Türkiye, tarihinde ilk kez cumhurbaşkanını belirlemek için 2. tur seçime gitti. Cumhur İttifakı adayı Recep Tayyip Erdoğan yüzde 52,16 oranında oy alarak 3. kez Cumhurbaşkanı seçildi. 

Yüksek Seçim Kurulu (YSK) Başkanı Ahmet Yener, dün gece 22:36’da yaptığı açıklamada yurt içindeki 192 bin 214 sandıktan 191 bin 758'inin açıldığını (sandıkların yüzde 99.43’ü) ve Erdoğan’ın yüzde 52.14 Kılıçdaroğlu’nun da yüzde 47.86 oy aldığını duyurdu.

Aynı saatlerde sandıkların yüzde 99,85’ine ilişkin seçim sonuçlarını paylaşan Anadolu Ajansı’ndaki kesin olmayan verilerden elde ettiğim sonuçları aşağıda paylaşıyorum.

Katılım oranı düştü

Millet İttifakı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun 14 Mayıs’ta anketlerin tersine yarışı ikinci sırada tamamlaması ona oy verenler arasında ciddi hayal kırıklığı yaratmıştı. HDP oylarının 3 puana yakın düşmesi, İYİP’in anketlerin aksine oy oranını artıramaması bu hayal kırıklığını derinleştiren faktörler oldu.

Millet İttifakı seçmenlerinde "kazanamıyoruz" duygusu yükselirken Cumhur İttifakı umulmadık şekilde ilk turu 2,5 milyon oy farkıyla önde kapatmanın moraliyle ilk günden itibaren 2. turda seçmenlerinin katılımının düşmemesi için çalışmaya başlamıştı.

Millet İttifakı’nın toparlanması ve seçim çalışmalarına dönmesi neredeyse bir hafta sürse de, Zafer Partisi’nin (ZP) Kılıçdaroğlu’na desteğini açıklaması ve son olarak Kılıçdaroğlu’nun Babala TV performansı son günlere girerken Kılıçdaroğlu cephesinde umutları yükseltti.

Önceki gün akşama kadar yurt dışında ve gümrüklerde oy kullanan yurt dışı seçmenlerin seçime katılımının yüzde 53,85’ten yüzde 55,45’e çıkması da Millet İttifakı cephesinde katılımın yükseltilebileceği beklentisini yükseltti.

Ancak, ilk turda yüzde 87,08 olan seçime katılım oranı 3,11 puan azalarak yüzde 83,98’e düştü.

İlk turda oy kullanan seçmen sayısı 55,8 milyonken, bu sayı ikinci turda yaklaşık 2 milyon azalarak 53,8 milyona düşmüş.

Katılım oranındaki bu düşüşün hangi adaya oy veren seçmenden kaynaklandığına ilişkin analiz yapılabilecek yeterli veri henüz yok. Ancak yine de bazı ipuçlarına sahibiz.

 

Katılım oranı neden düştü?

Katılım oranındaki düşmenin 3 ana sebebi olduğunu düşünebiliriz:

1) İlk turda Sinan Oğan ve Muharrem İnce’ye oy veren yaklaşık 3 milyon seçmenden bir bölümünün sandığa gitmemesi.

2) İlk turda Kılıçdaroğlu’nu destekleyen Kürt seçmenlerin bir bölümünün sandığa gitmemesi.

3) Seçime ilgi düzeyi en altta olan seçmenlerin bir bölümünün yaşamış olabileceği seçim yorgunluğu.

İlk turda Oğan ve İnce’ye yönelen yaklaşık 3 milyon seçmenin oyuna talip olan Erdoğan ve Kılıçdaroğlu, katılım 2 milyon kadar azalınca geriye kalan oyları paylaşmışlar: Kalan oyların 838 bin (yüzde 59) kadarını Kılıçdaroğlu, 591 bin (yüzde 41) kadarını da Erdoğan almış. 

İlk turda elenen adaylardan kalan 5.6 puanlık oyun 2,64’ü Erdoğan’a, 2,96’sı da Kılıçdaroğlu’na gitmiş.

Kılıçdaroğlu ikinci turda Erdoğan’a göre oylarını daha fazla artırdı. Ancak bu artış aradaki 2,5 milyon kadar oy farkını kapatmaya yetmedi. Erdoğan ilk turda 2 milyon 538 bin 905 oy öndeyken bu fark yaklaşık 250 bin azalarak 2 milyon 292 bin 180’e düştü.

 

Alternatif seçim haritası

Geleneksel olarak ildeki birinci partinin rengine göre boyanan Türkiye seçim haritasına alternatif olarak illeri adayların aldıkları oy oranına göre iki renge bölen alternatif seçim haritasını da aşağıda paylaşıyorum. Benim ilk olarak Ferhat Altun ve Oğuz Erbatu imzasıyla sosyla medyada gördüğüm bu haritalama yönteminin daha adil ve gerçekçi olduğu kesin.

İlleri adayların aldıkları oy oranına göre iki renge bölen alternatif Türkiye seçim haritası ANKA'ya göre şöyle:

 

Kürt seçmenin katılımı bazı illerde yüzde 65’e düştü

Kürt nüfusun yoğun olduğu illerde cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turuna katılım ve adaylara desteğinin ne yönde değiştiğine bakalım.

İlk turda Doğu ve Güneydoğu bölgesinde HDP’nin desteğiyle Kılıçdaroğlu’nun birinci sırada olduğu 14 il şunlardı: Ağrı, Ardahan, Batman, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şırnak, Tunceli ve Van.

Bu 14 ilde, AA’dan aldığımız kesin olmayan sonuçlara göre, ilk turda 3,8 milyon kadar seçmen sandığa giderken ikinci turda bu sayı 254 bin azalarak yaklaşık 3,5 milyona düştü:

Türkiye genelinde 3,11 puan düşen seçime katılım oranı bu 14 ilin toplamında 5,39 puan düştü:

Birinci turda yüzde 81,35 olan bu 14 ilin seçime katılım oranı ikinci turda yüzde 75,96’ya düştü. Hatta Ağrı’da bu oranı yüzde 65,93’e Van’da yüzde 72,35’e indi.

Geçerli oy oranı yükseldi

Geçerli oy oranı hem genel olarak hem de özellikle Kürt seçmenin yoğun olduğu illerde yükseldi:

Sadece tek oy ve iki adaylı pusula nedeniyle basitleşen oy verme işlemi nedeniyle geçerli oy oranı yüzde 98,14’ten yüzde 98,73’e yükseldi. İncelediğim 14 ildeki oran da 1,23 puan artarak yüzde 98’e ulaştı.

Kılıçdaroğlu’nun oy oranı aynı kalsa da oy sayısı düştü

Kürt nüfusun yoğun olduğu ve HDP’nin güçlü olduğu bu 14 ilde Kılıçdaroğlu’na desteğin oranı yine yüzde 65’in üzerinde gerçekleşti. Ancak seçime katılımdaki düşüş nedeniyle Kılıçdaroğlu’nun mutlak oy miktarı 136 bin (onbinde 9 puan) kadar azalarak oy oranı yüzde 66,06’dan yüzde 65,97’ye düştü.

İncelediğimiz 14 ilde Erdoğan’ın birinci turda yüzde 31,18 olan oy oranı, oylarındaki yaklaşık 37 binlik artış sayesinde yüzde 34,03’e yükseldi. Bu illerde ilk turda Sinan Oğan’a giden oyların büyük bölümünün çok az fireyle Erdoğan’a yöneldiği kanaatindeyim.

İncelediğimiz 14 ildeki katılım oranında ve Kılıçdaroğlu’nun oy sayısındaki düşüşte Kılıçdaroğlu’nun ikinci tur öncesinde milliyetçi ve göçmen karşıtı söyleme ağırlık vermesi, Ümit Özdağ ile yapılan protokoldeki “kayyım” konusunun etkileri olduğunu söylemek yanlış olmaz.

 

Kürt seçmendeki küskünlük sonucu ne kadar etkiledi?

Aşağıdaki tablolarda, adayların incelediğimiz 14 il ve Türkiye genelindeki oy sayıları var. Sayıların dün akşam saatlerinde, AA'dan alınan geçici sonuçları yansıttığını tekrar hatırlatmak isterim.

Erdoğan Türkiye genelinde oylarını 600 bine yakın artırıken bunun sadece 37 bin kadarı 14 ilden geldi.  Bu oyların büyük kısmının ilk turdaki Oğan oylarından geldiğini söylemek mümkün.

Kılıçdaroğlu ise bu illerde 136 bin civarında oy kaybetti. Bu kaybın esas olarak katılım oranındaki düşme nedeniyle ortya çıkmış olduğunu söyleyebiliriz.

Ancak Kürt seçmen sandığa ilk turdaki kadar ilgi göstermiş olsaydı da Erdoğan ile Kılıçdaroğlu arasındaki 2,3 milyona yakın farkı eritebilecek bir büyüklüğe ulaşamaz. 

Özetlersek, Kürt seçmenin son gelişmeler nedeniyle yaşadığı küskünlüğün sandığa yansımasının Türkiye genelindeki tabloyu değiştirecek bir büyüklükte olmadığını söyleyebiliriz.

ANKA tarafından hazırlanan aşağıdaki iki harita, Erdoğan'ın ilk tura göre Türkiye'nin her yerinde oyunu artırıken Kılıçdaroğlu'nun özellikle Kürt nüfusun yoğun olduğu illerde yaşadığı düşüşü göstermesi açısından dikkat çekici:

 

 

Sertuğ Çiçek kimdir? Sertuğ Çiçek, Ankara'da doğdu. Yenimahalle Öğretmen Kubilay İlkokulu ve Mustafa Kemal Lisesi Orta kısmında okudu. Elektroniğe olan merakı nedeniyle başladığı Yenimahalle Endüstri Meslek Lisesi Elektronik Bölümü'nü 12 Eylül 1980 darbesi döneminde iki yıl ara vermek zorunda kaldığı için ancak 1983 yılında bitirebildi. Aynı yıl girdiği Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (Mülkiye) İktisat Bölümü'nden 1987 yılında mezun oldu. Gazeteciliğe 1989 yılında Cumhuriyet Gazetesi Ankara Bürosu'nda başladı. Sırasıyla gece, belediye ve ekonomi muhabiri olarak çalıştı. YÖK'ün düzenlediği yurtdışı yüksek lisans ve doktora bursu sınavını kazanarak 1993 yılında İngiltere'ye gitti. Birmingham Üniversitesi'nde ekonomi yüksek lisans (MsSoc) programını bitirdi. Türkiye'ye dönükten sonra Kırıkkale Üniversitesi'nde mecburi hizmetini tamamladı ve 2005'te istifa ederek özel sektöre geçti. İstanbul'da dershane sektöründe yöneticilik ve öğretmenlik yaptı. 2015'ten bu yana, Cumhuriyet'te işe girmesini teşvik ederek kendisini gece muhabirliğinden kurtaran Mülkiye sıralarından arkadaşı Doğan Akın'ın kurucusu olduğu T24'ün genel koordinatörlüğünü sürdürüyor.