Bugünlerde Carl Sagan'ın "Soluk Mavi Nokta (Ayrıntı Yayınları)" isimli kitabını okuyorum. Kitabın adı, Sagan'ın dünyamıza 6 milyar kilometreden daha uzak bir noktadan çekilmiş fotoğrafa verdiği isimden geliyor. Voyager 1 ve 2 uyduları, NASA tarafından, başlıca Jüpiter ve Satürn'ü incelemek üzere 1977 yılında birkaç ay arayla uzaya gönderiliyor. Güneş sistemi içindeki araştırmalarını tamamlayan uzay araçlarından Voyager 1, 2012 de, Voyager 2 de 2018'de interstellar (yıldızlararası) uzaya giriyorlar ve buradan dünyaya sinyal göndermeye hâlâ devam ediyorlar. Voyager 1 güneş sisteminden ayrılmak üzereyken 14 Şubat 1990'da kameralarını son kez dünyaya döndürüyor ve gezegenimizin bir fotoğrafını çekiyor. Kameraya yansıyan güneş huzmesinin ortasında bir pixelden bile küçük boyutta görülen nokta bizim gezegenimiz. İşte Carl Sagan'ın "soluk mavi nokta" dediği, sonsuz uzay boşluğunda bir pixeli bile zor kaplayan gezegenimiz.

Fotoğraf: NASA

Bu ölçekte evrene baktığımızda, dünyada olup biten bir çok şey anlamsız hatta saçma geliyor. Acı, hatta trajik olansa bu saçmalıkların tekrarlayıp duran katliamlarla sürmesi. İnsanlık tarihi boyunca yaşanan, uygarlığın gelişmesiyle azalması beklenirken tırmanan din ve etnik kökenli katliamlardan söz ediyorum. Voyager'ın çektiği fotoğrafa bakıyorum. Kozmos ölçeğinde bir toz partikülünden bile çok çok daha küçük bir gezegende yaşıyoruz. Evrende milyarlarca yıldız ve galaksi var. Güneş sistemimiz, içinde bulunduğumuz mütevazi galaksinin bile merkezinden uzak epey bir dış banliyösünde. Çağlar boyunca bilim ve din yaradılışımızı ve dünyanın ötesini anlamak konusunda çatışmış. Dünyanın güneşin etrafında döndüğünü bilimsel olarak kanıtlayan Galileo'yu ölümle tehdit edip bilimsel saptamasını geri aldırmış din adamları.

Ancak mızrak çuvala sığmamış tabii. Doğayı, uzayı, evreni anlamada dinin bilimle boy ölçüşmeye kalkması mümkün değil. Birinde inanç, teslimiyet söz konusu, diğerinde gözlem ve teorinin deneylerle kanıtlanması. Yazının başında belirttiğim gibi artık yıldızlararası boşluğa ulaşmış uydularımız var. Evrenin altı günde yaratılmadığını kesin olarak biliyoruz. Kutsal kitaplara sığabilecek şekilde bir evren, dünya kavrayışı eğer bilimden yanaysak imkansız.

Ama "soluk mavi nokta"da olup bitenlere baktığımızda bilimin, uygarlığın gelişmesinin gezegenimiz üzerinde yaşayan çok sayıda insana, topluluğa bir yarar sağlamadığını görüyoruz. Hemen burnumuzun dibinde, hatta ülkemizde olup bitenlere bakın. Ülkede aynı toprak üzerinde yaşayan on binlerce insan öldürüldü son 40 yılda etnik köken farklılığı nedeniyle. Hoop o kadar basit değil, diyebilirsiniz. Bence bu kadar basit ne yazık ki. İsrail Filistin çatışmasına Voyager'ın bulunduğu yerden bakabilmek o kadar zor mu? Bu çağda üstelik de aynı tanrının gönderdiği farklı kitaplara iman etmiş insanlar din uğruna birbirlerini öldürüyor. Ne denli saçma, kabul edilemez bir durum. Ama işte her gün çoluk çocuk , kadın, hasta, sivil demeden yüzlerce insan öldürülüyor. Uydu 6 milyar kilometre uzaktan sinyal gönderiyor, birkaç kilometre uzaklıkta dünyaya gelmiş genç insanlar birbirlerinin canına kıyıyor, biraz daha uzaktaki silah tacirleri de ellerini ovuşturup bu ölümler sürsün diye ne yapabilirizin planlarını yapıyor.

Dünyada, ülkemizde gezip gördüğüm yerlerdeki mabetlere bakıyorum. Her şehirde onlarca, yüzlerce kilise, cami, sinagog, manastır vb…. Dünya tarihi boyunca bu mabetlerin yapımına harcanan kaynak, emek, bilim için, insanların refahı için harcansaydı belki de bugün bir başka gezegende koloni kurmuştuk, yeryüzünde açlık sorunu yaşayan kalmamıştı, birçok hastalığın çaresi bulunmuştu. Sonsuz uzayda bir partikül bile değilken, sonsuz uzayı yarattığına inanılan tanrı, bir partikülün üzerinde yüzbinlerce mabede ihtiyaç duyar mı?

Bu konuları konuşmak, ortaya koymak ne kadar zor. Ülkede bir çığ gibi büyüyen tarikatlara bakıyorum. Topluma ne faydaları var? Ne üretiyorlar, nasıl bir katkıda bulunuyorlar ortak yaşama? Endişeyle izliyorum, kendileri gibi olmayanlardan nefret eden insanlar görüyorum baktığım yerlerde. Toplumun kanını emen yapılar. Ve evrenin tarihinde salise bile sayılamayacak bir zaman diliminde kendileri daha iyi yaşasın daha güçlü olsun diye dini kullanan birileri. İsimlerini vermeye gerek var mı şu an yaşadığımız dünyada böylelerinin. Herkes biliyor zaten.

Carl Sagan'ın kitabından bir alıntı yapacağım, Papa IX. Pius'un 1864 de ilan ettiği Yanlışlar Listesi'nden bir bölüm: 

"İlahi vahiy kusursuzdur ve dolayısıyla, insan mantığının ilerlemesine uyum sağlamak için sürekli ve sonsuz bir ilerlemeye tabi değildir… Hiçbir insan, mantığın ışığının gösterdiği yoldan giderek, doğru olduğuna inandığı bir dini kabullenmekte ve müdafaa etmekte serbest değildir. Kilise'nin dogmatik olarak Katolik Kilisesi dininin tek doğru din olduğunu belirleme yetkisi vardır…Günümüzde de Katolik dininin devletin tek dini olarak kalması, diğer bütün tapınma biçimlerinin reddedilmesi şarttır. Her türlü tapınma tarzına kişisel özgürlük verilmesi ve bunlara bütün görüşlerini ve fikirlerini açıkça ve alenen sergileme konusunda verilen tam yetki, halkın ahlakının ve aklının çok daha kolayca bozulmasına yol açar. Roma Papalığı ilerlemeye, liberalizme ve modern uygarlığa razı gelemez ya da bunu kabullenemez, kabullenmemelidir."

Üzerinden 160 yıl geçmiş ama birkaç sözcüğü değiştirerek okursanız yazılanları, farklı dinlere, mezheplere mensup din adamlarının, din ekseni üzerinden siyaset yapan siyasetçilerin de aynı görüşte olduğunu kolayca görürsünüz. Bizim coğrafyada çok yaygın ama böyle tipler her yerde var 'bütün kara parçaları dahil, medeni Avrupa hariç değil'. Ya bizim gibi olacaksın ya da gece haberlerinde bir sayı olarak anılacaksın. 

Dünya isimli gezegende yaşayan insanların, sınırları olmayan bir dünyayı talep etme hakları vardır ve bunun mücadelesini daha güçlü bir şekilde yapmalıdırlar. Diğer bütün mücadelelerden daha önemlidir bu. Artık yerel, ülke sınırları içinde kalacak mücadelelerin zamanı geçmiştir. Din, dil, ırk farklılıkları bir kenara bırakılıp gezegende yaşayan tüm canlıların refah içinde olacağı bir dünyayı hayal ve inşa etmek zorundayız. Dünya silah tüccarlarının, petrol şirketleri yöneticilerinin, borsa spekülatörlerinin, din baronlarının, yozlaşmış siyasetçilerin sefa süreceği bir yer değildir. Gezegene ve bu gezegende yaşayan insanlara verdikleri zarara dur demenin zamanıdır.

İnsanların örgütlenme imkanı her zamankinden daha fazladır. Tek bir hedef, tek bir ülkü etrafında birleşmekten başka bir yol yoktur. O da Voyager'ın fotoğrafı çektiği yerden bakıp "soluk mavi nokta"ya ve üzerindeki tüm yaşamlara sahip çıkmaktır," ya herkes değerlidir ya da hiç kimse."

"Dünyanın bütün çocukları birleşiniz, gezegeninizden başka kaybedecek bir şeyiniz yok."