Toplam 61 milyon 430 bin 934 kayıtlı seçmenden -resmi olmayan sonuçlara göre- 48 milyon 153 bin 788 kişisinin oy kullandığı 31 Mart 2024 genel yerel seçimlerinde katılım oranı yüzde 78,38 olarak gerçekleşti. 2019’da yapılan son yerel seçimde yüzde 84,66 olan seçime katılım oranı 6,28 puan düşmüş oldu. Sandığa gitmeyen ve geçersiz oy kullananların sayısı toplam seçmen sayısının dörtte birini aştı.
SEÇMEN SAYISI VE SEÇİME KATILIM ORANI
Seçimlerin sonuçları açısından seçime katılım oranının önemli bir rol oynadığını söylemek yanlış olmaz. 2019’dan 31 Mart 2024’e seçmen sayısı 4,3 milyon artmasına karşın 2024 seçiminde kullanılan oy sayısı 186 bin kadar düştü!
Benzer bir eğilim, geçerli oy oranında da görülebilir. 2019’da 46,4 milyon olan geçerli oy sayısı 2024’te 45,9 milyona düştü. Geçerli oylar bir önceki yerel seçime göre -4,3 milyon yeni seçmen olmasına karşın- yaklaşık 470 bin adet azaldı.
Böylece sandığa gitmeyen ve geçersiz oy kullananların toplamı seçmenlerin yüzde 25’ini aşarak yaklaşık 15,5 milyon kişiye ulaştı! 31 Mart 2019 yerel seçimlerinde bu sayı yaklaşık 10.7 milyondu. 31 Mart 2024 seçimlerinde birinci olan CHP ile ikinci parti AKP arasındaki oy farkının yaklaşık 1 milyon olduğu dikkate alınırsa, 15 milyonu geçen sandığa gitmeyen/geçersiz oy kullanan seçmen sayısının büyüklüğü daha iyi anlaşılabilir.
Sandığa gitmeyen ve geçersiz oy veren seçmen grubunun büyüklüğü, 22 yıldır iktidarda olan ve 31 Mart 2024 seçimlerinde ilk kez “birinci parti” ünvanını kaybeden AKP'nin oylarındaki 4,2 milyonluk sert düşüşü açıklamakta oldukça önemli görünüyor. Bu büyük kitle içinde AKP seçmeninin payının diğer partilere göre anlamlı bir şekilde yüksek olduğu savının doğruluğu kamuoyu araştırma şirketlerinin yapacağı alan çalışmalarıyla test edilecektir.
2019-2024: PARTİLERİN OYLARI VE ORANLARI
Seçimlerin en çarpıcı genel sonucu CHP’nin AKP’yi geçerek birinci parti olmasıysa, ikinci çarpıcı sonuç da AKP oylarının 4,2 milyon kadar azalmasıdır. AKP’nin ardından en büyük mutlak oy kaybı 1,7 milyon ile İYİ Parti ve 1,1 milyon ile MHP’de gözleniyor. Bu durumun, 14 Mayıs seçimlerinin ardından yapılan “yükselen milliyetçilik” yorumlarının, seçmen davranışında kısa sürede gözlenen değişiklikler ve milliyetçi oylardaki diğer partilere doğru geçişkenlik gibi etkenlerle güncellenmesi beklenebilir.
31 Mart seçimlerinde -resmi olmayan yaklaşık sonuçlara göre- oyları mutlak olarak yükselen partiler arasında CHP, DEM Parti ve YRP öne çıkıyor. 2019 yerel seçimlerine göre CHP oylarındaki mutlak artış 3 milyon 362 bin, DEM Parti oylarındaki mutlak artış ise 639 bin olarak gerçekleşti. YRP ise önceki yerel seçimde yer almadığı için sıfırdan 2 milyon 845 bin oya ulaşmış oldu.
2019’da yapılan yerel seçimde Türkiye genelinde yüzde 30,11 oranında oy alarak 81 ildeki belediye başkanlıklarının yalnızca 21’ini kazanabilen CHP, 31 Mart 2024’te oy oranını 7,63 puan artırarak kazandığı il sayısını 35’e yükseltti.
AKP 2019’da ülkedeki oyların yüzde 44,33’ünü alarak 39 ilin belediye başkanlığını kazanmayı başarmıştı. 31 Mart Pazar günü gerçekleştirilen seçimde oyları 8,84 puan düşen AKP yüzde 30,49’luk oranla sadece 24 ilde belediye başkanlığını kazanabildi. 2019’da 81 ilin 39’unu kazanan AKP’nin kazandığı il sayısı 2019’a göre 15 adet azaldı.
2019-2024: 81 İLDE BELEDİYE BAŞKANLIKLARININ DAĞILIMI
31 Mart 2024 yerel seçimlerinde DEM Parti kazandığı il sayısını 2 artırarak 10’a çıkarırken YRP de 2 ilde belediye başkanlığı yarışının galibi oldu. YRP yüzde 20 ile yüzde 34 arasında oy aldığı Konya, Kayseri, Kahramanmaraş, Elazığ ve Erdoğan’ın memleketi Rize’de ikinci parti oldu. Bu listeye, YRP’nin yüzde 10’un üzerinde oy aldığı Trabzon, Samsun, Bingöl, Adıyaman, Çorum, Gaziantep, Sakarya, Erzurum gibi iller eklendiğinde, AKP’nin 4,2 milyonluk mutlak oy kaybının kuvvetli nedenlerinden birine daha ulaşıyoruz. Pazar günü 2, milyon 845 bin oy alarak 31 Mart seçimlerinden üçüncü parti olarak çıkan YRP’nin oylarının büyük kısmının AKP’nin çekirdek seçmeninden geldiğini varsaymak yanlış olmayacaktır. Parti sıralaması ele alınırken, DEM Parti seçmeninin “kent uzlaşıları” yaklaşımıyla, başta İstanbul olmak üzere, bazı kritik kentlerde ağırlıklı olarak CHP adaylarına destek verdiğinin altını çizmek gerekir. Keza, MHP’nin AKP ile işbirliği yaklaşımıyla bazı merkezlerde aday göstermediğini de ekleyelim.
2019-2024: BÜYÜKŞEHİRLER TABLOSU
Türkiye nüfusunun yüzde 78 kadarının yaşadığı büyükşehir statüsüne sahip 30 ilde CHP 2019’da 11 olan belediye başkanlığı sayısını 14’e yükseltti.
CHP büyükşehir statüsündeki illerden Hatay’ı kaybederken AKP’den Balıkesir, Bursa ve Denizli, MHP’den de Manisa gibi son derece önemli illeri kazanmayı başardı.
2019’da 15 büyükşehri kazanan AKP 2024’te 12’de kaldı.
2019-2024: AKP’NİN KAYBETTİĞİ BÜYÜKŞEHİRLER
AKP büyükşehir belediyesini CHP’ye kaptırırken Şanlıurfa’yı da YRP’nin kazanmasına engel olamadı.
DEM Parti sahip olduğu üç büyükşehri korumayı başarırken MHP elindeki tek büyükşehir olan Manisa’yı CHP’ye kaybetti.
2019-2024: 30 BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİNDE DURUM
2024: CHP’NİN KAZANDIĞI 35 İL VE OY ORANLARI
CHP’nin diğer partilerden kazandığı iller şöyle:
CHP’nin elindeyken kaybettiği tek il Hatay oldu
Tablodan da görülebileceği gibi AKP’nin elindeki 10 il belediyesini kazanan CHP, MHP’den de 5 belediyeyi almayı başardı.
CHP oyları, kendi elinde olan ve yeniden kazandığı 20 belediyeden 12’sinde düştü; 8’inde arttı.
Halen belediye yönetiminde CHP’nin olduğu iller arasında CHP oylarının en çok arttığı ilk üç il sırasıyla Muğla, Mersin ve Ankara oldu. Çanakkale, İzmir ve Sinop ise CHP’li belediyelerin oyunda en çok düşüş yaşanan iller oldular:
2019-2024: CHP’NİN YENİDEN KAZANDIĞI İLLERDEKİ OY DEĞİŞİMİ*
Analizimizde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimi 2019 sonuçları için 23 Haziran'da tekraralanan seçimin sonuçları değil; iptal edilen 31 Mart'taki ilk seçimin sonuçları dikkate alınmıştır. Eğer yeniden yapılan seçim sonuçlarını dikkate alsaydık HDP'nin (DEM Parti) aday göstermediği seçime İYİ Parti ile ittifak halinde giren CHP'nin oyunu yüzde 54,22 olarak hesaplamamız gerekirdi. Bu durumda CHP'nin oyu İstanbul'da bir önceki seçime göre oyu 3,19 puan azalmış görünecekti. Tabii bu analize DEM'in yüzde 2,12, İYİ Parti'nin yüzde 0,63 oyları dahil edilince CHP oy oranının İstanbul'da arttığını söylemek yanlış olmaz.
2019-2024: AKP ELİNDEYKEN KAYBETTİĞİ İLLER
AKP, yönetiminde olduğu illerin 18’indeki belediye başkanlıklarını kaybetti.
Bu illerin 10 tanesinde CHP, ikişer tanesinde DEM, YRP ve MHP, birer tanesinde de İYİ Parti ve BBP kazandı.
2019-2024: AKP’NİN DİĞER PARTİLERDEN KAZANDIĞI BELEDİYELER
AKP, 2019’da kaybettiği Hatay’ı CHP’den, Bayburt ve Karabük’ü de MHP’den geri almayı başardı.
AKP’NİN KAZANDIĞI İLLER VE OY ORANLARI
AKP’nin en yüksek oy alarak kazandığı iller sıralamasında ilk üç il Rize, Trabzon ve Erzurum oldu.
2019-2024: AKP’NİN YENİDEN KAZANDIĞI İLLERDEKİ OY DEĞİŞİMİ
AKP 31 Mart 2024 seçimlerinde, biri hariç, yeniden kazandığı illerin tamamında oy kaybı yaşadı!
AKP’nin elinde olup da oyunu artırarak yeniden kazandığı tek il Isparta oldu.
2019’da 8 il belediye başkanlığını kazanan DEM Parti bu sayıyı 10’a yükseltti.
DEM PARTİ’NİN KAZANDIĞI İLLER VE OY ORANLARI
2019’da 8 il belediye başkanlığını kazanan DEM Parti 31 Mart 2024’te bu sayıyı 10’a yükseltti.
2019-2024: DEM'İN YENİDEN KAZANDIĞI İLLERDEKİ OY DEĞİŞİMİ
En yüksek oyu sırasıyla Batman ve Diyarbakır’da alan DEM Parti’nin 2019’da kazandığı ancak Pazar günü kaybettiği tek il belediyesi Kars oldu:
2019-2024: DEM’İN DİĞER PARTİLERDEN KAZANDIĞI İLLER
2019-2024: MHP’NİN ELİNDEYKEN KAYBETTİĞİ İLLER
MHP kendi sahip olduğu il belediyelerinden 5’ini CHP’ye, 2’sini AKP’ye kaptırdı.
2019-2024: MHP’NİN DİĞER PARTİLERDEN KAZANDIĞI İLLER
MHP diğer partilerden 4 il belediyesi kazandı.
2019-2024: MHP’NİN YENİDEN KAZANDIĞI İLLERDEKİ OY DEĞİŞİMİ
2019-2024: 81 İLİN KARŞILAŞTIRMALI TABLOSU
Sertuğ Çiçek kimdir?Sertuğ Çiçek, Ankara'da doğdu. Yenimahalle Öğretmen Kubilay İlkokulu ve Mustafa Kemal Lisesi Orta kısmında okudu. Elektroniğe olan merakı nedeniyle başladığı Yenimahalle Endüstri Meslek Lisesi Elektronik Bölümü'nü 12 Eylül 1980 darbesi döneminde iki yıl ara vermek zorunda kaldığı için ancak 1983 yılında bitirebildi. Aynı yıl girdiği Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (Mülkiye) İktisat Bölümü'nden 1987 yılında mezun oldu. Gazeteciliğe 1989 yılında Cumhuriyet Gazetesi Ankara Bürosu'nda başladı. Sırasıyla gece, belediye ve ekonomi muhabiri olarak çalıştı. YÖK'ün düzenlediği yurtdışı yüksek lisans ve doktora bursu sınavını kazanarak 1993 yılında İngiltere'ye gitti. Birmingham Üniversitesi'nde ekonomi yüksek lisans (MsSoc) programını bitirdi. Türkiye'ye dönükten sonra Kırıkkale Üniversitesi'nde mecburi hizmetini tamamladı ve 2005'te istifa ederek özel sektöre geçti. İstanbul'da dershane sektöründe yöneticilik ve öğretmenlik yaptı. 2015'ten bu yana, Cumhuriyet'te işe girmesini teşvik ederek kendisini gece muhabirliğinden kurtaran Mülkiye sıralarından arkadaşı Doğan Akın'ın kurucusu olduğu T24'ün genel koordinatörlüğünü sürdürüyor. |