Bu veriler iki konuda açıklama gerektiriyor. Birincisi ithalatın ihracattan hızlı artmış olması, ikincisi ise buna bağlı olarak dış ticaret açığının yükseliyor olması.
İhracattaki artış az mı?
İthalattaki artışın, ihracattakine göre yüksek olmasının nedeni, 2008’in Aralık ve 2009’un Ocak-Mart aylarında (altının onz fiyatının dolar bazında yükselmiş olması ve Türkiye’de dolar kurunun o dönemde sıçramış olması sebebiyle) önemli miktarda altın ihracatının gerçekleşmiş ve aynı ihracatın bu yıl çok daha az gerçekleşmiş olması.
Örneğin geçen yıl Mart ayında 71 no’lu fasıl (altın-inci) ihracatı 1 milyar dolar civarındayken, bu yılın Mart ayında 71 no’lu fasıl (altın-inci) ihracatı 461 milyon dolar oldu. Arada 500 milyon dolardan fazla gerileme var. Bu fark, Ocak ve Şubat aylarında daha yüksekti.
Bu etkiden Nisan ayı itibarıyla sıyrılmış olacağız. Yani, gelecek aylarda ihracatta daha ciddi yükselişler görme ihtimalimiz var.
Diğer taraftan, 2009 Aralık’tan bu yana Avrupa Borç Krizi nedeniyle, euronun diğer paralara karşı değer kaybetmeye başlamış olmasının da ihracattaki artışa etkileri var. Son 6 ayda euro/dolar paritesinde yüzde 12 gerileme oldu. Bu aşağı yukarı şu anlama geliyor: Mart ayında, geçen yılın Kasım ayına göre Euro Bölgesine aynı miktarda malı aynı fiyattan ihracat yapılmış olsa, dolar bazında toplam ihracat gelirimiz yaklaşık yüzde 6 daha az olurdu.
İthalat hızlı artıyor
İlk 3 aylık ithalatımızda geçen yıla göre 9.4 milyar dolar artış var. Geçen yıl ilk 3 ayda 28.9 milyar dolar olan ithalat bu yıl 38.3 milyar dolara ulaştı.
İthalatın hızla artıyor olmasının birkaç nedeni var. Birincisi, petrol ve diğer emtia fiyatlarındaki artış. Örneğin, dolar bazında petrol ithalatında ilk 3 ayda geçen yıla göre 1.3 milyar dolar artış var. Demir-çelik ithalatındaki artışın bir kısmı da fiyatlardaki yükselişten kaynaklanıyor. İkincisi yurtiçi talep artışı elektrikli ve elektriksiz makine ithalatı ilk 3 ayda geçen yıla göre 1.8 milyar dolar, motorlu kara taşıtları ithalatı 815 milyon dolar artmış.
Her şey böyle devam ederse, ihracat ve ithalat artışı devam edecektir. Ancak yukarıda sayılan nedenlerle ithalattaki artışın ihracatın önünde gitme riski var.
Dış ticaret açığındaki en kötü senaryo şu: Yurt içi talep canlanmaya, TL değerlenmeye, euro diğer para birimlerine karşı değer kaybetmeye devam eder ve Euro Bölgesi’ndeki ülkeler 2010’da beklentilerin üstünde bir canlanma göstermez ; ve son olarak da dolar/yuan kuru bugünkü gibi 6.83’te sabit kalmaya devam ederse, Türkiye 2010’da beklenenin üzerinde dış ticaret açığı verebilir.
İşin kötüsü ise şu ki; göstergeler bu senaryonun gerçekleşme olasılığını yükseltiyor. Dikkat ederseniz yukarıdaki değişkenlerden hiç biri Türkiye’nin kontrolünde gelişmiyor; ama biri hariç: TL’nin değerlenmeye devam etmesi.