Asgari Ücret Yönetmeliği’nin 4/d maddesine göre asgari ücret, “İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücreti,” şeklinde tanımlanmıştır.
Görüldüğü üzere asgari ücret, bir işçinin o günün ekonomik koşullarında sinemaya, tiyatroya, maça gidebileceği; sağlıklı beslenebileceği, barınma sorununu çözebileceği kadar yani bunlara yetebilecek bir ücret düzeyidir.
Şu an uygulanan brüt asgari ücret 26.005,50 TL, net asgari ücret ise 22 bin 104,67 TL’dir ve bu sayılanlardan hangisine yeter bu tutar? bilemiyorum.
Dünyada da durum böyle mi ve biz neredeyiz sorusunu da sormamız lazım elbette.
Aşağıdaki tabloyu Avrupa Birliği İstatistik Bürosunun (Eurostat) 2025 yılı verilerinden sizin için derledim.
Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere aylık brüt asgari ücret sıralamasına göre Türkiye pek de yukarıda değil. Bu listeye göre Lüksemburg aylık 2.637 Euro ile birinci sırada, İrlanda ve Hollanda Lüksemburg’u takip etmektedir. En düşük asgari ücret olan ülke ise aylık 385 Euro ile Arnavutluk, 182 euro ile Ukrayna, 285 euro ile Moldova ve sonrasında Bulgaristan, Karadağ, Macaristan ve Sırbistan gelmektedir.
Satın alma gücü paritesine göre asgari ücret sıralaması
Diğer taraftan ulusal para birimlerinin değerindeki değişmeler Euro cinsinden asgari ücretin değerini de değiştirecektir. Bu yöntem yani her ülkenin asgari ücret tutarını euro kuruna çevirip kıyaslamak o ülkedeki reel satın alma gücünü tam yansıtmadığı için sağlıklı sonuçlar doğurmayabilir. Bu nedenle ülkelerdeki farklı yaşam koşul ve maliyetlerini gösteren Satın Alma Gücü Standartlarının (Purchasing Power Standarts- PPS) dikkate alınıp karşılaştırma yapılması daha sağlıklıdır. Daha basit bir ifadeyle 1 PPS her ülkede aynı mal ve hizmeti satın alabilmektedir.
Aşağıdaki satın alma gücü dikkate alınarak oluşturulmuş bir tablo bulunmaktadır[1].
Satın alma gücü dikkate alındığında birinciler yer değişiyor ama Türkiye çok az üst sıraya geçmiş bulunmaktadır. Ancak veriler içinde Türkiye için 2023 asgari ücret seviyesine dayalı satın alma gücü paritesi dikkate alınarak oluşturulmuş bu veri.
Diğer taraftan Danimarka, İtalya, Norveç, İzlanda, İsviçre ve Finlandiya’da asgari ücret uygulaması bulunmamaktadır.
Sonuç olarak
Asgari ücret uygulaması dünyada genel olarak uygulama alanı bulan bir ücretlendirme yöntemidir. Avrupa Birliği ülkeleri arasında Almanya, Belçika, Bulgaristan, Çekya, Estonya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan’da asgari ücret uygulaması bulunmaktadır. İngiltere’de de bulunmakta ve saatlik asgari ücret uygulanmaktadır.
Sendikal örgütlenmenin daha güçlü olduğu, örgütlenme ve pazarlık gücünün etkin olduğu toplumlarda toplu sözleşmeler daha yaygındır. Bu ülkeler özellikle İskandinav ülkeleri; Avusturya, Danimarka, Finlandiya, İsveç, İtalya ve Güney Kıbrıs’tan oluşmaktadır. Toplu iş sözleşmeleri ile asgari ücretin belirlendiği ülkelerde insan hakları bilincinin ve demokrasi kültürünün daha fazla yerleştiği görülmektedir. Bu ülkelerde asgari ücretin, tarafların iradesine uygun şekilde düzenlendiği görülmektedir[1].
Diğer taraftan dünyanın bazı ülkelerinde asgari ücret saatlik, günlük ya da aylık olarak hesaplanabilmektedir. Ülkemizde toplu sözleşmeye dayalı bir pazarlık usulüyle belirlenen asgari ücret günlük ücret olarak belirlenir.
Asgari ücret, bir çalışanın beslenme, barınma, sağlık ve kültürel ihtiyaçlarını karşılamak üzere günlük olarak verilen ayni ve nakdi bedeldir. Bu nedenle emeğiyle gelir elde eden kişinin sağlıklı beslenmesi, sosyal hayattan geri kalmaması, sinema, tiyatro, konsere rahatça gidebilmesi, sağlık hizmetlerinden tam ve eksiksiz yararlanması gerekmektedir. Daha da önemlisi bu saydıklarımı elde edeceği ücretle yerine getirmesi getirmektedir.
Buna göre ödenecek asgari ücret ile bu sayılanlar kolaylıkla yerine getirilebilecekse övünelim; yok bunları sağlayamıyorsak o zaman başka ülkelerden ne kadar ilerideyiz ya da başka ülkeler bizden ne kadar geridedir diye övünmenin de pek bir anlamı yoktur.
Daha da önemlisi ülkemizde bugün ücretli çalışanların yarıdan çok fazlası asgari ücretli oldu. Normal koşullarda bu sayının daha düşük olması gerekmektedir. Bu sayı ne kadar düşerse o kadar övünelim.
(1) https://tr.euronews.com/2024/02/01/avrupada-euro-bazinda-asgari-ucret-ve-satin-alma-gucu-turkiye-2024te-ne-durumda
(2)Temmuz 2023 asgari ücret seviyesine dayalı satın alma gücü paritesi (PPS)
(3) Kadriye Gül Yücel; Asgari Ücretin Belirlenmesi ve Vergilendirilmesi: Adalet Bağlamında Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme, Ankara Üniversitesi SBE Doktora Tezi, Ankara, 2020, s.196.