Son günlerde Ege Denizi'nin kuzeyinde, Yunanistan'ın Halkidiki Yarımadası'nın güneyinde art arda kuvvetli depremler oluyor. Bunlar ilk kez olmuyor. Her yıl birçoğu hissedilmeyen dolayısıyla haber olmayan depremler oralarda çok sayıda oluyor. Peki Kuzey Ege Denizi'nde Yunanistan'a çok yakın bu depremleri oluşturan jeolojik ve jeofizik yapılar nedir? Kuzey Ege Denizi'nde Yunanistan karasularını aşan ve Yunanistan karasına kadar uzanan fay, bizim topraklarımızda 11 milyon yıl önce oluşan ve o zamandan bu yana sürekli gelişen ve hareket eden ve üzerinde büyük depremler yaratan Kuzey Anadolu Fayı'nın en batıdaki uzantısı yapıyor.
1.600 km uzunluğundaki Kuzey Anadolu Fayı dünyanın en önemli genç ve deprem bakımından en aktif faylarından biridir. 1939'da 8.0 büyüklüğündeki Erzincan depreminden sonra çok sayıda 7.0 ve daha büyük depremlerle batıya doğru göç ederek 1912'de 7.4 büyüklüğündeki Mürefte-Şarköy depremini ve 1999'da 7.4 büyüklüğünde Gölcük ve Düzce depremlerini yaratan bu fay, şimdi Marmara'nın kuzeyini tehdit ediyor. İstanbul'da beklenen deprem, işte bu fayın ürünü olacak.
Bu devasa fayımız Kuzey Anadolu Fayı, Doğu Anadolu'da Karlıova'dan başlayıp doğu-batı doğrultusunda uzanır ve bütün kuzey Anadolu'yu keserek Sakarya üzerinden Kocaeli'ni geçer, üç ana dala ayrılarak yoluna devam eder. O dallardan en tehlikelisi olan Kuzey Marmara Fayı'dır ve devamında Mürefte-Şarköy üzerinden Saroz Körfezi'ne girer. Ama orada bitmez, hafifçe güneybatıya yönelerek ve genişleyerek Semadirek ve Gökçeada arasından Yunanistana uzanır. İşte 26 Eylül 2020'de 5.3 büyüklüğünde bir depremle başlayan ve Yunanistan'nın Halkidiki Yarımadasına 30 km uzaktan geçen Kuzey Anadolu Fayı'nın üzerinde olan bu depremin artçıları bugünlerde sürüyor. Bugüne kadar büyüklüğü 4.0'den büyük altı tane deprem yanı sıra daha küçük onlarca deprem oldu.
Topraklarımızda doğan ve tüm Türkiye'yi Anadolu'nun kuzeyinden ilerleyerek Marmara'ya giren ve oradan da Yunanistan'a uzanan devasa Kuzey Anadolu Fayı her yıl 2.5 cm hareketle yer kabuğunu kırmayı ve depremler oluşturmayı sürdürüyor. Kuzey Anadolu Fayı'nın en genç ucu olan parçası Yunanistan karasına dayanmış orayı da depremleriyle etkiliyor, etkilemeyi de sürdürecek.
Haluk Eyidoğan
İTÜ Jeofizik Bölümü Emekli Öğretim Üyesi