş kulübe tanımlanan 4,7 milyar TL Takım Harcama Limiti ise toplam THL’nin yüzde 30,5’una karşılık geldi.

- On dokuz Süper Lig kulübüne tanımlanan THL ortalaması 821 milyon 198 bin 278TL olarak gerçekleşirken, dört büyük kulübe tanımlanan THL ortalaması 2 milyar 713 milyon 726bin 909 TL oldu.

- Dört büyük kulübü dışarıda tuttuğumuzda, diğer on beş kulübün THL ortalaması ise 316 milyon 523 bin 976 TL olarak gerçekleşti. 

- İlk dört kulübe tanımlanan THL ortalaması, diğer on beş kulübe tanımlanan THL’nin 8,6 katına ulaştı.

Olmayan paranın harcanması limiti olur mu? 

Takımların harcamalarını kontrol altına alarak, onları mali disipline yönlendirmeyi hedefleyen bu uygulamanın ne kadar amacına hizmet ettiğine de bir bakalım. Bu amaçla yine rakamsal veriler üzerinden bir analiz yapmakta yarar var. 

Süper Lig’in toplam gelirleri 2024 itibariyle 26,5 milyar TL’ye ulaştı.  Bu gelirin yüzde 80’ini dört büyük kulüpten geliyor. Kulüplere tanımlanan THL toplamı de toplam geliri yüzde 62’sine karşılık geliyor.

Süper Lig kulüplerinin toplam bilanço yükümlülükleri ise 45 milyar TL’ye ulaşmış durumda. Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda (KAP) yer alan finansal verilere göre dört kulübün güncel yükümlülükleri toplamı 40 milyar TL civarında.

Finansal verilere göre Süper Lig kulüplerinin borçları toplamı, konsolide gelirlerinin yüzde 170’ine ulaşıyor. Böylesi bir mali yapıda, borçları gelirlerinin üzerinde olan bir ligde, kulüplere tanımlanan 15,6 milyar TL harcama yapabilme yetkisi verilmesi şu iki konunun açıklanabilmesini zorunlu kılıyor.

1. Kulüpler bu harcamayı yapabilecek parayı nereden bulabilecekler?

2. Bu para bulunsa bile, yapılacak harcamalarla kulüp borçlarının daha da artacağı kaçınılmaz bir sonuç olacağına göre, Süper Lig’de finansal sürdürülebilirlik nasıl sağlanacak?

Özkaynakları ekside, borç batağında olan Süper Lig kulüplerinin, bu harcama limitleriyle finansal sorunları daha da katlanacak gibi görünüyor. 

Takım Harcama Limitleri finansal sürdürülebilirlikle çelişiyor 

UEFA’nın 2022 Haziran’ında uygulamaya aldığı Finansal Sürdürülebilirlik ve Kulüp Lisans Talimatı’na göre kulüp özkaynakları pozitif ve karlı olmak zorunda.

Bu haliyle THL uygulaması kulüplerde mali disiplini sağlamaktan daha çok, harcamayı, dolayısıyla mali disiplinsizliği özendiren bir niteliğe sahiptir. Yetersiz gelir nedeniyle borçlanmak durumunda kalan takımların (Toplam Borç/Toplam Gelir) oranları da sürdürülebilir olmaktan uzaktır.

THL rekabeti bozuyor

Bugün THL uygulaması, futbol otoritesi tarafından bazı kulüplere bir kaynak aktarım aracına dönüşmüş durumda. Çünkü, THL’nde aslan payı dört büyük kulübe gitmektedir.

2019’da başlayan THL uygulaması ile TFF 2019-2025 arası Süper Lig’de oynayan 28 kulübe toplam 49,8 milyar TL THL tanımlamıştır. Bu süreçte Süper Lig kulüplerine tanımlanan THL’nin yüzde 54,4’ü dört büyük kulübe gitmiştir. Bu süreçte dört büyük kulübün THL toplamları 27,1 milyar TL’ye ulaşmıştır.

Yukarıda açıkladığımız verilere göre THL uygulaması, son altı yılda Süper Lig’de rekabeti daha da bozmuş ve kulüpler arasındaki gelir dağılımı dengesizliğini artırmıştır.

THL uygulaması amacından sapmıştır.

THL uygulaması kulüplerde mali disiplini sağlamaktan daha çok, kulüpleri daha fazla finansal disiplinsizliğe sevketmiştir.  Bu uygulama Türk futbolunun dengesiz ve haksız rekabetini artırmış; futbolumuzu ekonomik, finansal ve sportif olarak başarısızlığa iten temel faktörlerden birisi olmuştur.

Son söz ve sorular

Takım Harcama Limitlerine ilişkin gelişmeleri ve değerlendirmelerimi sizinle paylaştım. Şimdi konuya ilişkin sorularımı aşağıda sıralıyorum:

- Zararda (batakta) olan kulüpleri mali disipline sevk etmek için getirilen bu uygulama hala amacına hizmet etmekte midir? Yoksa kulüpleri mali disiplinsizliğe mi (harcamaya mı) teşvik etmektedir?

- Borçlarını döndüremeyen, faaliyet giderlerini bile karşılayabilecek gelir yaratamayan, zararları gelirlerinin üzerine çıkmış, özkaynakları negatife dönmüş, finansal kriz sarmalındaki Türk kulüpleri, kendilerine tanımlanan ya da bloke edilmiş bulunan limitleri harcayabilecek kaynağı nereden ve nasıl bulacaktır?

- TFF kulüplere bu harcama limitlerini tanımlarken, harcama yapılabilecek paranın bütçesini (kaynağını) neden sormamaktadır?

- Futbol federasyonunun belirlediği limitlerin ne kadarlık kısmının kulüplerce harcandığı kontrol edilmekte midir? 

- Futbol otoritesi bu model ile kulüpleri finansal disipline sevk edip mali yapılarını düzeltebileceğine inanmakta mıdır? Finansal Sürdürülebilirlik bu koşullarda nasıl sağlanacaktır?

- Futbol otoritesi bu limitleri belirlerken, kulüplerin finansal tablolarını kendi web sayfasında yayınlayacak şeffaflığı neden göstermemektedir?

- Bankalar birliği konsorsiyumuna giren kulüplerin borç yapılandırma sözleşmelerine göre kulüplerin harcama yapabilme yetkileri bu konsorsiyumun onayına tabidir. Buna göre, bu konsorsiyum bu harcamalara nasıl onay vermektedir?

Sonuç olarak, TFF’nin THL uygulaması, her ne kadar kulüplerin harcama bütçelerini kontrol ve denetim altına alarak, kulüplerin mali yapılarının güçlendirilmesini amaçlasa da mevcut uygulama kulüplerin finansal yeterliğini sağlamaktan ve finansal dengeyi kurmaktan uzaktır. Aksine, harcamayı cesaretlendiren, günü kurtarmaya yarayan palyatif bir çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu uygulama, rekabetçi dengenin orta ve uzun vadede daha da bozulması ve haksız-dengesiz rekabetin artması anlamına geliyor. Bu ise Türk futbolunun kalitesini ve rekabetçi dengesini olumsuz etkileyen temel olumsuzlukların başında gelmektedir.

---

[1] https://www.tff.org/default.aspx?pageID=687&ftxtID=46494

Tuğrul Akşar kimdir? Tuğrul Akşar 1962 yılında Niğde'de doğdu. 1988'de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü'nden mezun oldu. Aynı fakültenin İşletme Anabilim dalında yüksek lisansını tamamladı.  1989'dan itibaren bankacılık sektöründe yönetici olarak çalıştı. 2000 yılından itibaren "futbolun görünmeyen yüzü" olarak bilinen futbol ekonomisi, finansı, yönetimi ve felsefesi üzerine çalışmalar yaptı, makaleler yazdı, kitaplar yayımladı, üniversitelerde dersler verdi, yurt genelinde konferans ve seminerlere katıldı, radyo ve televizyon programlarına konuk oldu. Futbolun genel ekonomik, finansal ve yönetsel sorunları ve çözüm önerilerini içeren video içeriklerini paylaşmayı sürdürüyor. Konusunda referans olan ilk kitabı "Endüstriyel Futbol" 2005 yılında yayımlandı. 2006'da Doç. Dr. Kutlu Merih ile birlikte "Futbol Ekonomisi", 2008'de "Futbol Yönetimi" adlı kitapları çıktı. 2010'da "Futbolun Ekonomi Politiği", 2013'te "Krizdeki Futbol", 2020'de de altıncı kitabı "Endüstriyel Futbolun En Üst Aşaması: Finansal Futbol" yayımlandı.  Doç. Dr. Kutlu Merih ile birlikte 2005 yılında Futbol Ekonomisi Stratejik Araştırma Merkezi'ni kurdu. 2005 yılında Meclis Araştırma Komisyonu tarafından düzenlenen Sporda Düzensizliğin ve Şiddetin Araştırılması Raporu'nun 25 sayfalık kısmı "Endüstriyel Futbol" adlı kitabından alınan Akşar, 2011yılında davet üzerine TBMM Araştırma Komisyonu üyelerine "Türk Futbol Kulüplerinin Finansal Yeniden Yapılanması ve Yönetişimsel Sorunlarına Çözüm Önerileri" konusunda bir brifing ve rapor verdi. Nisan 2011'de Teşvik ve Şikeyi Önleme Yasası'nın çıkmasına katkı sağladı, kulüplerin finansal yeniden yapılandırılmasına ilişkin raporunda sunduğu çok sayıda öneriye yasada yer verildi. Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği'nin (TKYD) oluşturduğu Kurumsal Yönetim ve Futbol Endüstrisi Çalışma Grubu'nda da yer alan Akşar, 2010'da yayımlanan "Kurumsal Yönetim İlkeleri Işığında Türk Futbol Kulüpleri Yönetim Rehberi"nin iki bölümünü kaleme aldı. "Futbol Ekonomisi" ve "Futbol Yönetimi" kitapları bazı üniversitelerde seçmeli derslerde ana kaynak olarak okutulan Akşar, Türk futbolunun sorunlarına çözüm olabilecek araştırmaları yayımlama, araştırmacılara referans sağlama, futbolun entelektüel boyutuna katkıda bulunma amacıyla www. futbolekonomi.com sitesini hayata geçirdi. Bir süre Radikal ve Cumhuriyet Spor eklerinde ve Tamsaha'da yazdı, halen Dünya gazetesinin haftalık "Ekospor" köşesinde ve Mayıs 2015'ten itibaren T24'te yazıyor. Evli ve iki çocuk babası.