Yıllardan beridir beynimize kazınmış iyi ve sağlıklı beslenme tavsiyelerinden biri de balık yemenin kalp sağlığımız için ne kadar akıllıca birşey olduğudur. Geçen haftaki yazımda en sağlıklı 10 listesinde neden balık ve omega 3 yağlarının bulunmadığını merak eden bir okur tarafından bu soru sorulunca (teşekkür ederim) bu konuda yazmaya karar verdim. Neden omega 3 kullandığımızın sorusuna henüz gelmeden önce şu anda omega 3 balık yağı pazarı ile ilgili 2012’de yayınlanan bir çalışmaya göre doktorların kalp damar hastalığından korunması veya tekrarlanmasından korumak amacıyla yağlı balık yenmesini veya balık yağı desteklerinin kullanılmasını önermesinin giderek büyüyen multimilyon dolarlık bir pazar yarattığı ve 2008’de  yılda 123 bin ton yağ tüketilirken sadece 2 yılda 2010’da 66 bin ton artışla 200 bin tonun üzerine çıkardığı görülüyor (1,2,3).  Fakat son zamanlarda omega 3 balık yağı veya destek kullanımı ile ilgili yayınlanan çalışmalar ne öneriyor, bakmak gerekmez mi?

Tüm randomize klinik çalışmalarda,Omega 3’ün tüm sebeplere bağlı ölüm riski, kalp ölümü, ani ölüm, kalp krizi ve felç nedenlerine bağlı ölüm riski ve yaşam süresini nasıl etkilediğini incelediğinde,  bu nedenlere bağlı veya temelli durumlarda bir yarar sağlamadığı görüldü (4).  Çalışmaları incelemeye devam ettiğimizde kalp damar hatalığı öyküsü olan hastalarda da omega 3 destek kullanımının tekrarlama riskini azalttığına dair bir kanıt gösterilmemiştir (5).

Peki biz neden balık yağı kullanmaya başladık? Bunun nedeni 1989’da yayınlanan diyet ve kalp hastalığı tekrarlama çalışması DART’ın yağlı balık yiyen hastalarda 2 yıl içinde tüm nedenlere bağlı ölüm riskinde %29 oranında azalma sağladığı sonucuna varmasıdır.  Bu o zamanlarda oldukça popüler oldu (6). Ancak bunun ardından yapılan DART 2 deneyinin sonuçları aynı ilgiyi bulmadı. Aynı grup bilim insanları,  ilkinden daha büyük bir çalışma yaptılar (7). Bu çalışmanın sonuçlarında ise sürpriz bir şekilde yağlı balık yemesi tavsiye edilen ve özellikle balık yağı kapsülleri kullanan erkeklerde kalp ölüm riskinin arttığı görüldü (8).

Sonuç olarak tüm bu çalışmaları bir araya getirdiğimizde, günlük omega 3 kullanımının gerekliliğini gösteren hiçbir çalışma sonucu yoktur. Bu durumda biz doktorların hastalarına karşı görevi, kalp damar sağlığını konusunda işe yaradığına dair hiç bir bilimsel kanıt bulunmayan balık yağının kullanılmasını önermeyi bırakmak olmalıdır (9).

Elbette kalp sorunu yaşayan birinin bu durumu değiştirmek için yemek ve yaşam tarzında yapabileceği çok etkili başka değişiklikler vardır ve onlar dururken sadece balık yiyerek veya balık yağı desteği kullanarak yararlı bir şey yapıyorum zannı, daha etkili önlemler almasını engelleyerek daha çok zarar veriyor bile olabilir. Deniz ürünlerinin denizlerdeki kirlilik nedeniyle civa ve diğer kimyasal kanserojenlerin vücuda girme yolu olmasına bu yazımda girmediğimi belirtmeliyim. Yurtdışında nehir ve denizlerde bu maddelerin ölçümü yapılarak yenip yenmeyeceği veya ne kadar yeneceği konusunda uyarılar yapılmaktadır. Ülkemizde bu ölçümler benim bildiğim kadarı ile yapılmadığından ne kadar kimyasal içerdiği ve güvenli sınırlarda ne kadar yiyebileceğimiz konusunda fikrimiz yoktur. Bu özellikle anne adaylarını ilgilendiren bir konudur. Bu konuyu başka bir yazımda daha detaylı olarak ele alacağım.

Sağlık bir yatırımdır. Bugün sağlık bankanıza ne koyuyorsanız, yaşlandığınızda onun meyvelerini toplayacaksınız. Sağlıklı günler ve yıllar dilerim...

Referanslar:

1. Circulation 2002;106:2747-2757
2. Arch.Intern.Med Vol:172(No.9) May14,2012
3. Global fish meal and fish-oil supplay:inputs, outputs and markets. CJ Shepperd, A.jackson et al. Journal of fish biology (2013) 83,1046-1066)
4. Association between Omega-3 fatty acid supplementation and risk of major cardiovascular disease events. A systematic review and meta-analysis. JAMA, September 12, 2012-Vol 308,No.10
5. Efficacy of omega-3 fatty acid supplements(eicospentaenoic acid anda docosahexaenoic acid acid) in the secondary prevention of cardiovascular disease. A meta-analysis of randomised, double-blind, placabo-controlledtrials. SM. Kwak, SK Myung et all. Arch.Intern.Med .Vol 172 (no.9), Mayıs 2012
6. Effects of changes in fat, fish and fibre intakes of deaths, and myocardial reinfarction:Diet and reinfarction trial (DART). ML burr, JF Gilbert et al. The lancet, September 30, 1989.
7. Secondary prevention of CHO in Uk men: The Diet and Reinfarction Trial amd its sequel. ML Burr. Proceedings of the nNutrition Soceity (2007),66.9-15
8. Look of benefit of dietary advice to men with angina: results of a controlled trial. ML Burr, P.Ashfield-Watt et al. Europian Journal of Clinical Nutr. (2003) 57,193-200
9. Review: omega-3 poluunsaturated fatty acid supplements do not reduce major cardiovasvular events in adults. JAMA 2012;308:1024-33