Günümüz futbolunun en önemli gelirlerinin birisi ticari gelirler içinde yer alan sponsorluk ve reklam gelirleridir.
Özellikle son yirmi yılda ticari karakterden, finansal bir niteliğe evrilen futbolun yarattığı en önemli gelirlerden birisi ticari gelirler içinde yer alan sponsorluk geliridir. Küreselleşmenin kaçınılmaz sonuçlarından birisi olarak karşımıza çıkan bu durum sponsorların futbola olan ilgilerini daha da artırmıştır. Bu kapsamda ulusal sponsorların yanı sıra, uluslararası (küresel) markalar da futbola önemli tutarda kaynak aktarmaya başladılar.
Sponsorluk gelirlerinin bir kulübe ya da bir lige akması genel olarak:
1.Kulübün (ligin) marka değerine,
2.Sportif performansına,
3.Reytingine (izlenilirliğine),
4.Küresel yaygınlığına,
5.Ekonomik ve finansal yapısına,
6.Sosyal Medyadaki Etkinliğine bağlıdır.
Sponsor desteği sağlamada yukarıda sayılan alanlarda başarılı olan kulüplerin (liglerin) uluslararası sponsorları, ulusal sponsorlara göre daha yüksek olmaktadır. Nitekim, 2019 sonu itibariyle Süper Lig’de sponsorluk gelirlerinin sadece yüzde 12’lik kısmı uluslararası sponsorlardan gelirken, yüzde 88’lik kısmı ulusal sponsorlardan gelmekteydi. Bu açıdan bakıldığında, yabancı sponsor gelirlerinin ticari gelirler içindeki payı Premier Lig’de yüzde 49, La Liga’da yüzde 38, Bundesliga’da yüzde 20, Portekiz ve Fransa’da yüzde 19 civarındadır.¹
Marka değeri olmayan ya da bu potansiyele sahip bulunmayan bir kulübün ya da ligin sponsor geliri elde edebilmesi çok mümkün görünmüyor.
Avrupa futbol gelirlerinin beşte biri ticari gelirlerden
Özellikle son yirmi yılda futbolun parasal ve ticari karakterden finansal niteliğe verilmesinde, yarattığı finansal katma değer ile önemli katkı sağlayan sponsorluk+reklam ve medya gelirleri, Avrupa futbolunda toplam gelirin yaklaşık yüzde 20’sine karşılık geliyor. Biz de ise bu oran yüzde 15 civarlarında. Bu kapsamda bakıldığında Avrupa futbolunda ticari gelirler (yani sponsorluk+reklam ve medya geliri) 5 milyar Euro’ya yaklaşırken, Süper Lig’de ise bu tutar pandemik etki ve ekonomik konjonktürdeki olumsuzluklarla birleşince yaklaşık yüzde 24’lük bir düşüşle 1 milyar TL seviyesine geriledi. Bu tutar 2018-19 sezonu sonunda 1.3 milyar TL’na kadar ulaşmış ve Türk futbol gelirlerinin neredeyse yüzde 30’una yaklaşmıştı.
Pandemi ticari gelirleri düşürdü
Sonuçta Süper Lig Pandemi ve diğer ekonomik olumsuzluklar nedeniyle ticari gelirlerinin (yani sponsorluk+reklam ve medya geliri) dörtte birini kaybetti.
Süper Lig’de toplam ticari gelir (yani sponsorluk+reklam ve medya geliri) pastasının yaklaşık yüzde 80’i dört kulübe ait. Fenerbahçe, Galatasaray, Beşiktaş ve Trabzonspor’un 2020 sezonu toplam ticari gelirleri 1.017 milyon TL’na ulaşırken, bu gelirler içinde sponsor gelirlerinin payı ise yaklaşık 70 yüzde civarında. Yani bugün dört kulübün toplam sponsorluk gelirleri 712 milyon TL düzeyinde. Bu gelire reklam ve medya gelirlerini de eklediğinizde toplam ticari gelire ulaşmış olursunuz ki, bu tutar 2020 sonu itibariyle 1 milyar TL civarında gerçekleşmiş durumda.
Ülke liglerinin ekonomik gelişmişlikleri sponsorluk gelirlerinin boyutunu da belirliyor.
Forma sponsorluğu önemli
Bugün bir futbol kulübünün sponsoru denildiğinde ilk akla gelen forma tedarik ve göğüs sponsorlarından sağlanan gelirlerdir.
Futbol ekonomisinde sponsorluk gelirleri içinde ürün tedariği konusunda iki önemli sponsor Adidas ve Nike önemli bir paya sahip görünüyor. Uzun yıllardır bu konuda futboldan pay alan bu iki marka Avrupa futbolunda ürün tedarik gelirlerinin de yüzde 40’ına sahipler. Bu iki firma sadece kulüplere ürün sağlamada değil, aynı zamanda yıldız oyuncularla da bireysel sponsorluk sözleşmeleri yapmaktadırlar. Örneğin Nike Ronaldo, Mbappe, Ramos, Lewandowski gibi yıldızlarla anlaşması bulunurken, Adidas ise Messi, Pogba, Salah, Marcel gibi yıldız futbolcularla sözleşme yapmış durumda.
Statlar arenaya dönüşürken, stat ismi sponsorluğu kulüplere önemli gelir sağlıyor!
Günümüz futbol ya da spor etkinliklerinin gerçekleştirildiği yerler artık birer arenaya dönüştü. Bu anlamda stat ismi sponsorlukları en önemli gelir kalemlerinden birisi olmuştur.
Ülkemizde bu sezon Süper Lig isim sponsorluğu bulunmuyor. Geçmiş yıllarda daha çok kamusal ağırlıklı isim sponsorlukları bulunmaktaydı. Gerçekte bu bağlamda Türk futbolunun ana sponsorunun devlet olduğunu söyleyebiliriz. Ziraat Bankası Federasyon Kupası ve Spor Toto Süper Lig gibi. Bunun yanı sıra ülkemizi Avrupa’da temsil eden kulüplere ise THY sponsor olmakta…
Süper Lig’de geçen sezon 21 takım ile ilgin başlaması ile sponsor sayısı artmış görünüyor.
Süper Lig, tarihinde ilk kez 21 takım ile 11 Eylül 2020’de başlamıştır. Ligde mücadele eden takımlar, toplamda 471 adet sponsorluk anlaşması gerçekleştirmiştir. Sponsorluklar 308 farklı marka ile imzalanmıştır. Geçtiğimiz seneye göre toplam sponsorluk sayısı yüzde 18, sponsor olan marka sayısı yüzde 19 oranında artmıştır.
2021-22 sezonunda 21 takımın altısında stadyum isim sponsorluğu (Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray, Konyaspor, Rizespor ve Alanyaspor’un ) bulunuyor.
Onbir kulübün ise isim sponsorluğu bulunuyor. Hatayspor, Alanyaspor, Rizespor, Antalyaspor, Kayserispor, Konyaspor, Başakşehir, Ankaragücü, Malatyaspor, Giresunspor ve Sivasspor…
Süper Lig 2021-22 sezonunda onbir kulüp ise AŞ olarak yer alıyor. Bunlar: Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray, Trabzonspor, Başakşehir, Karagümrükspor, Kasımpaşaspor, Göztepe, Gaziantepspor, Rizespor, Antalyaspor…
Kaynak: Futbola Sponsor Olan Sektörlerin Dağılımı Anasponsor.com.’dan alınmıştır.
Kaynak: Anasponsor.com
Sponsorluk anlaşmalarının sektörleri incelendiğinde en çok sponsor olan kurumların yiyecek / içecek, hazır giyim, enerji, sanayi ve hizmet sektörlerinde bulunduğu öne çıkmaktadır. Geçtiğimiz sene zirvede olan banka / sigorta sektörü sponsorluklarında düşüş görülmüştür.
Ticari gelirlerde Fenerbahçe lider
Kulüplerin KAP’a gönderdikleri 31.05.2021 tarihli verilerine göre, Fenerbahçe 384 Milyon TL’lık ticari gelir ile (yani sponsorluk+reklam ve medya geliri) ilk sırada yer alırken onu 309 Milyon TL ticari gelirle Galatasaray izliyor. Beşiktaş ise 244 Milyon TL’lik sponsor geliriyle üçüncü sırada yer alıyor. Trabzonspor ise 2020 rakamlarına göre 80 Mio TL sponsorluk gelirine sahip görünüyor.
Fenerbahçe bir önceki sezona göre ticari gelirlerini (yani sponsorluk+reklam ve medya geliri) yüzde 42 artırırken, bu artış Beşiktaş’ta yüzde 18.4 ve Galatasaray’da yüzde 4,3 olarak gerçekleşti.
Sonuç itibariyle,
Bugün finansallaşan futbolun temel gelir kalemlerinden birisini ticari gelirler, yani sponsorluk+reklam ve medya gelirleri oluşturuyor. Bu gelirler ülkenin içinde bulunduğu ekonomik gelişmişlik düzeyine, ekonomik konjonktüre ve kültür düzeyi ile sosyal medya kullanım seviyesine bağlı olarak değişebiliyor. Bu gelirler içinde ekonomik konjonktürle doğrudan ve en yakın ilişki içinde olan gelir kalemi ise sponsorluk geliri. İşler iyi gittiğinde bu gelir kalemi ciddi artış kaydederken, ekonomik durum bozulduğunda ya da bir genel risk durumunda (Pandemi örneğinde olduğu gibi) ciddi düşüş kaydetmektedir.
Ticari gelirlerin ve özellikle de sponsor gelirlerinde önemli artış sağlayan bir diğer önemli dinamik ise kulüplerin sportif başarılarına bağlı oluşan marka değerleri. Marka değeri en yüksek olan kulübün sponsorluk ve diğer ticari gelirleri önemli artışlar kaydedebilmektedir. Bu bağlamda bakıldığında dünyanın en değerli kulüplerinden Manchester United’ın, Avrupa’nın en fazla sponsorluk geliri elde etmesi bir tesadüf değildir.