Yerli ve milli ahlak anlayışımızın en önemli kavramlarından biri namustur. Gel gelelim, bu sözcük yerli ve milli değildir. Antik Yunanca nomos’dan gelir. Kabaca, yasa, töre veya düzen demektir. Ahd – i Atik ile Ahd – Cedid’in yunancalarında da kullanıldığı anlaşılıyor. Müslüman kültürüne de ithal edilmiş. Hele bizim kültürümüzde temel bir referans kavram haline gelmiştir. Bu kavram daha çok kadın – erkek ilişkileri bakımından kullanılır gibi görünür ama aslında çok daha geniş bir alanı kapsar. Sözünü tutmak, dürüstlük , doğruluk, herhangi bir işte hileye, desiseye başvurmamak gibi temel ahlaki değerleri anlatır. Namus, hukukun ötesine geçen etik bir kavramdır. Etikin hukuku aştığını ya da hukukun henüz tümüyle etikleşmediğini gösteren bir kavramdır. İnceleyin, bakın.

Bir de ekonomi sözcüğü var. Birleşik bir sözcük: Oikos’un nomos’u. Türkçesiyle evin düzeni, yasası. Evin namusu diyelim mi? Başka bir deyişle ekonomi kavramının içinde namus kavramının olduğunu görelim mi? Gülerek verdiğiniz yanıtı işitiyorum: “Ekonominin namusu mu olurmuş?” Olur. Ekonomide bütün aktörler, ne kadar, hakça olmaları koşuluyla, kurallara uyarlarsa, ne kadar üç kağıt yapmazlarsa, ne kadar kimsenin hakkını yemezlerse, ne kadar toplumun ortak evi olan devletten vergi kaçırmazlarsa ekonomi o kadar iyi işler. Çok şükür, ekonomi kavramının içinde namus kavramını gören bir anlayışımız var. Onun için “vergi namustur” demiyor muyuz? T.C. vatandaşlığı kavramına leke sürmekten çekinerek, vergi kaçıran, vergi ödemeyen vatandaşlarımıza namussuz demeye dilimiz varmıyor, ama her vatandaşımızın “Vergi namustur” düsturunu içselleştirmesini istiyoruz.

Ne yazık ki, vergi kaçırımı birçok ülkenin baş belası. Son yıllarda yeni bir tür vergi kaçırma yönteminin sık sık kullanıldığını görüyoruz. Çok para kazananlar,  paralarını, vergi yüksekse kendi ülkelerinde tutmayıp, vergilerin çok daha düşük olduğu ülkelerin bankalarına çaktırmadan aktarıyorlar.

(Genellikle bu işi yapanların nasıl para kazandıkları hakkında da saydamlık örneği sayılayamacak uyduruk bilgiler olur. Hele kısa sürede zengin olmuşlarsa!) Hukuken uzun bir süre bunda sorun görülmedi, bazı yönlerden hâlâ görünmüyor. Ancak etik açıdan bu yoldan vergi kaçırmanın doğru olmadığında herkes hemfikir. Dolayısıyla bu konuda da hukuku etik düzeyine çıkarma çabaları sürüyor, bir takım yeni yasalar çıkarılıyor. Peki bu yasalar çıkmadan önce malı götürenler ne olacak? Anlaşılan onların yanına kalacak. Peki, genel olarak soruyorum: O sırada hukuken yanlış olmasa bile doğru olmayan, kendi ülkesine zararına olan bu tür vergi kaçırımı yapanlara namuslu denebilir mi?

Siz bu soruya yanıt veredurun, ben Cannes film festivalinde bu yıl ödül almış, Fransızcasıyla “Un Homme İntegre”, yani “Namuslu Adam” başlıklı İran filmini seyre çekiliyorum.

Bir düzeltme: Geçen yazımda, BM Suriye Temsilcisi Staffan De Mistura’nın neden Türkiye’ye uğramadığını sormuştum. Uğramış, ama, anlaşılan, bu kez pek duyurulmamış. Niye? Türkiye’nin, BM’in danıştığı ülke imajı bakımından bu ziyareti geniş duyurmak iyi olmaz mıydı? Suriye konusuna nasıl olsa döneceğiz.