İkinci tura kalan seçimlerin en akılda kalan süreçlerinden birisi, deprem bölgesindeki sonuçlardı kuşkusuz.
Genel beklentinin aksine AKP ya da Cumhur İttifakı'nın deprem bölgesinden güçlü çıkması, üzerinde en çok tartışmaların yürütüldüğü konu başlıklarından halen.
Hele ki, depremden en fazla zarar gören Hatay, Kahramanmaraş ile Adıyaman'da, Erdoğan ve AKP'nin ilk sırayı alması muhalefet açısından pek ön görülmeyen durumdu.
Nasıl oluştu bu tablo?
Doğrusunu söylemek gerekirse, ortaya çıkan tablo benim de ilgimi çekti. Üç kentteki sonuçları bizzat bölgede geçmişte ve halen siyaset yapan isimlere danıştım.
Kahramanmaraş'ın tablosu
Önce Kahramanmaraş'tan başlayım.
Kesin olmayan sonuçların belirdiği gece yarısına yakın dakikalarda Kahramanmaraş'ta konvoylarla kutlama yapan iktidar yandaşlarının sosyal medyaya yansıyan görüntüleri dikkat çekiciydi.
Depremde yaşamını yitirenlerin 35 bini aştığı kentte Erdoğan'ın yüzde 71, AKP'nin yüzde 47'den fazla oy alması, "deprem – seçmen – oy oranı" bağlantısını tartışmaya açtı.
Kentin seçim sonuçlarını depremden itibaren bölgede çalışan CHP Genel Başkan Yardımcısı ve ilin milletvekili Ali Öztunç'a sordum.
Öztunç, reel anlamda AKP'nin kentteki oyunun düştüğüne dikkat çekti.
"Kahramanmaraş, Türkiye'nin en muhafazakâr kentlerinden birisi" diyerek söze başlayan Öztunç, "devletin tüm olanakları kullanıldı" dedi.
"AFAD kente seçmen taşıdı" iddiası
Ve seçim sürecinde yaşadıklarını şöyle aktardı:
"Depreme rağmen, depremde kent dışına çıkanlardan 150 bin kişi AFAD üzerinden kente getirildi. İnsan taşındı. Devletin tüm olanakları kullanıldı. Kaymakamlar kullanıldı. Köylere gidip muhtarlarla konuşacağımız saatlerede kaymakamlar da muhtarlarla toplantı yaptı.
AKP'de birinci sırada Tarım ve Hayvancılık Bakanı vardı. Bakanlığın tüm imkanları seferber edildi. Bakanlıkla iş yapan müteahhitler ve iş insanları seçimde sahadaydı!
AKP'nin 390 bin oyu 300 bine, MHP'nin 110 bin oyu 100 bine düştü. CHP'nin oyu 61 binden 105 bine yükseldi. Milletvekilliği 7'ye karşı 1'di. Bu seçimde 5 - 2 – 1 oldu.
AKP'nin kentteki kemik yapısı yüzde 50. AKP'nin aldığı sonuçları hemen değiştirmek mümkün değil. CHP, 45 yıl sonra Kahramanmaraş'ta ikinci milletvekilini çıkardı. Böylesi muhafazakâr kentte bu sonuç önemli."
"İktidar seçmendeki korku faktörünü kullandı"
Seçim sonuçlarıyla dikkat çeken deprem bölgesindeki diğer kentlerden Hatay'daki durumu, Eski Milletvekili Mehmet Şandır'a danıştım.
Şandır, yakın siyaset tarihinde Hatay ve Mersin'de yıllarca siyaset yaptı. MHP kökenli bir isim, bir dönem DYP kadrosundaydı. Bölge insanı olması nedeniyle Suriye'yi yakından tanıyan bir isim.
Deneyimli siyasetçi, ilk olarak iktidarın seçmenin korkusu üzerine siyaset yaptığının altını çizdi:
"İnsanlar eylemlerini korku faktörüne göre verir. Yani korkular eylemleri belirler. İnsanlar depremle birlikte ciddi korku yaşadı. Ayrıca, toplumda genetikleşmiş korku faktörü var. Afetler var, krizler var. Evdeki bulgurdan olma korkusu temel faktördür.
Deprem acısı bu korkuları fazlasıyla hatırlattı. Bu durumu AKP ve Cumhurbaşkanlığı kadrosu, toplumsal psikolojideki faktörü kullandı.
Muhalefet partileri, korkunun karşılığını yani öfkeyi ifade edemedi. Seçmene güven vermesi gerekiyordu, veremedi. Seçmen Hatay'da daha kötü olacağı endişesiyle iktidara verdi. Asında, iktidar da, muhalefet de vadetti. Ama iktidar örneğin temel atarak vaatlerin karşılığını verdi. Muhalefet sadece ‘vereceğim' dedi. Bu da yetmedi.
Sonucun basit tahlili bu. İktidar grubu ne yapılması gerekiyorsa yaptı. Bundan sonrasında AKP'nin demokratik olmasını beklemek zor. Baas rejimine doğru evriliriz. Erdoğan tek başına iktidar olacak, endişem bu. Ben MHP'liyim. Parti yönetimine bu endişemi aktardım. Ancak parti yönetimi ‘istikrar' dedi."
"Hatay'da Suriyelilerin yüzde 95'i AKP'ye oy verdi"
Şandır, Hatay'da yaşayan Suriye kökenli Türk vatandaşlarının oy tercihleri ise şöyle değerlendirdi:
"Suriyelilerin yüzde 95'i AKP'ye verdi. Geri göndeririz, gönüllü, sevgiyle geri döndürülme mesajlarının hiçbir anlamı yok. Geri gönderilme korkusu Suriye kökenliler üzerinde etkili oldu. Bildiğimizden çok fazla oy kullanan Suriye kökenli vatandaşımız var. Hatay'da bir milyona yakın sığınmacı var. Ne kadarı vatandaş bilmiyoruz. Ama iktidar korkuyu kullandı, korkuya iyi yanıt verdi. Muhalefet ise, yeterince karşıt eylem koyamadı."
Adıyaman'da yıkıntılardan yine AKP çıktı
Deprem bölgesinde alınan seçim sonuçlarında dikkat çeken üçüncü kent ise Adıyaman oldu.
Taş taş üstünde kalmadı deyim yerindeyse. Kentte ilgili genel beklenti, diğer iki şehirde olduğu gibi muhalefetin lehine sonuç alınmasıydı. Ama öyle olamadı. AKP, 2018'deki oyunu yüzde 3 dolayında kaybetmesine rağmen bir önceki seçimde olduğu gibi yine dört milletvekili çıkardı. CHP ise, oyunu yüzde 7 arttırmasına karşın yine tek milletvekilini TBMM'ye taşıdı.
Kentin tablosunu 2018 ve 2023 seçimlerinde kentin tek CHP'li milletvekili Abdurrahman Tutdere'ye sordum.
Tutdere, seçim sürecindeki çalışmaları sırasında, halkta depremle ilgili tüm yardımların devlet tarafından yapıldığı yönündeki algıyı gördüklerini ifade etti.
Bu algıya karşı muhalefetin, belediyelerin ve kimi sivil toplum örgütlerinin katkılarını anlatılmaya çalışıldığını aktaran Tutdere, "deprem sonrası halkta ‘bizi yalnız bıraktılar' isyanı ve öfkesi vardı. Ancak bu durumun seçime doğru azaldığını gördük. Deprem sonrası yardımların hükümet eliyle yapıldığı aldısı, Erdoğan ve AKP tercihindeki en önemli ölçü oldu" dedi.
Adıyaman'ın dini hassasiyetlerin yoğun olduğu bölgelerden olduğunu kaydeden Tutdere de, tıpkı CHP Kahramanmaraş Milletvekili Ali Öztunç'un sözünü ettiği kamu hizmetlerinin seçimde kullanıldığı yönündeki tespitleri de tekrarladı.
Tutdere, "Cumhurbaşkanlığı seçiminde Erdoğan'a oy verip, milletvekilliği seçiminde CHP'yi tercih eden seçmen var" dedi.
"Polislere fazladan oy kullandırıldı" iddiası
Tutdere, seçim öncesinde kente on bin dolayında polis getirildiğini ve bu polislerin fazladan oy kullandığını öne sürdü.
Ayrıca, Adıyaman'da toplum yararına program (TYP) kapsamında 10 bine yakın kişinin altı aylığına işe alınmasının da AKP'nin lehine olduğunu savundu. Tutdere, "altı aylığına işe alınanların işe başlama ve işin bitiş tarihleri belli. AKP, işe alınanlara ‘biz kalmazsak işleriniz uzatılmaz' mesajını verdi. Bu da etkili oldu" değerlendirmesini yaptı.
* * *
İkinci tur için takvim işlemeye başladı. İlk tura göre iktidarın eli, muhalefete göre daha rahat hiç kuşkusuz. Muhalefet, referandum olarak değerlendirilecek ikinci turda çıtayı daha yukarı çıkarmak zorunda.
Anadolu'dan gelen geri bildirimler, altılı masanın genel merkezlerinde umarım karşılık bulur.
Tolga Şardan kimdir?Tolga Şardan, 1988'de yerel yayımlanan Ankara Ulus Gazetesi'nde mesleğe başladı. 1989'dan 2018'e kadar Milliyet gazetesinde polis muhabirliği, Ankara Temsilci Yardımcılığı ve köşe yazarlığı yaptı. Haber ve yazılarıyla, 1992'den itibaren Çetin Emeç, Muammer Yaşar Bostancı, Abdi İpekçi'nin adını taşıyan gazetecilik ödüllerini aldı. Yanı sıra, haberleri Çağdaş Gazeteciler Derneği ve Türkiye Spor Yazarları Derneği'nce ödüle layık bulundu. Ayrıca, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti'nce verilen 2021 Yılı Basın Özgürlüğü Ödülü'nün sahibi oldu. Şardan, 2019'da Doğan Kitap'tan yayımlanan "Komonist Masası'nda Nazım Hikmet" adlı araştırma dalındaki kitabını kaleme aldı. 2019'dan bu yana T24'te çoğunlukla güvenlik konularını ele aldığı Büyüteç adlı köşeyi yazıyor. |