İki ayrı yazımızda, siyasi partilerin Yüksek Seçim Kurulu'nun elindeki seçim yazılımı (SEÇSİS) üzerindeki SİPPORT'tan aldıkları seçmen verilerini nasıl analiz ettiklerine baktık. Bu bölümde Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) elindeki sistemin kendisini anlatalım. Bu yazı 3 bölümdür. İlk bölümde içerik konularını anlatacağız. İkinci bölümde ise sistemin teknik özelliklerini bir miktar aralayacağız. Son bölümde sistemin eksiklerine ve risklerine bakacağız.

Türkiye'de Elektronik Seçim Sistemi - SEÇSİS

Şu andaki mevcut Anayasa'nın "Cumhuriyetin Temel Organları" başlıklı üçüncü kısmındaki 79. maddesine bakarsanız, seçimler konusunda Yüksek Seçim Kurulu (YSK) görevlendirilir:

"Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikayet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçim tutanaklarını ve Cumhurbaşkanlığı seçim tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulu'nundur. Yüksek Seçim Kurulunun kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamaz."

YSK'nın bu görevleri ifa ederken kullandığı en önemli araç kısaca SEÇSİS olarak adlandırılan Seçim Yazılımıdır. Bir veri tabanı olan SEÇSİS, "Seçim Bilişim Sistemleri" ifadesinin kısaltılmışıdır ve seçmen kütüklerinin yer aldığı, sandıklardaki sonuçların kaydedildiği ve bu yolla seçim sonuçlarının ortaya konulduğu dijital bir sistemdir.

SEÇSİS, seçimle ilgili her türlü veri, bilgi ve belgenin toplandığı, üretildiği, saklandığı, raporlandığı ve paydaşlarca paylaşıldığı bir bilişim sistemi olarak da tanımlanır.

YSK bünyesindeki SEÇSİS'in kuruluşu, 1986'da Hacettepeli akademisyenlerin (ve de ÖSYM'yi yaratanların) yazdığı bir rapora dayanır.

İletişim altyapısı, donanım, sistem yazılımları, veritabanı, uygulama yazılım(lar)ı katmanlarından oluşan SEÇSİS'in uygulama yazılımı, -YSK tarafından yapılan ihaleyi kazanan- HAVELSAN A.Ş. firmasının kurduğu proje ekibince geliştirilmiştir.

İlk olarak 22 temmuz 2007'de yapılan 23. Dönem Milletvekili Genel Seçimlerinde ve ondan sonra da sürekli kullanılmıştır. Bir yandan da sürekli geliştirildiği YSK tarafından raporlanmaktadır.

Türkiye'de elektronik seçim sistemi yoktur sadece bir yazılım/veri tabanı ve bunları çalıştıran altyapı vardır

YSK'nin internet sitesinde SEÇSİS'in amacı şöyle açıklanmaktadır:

"Türkiye'nin en büyük e-devlet projelerinden biri olan SEÇSİS Projesinin temel amacı; yasalara uygun olarak seçmen vatandaşın eksiksiz belirlenmesi, mükerrer yazımın önlenmesi, listelerin hazırlanması, seçmenin kolay, hızlı oy vermesi, seçimin çabuk sonuçlanması, itirazların en aza indirilmesi, vatandaşlarımızın görev ve sorumluluk bilinci ile siyasal haklarını yüksek oranda kullanmasını sağlayacak düzenlemeler için gerekli bilginin toplanması, bilgisayar ortamında doğru, güncel ve tutarlı bir bütün olarak saklanması, seçimlerde bu bilgilerin ve teknolojik olanakların kullanılarak seçim sonuçlarının ilçelerden güvenli ve hızlı bir şekilde merkeze aktaracak, Internet üzerinden kolayca izlenebilecek yapının gerçekleştirilmesidir.

Bu uygulama aynı zamanda elektronik seçime geçişin temelini oluşturacaktır."

Son cümleden de görüleceği üzere, Türkiye'de elektronik seçim sistemi yoktur. Sadece seçmen bilgilerinin ve sandık sonuçlarının işlendiği bir yazılım ve onu çalıştıran altyapı (sunucu ve network) vardır.

Yani uçtan uca elektronik bir sistem yoktur. Sandıklara elle atılan oyların, sandık görevlilerince elle denetlenmesi ve ıslak imza ile raporlanması, raporlanan sonuçların giriş elemanlarınca da elle sisteme işlenmesi ve yazılım tarafından seçim sonuçlarının hesaplanması şeklinde bir süreç bulunmaktadır. Dolayısıyla e-seçim (elektronik seçim) ya da i-seçim (internet üzerinden seçim) henüz ülkemizde mevcut değildir.

Elektronik seçime geçilmemesinin bir nedeni, dünyada da daha henüz emekleme döneminde olmasıdır ama AKP'nin muhafazakâr tabanının yaşı itibariyle bu sisteme adapte olamayabileceği de bir başka neden olmalıdır.

SEÇSİS'te neler var?

SEÇSİS'teki uygulamalar şunlardır:

• Seçmen Portalı (http://secmen.ysk.gov.tr): Yurt içinde ve yurt dışında yaşayan seçmenlerin, seçmen kütüğündeki kendi kimlik ve adres kayıtları hakkındaki bilgiye ulaşması ve yanlışlık varsa düzeltmesi içindir.

• Sandık Sonuçları ve Tutanaklar (http://sonuc.ysk.gov.tr): Uygulamada veri kaynağı olarak, SEÇSİS uygulama yazılımı aracılığı ile seçim günü ilçe seçim kurulları tarafından girilen sandık bilgileri (Sandık seçmen listesinde yazılı seçmen sayısı, oy kullanan seçmen sayısı, geçerli oy sayısı, geçersiz oy sayısı) sandık bazında seçim sonuçları, taranarak sisteme aktarılan ıslak imzalı sandık sonuç tutanakları ve ilçe birleştirme tutanakları kullanılmaktadır. 2009 yılından günümüze kadar yapılan, Cumhurbaşkanı, milletvekili, mahalli idareler genel seçimleri ile halkoylamasına ilişkin seçimlere ait kesinleşmiş seçim sonuçları, ıslak imzalı sandık sonuç tutanakları, sayım döküm cetvelleri ve birleştirme tutanakları kamuoyu ile paylaşılmaktadır.

•  
• Siyasi Parti Portalı (SİPPORT): SEÇSİS'in en önemli uygulama katmanlarından biridir. Cumhurbaşkanı, Milletvekili Genel Seçimi, Mahalli İdareler Genel Seçimi ve Halkoylaması seçimleri ile ilgili her türlü bilgi ve belge ile seçim sonuçlarının ve tutanakların siyasi partiler ile paylaşılması sürecinin daha güvenli, hızlı ve kayıt altına alınabilmesini sağlamak amacıyla geliştirilen Siyasi Parti Portalı ile seçim günü ilçe seçim kurulları tarafından SEÇSİS'e işlenen sandık sonuç bilgileri, taranan ıslak imzalı sayım döküm cetvelleri, sandık sonuç tutanakları ve birleştirme tutanakları, seçime katılan siyasi parti genel merkezlerinin hizmetine sunulmakta ve siyasi partilerin seçimin her aşamasında aktif rol alması sağlanmaktadır.

• YSK Açıkveri Portalı (YSK AVP): Yüksek Seçim Kurulu tarafından şeffaf devlet anlayışı ile seçim sonuçlarının erişime sunulması, kullanıcıların dinamik sorgulama yaparak araştırmalara temel olabilecek veri setlerini oluşturabilmesi amacıyla hazırlanan veri paylaşım platformudur. Vatandaşlar, bilim insanları, siyasi partiler, kurum/kuruluş ve firmalar bu veri setleri ile çalışmalarından daha fazla verim elde edebilir, veriden değer üretebilirler.

Seçmen kütüklerinin oluşturulması

SEÇSİS uygulama yazılımının temelini oluşturan seçmen kütüğü aşağıdaki bilgi sistemlerinden günlük çekilen bilgilerle oluşturulmaktadır.

• Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü (NVİ) tarafından yönetilen Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi (MERNİS),
• Kimlik Paylaşım Sistemi (KPS)
• Adres Kayıt Sisteminden (AKS)

Bu bilgiler 2008 yılı itibariyle sürekli güncellenmektedir. 18 yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçmen kütüğüne online alınarak, kütüğe otomatik olarak kaydedilir, vefat edenler ya da vatandaşlıktan çıkanlar çıkarılır, vatandaşlığa yeni geçenler ilave edilir.

Seçmen kütüğü yurt içi ve yurt dışı seçmen kütüğünden oluşmakta olup yurt dışı seçmen kütüğü Dışişleri Bakanlığı'ndan gelen bilgilerle oluşturulur. Dış seçmen olarak kayıtlı seçmenler sadece Cumhurbaşkanı, Milletvekili Genel Seçimleri ile Halkoylamasında oy kullanabilirler.

Milli Savunma Bakanlığından (ASAL'dan) oy kullanamayacak askerlerin (er, erbaş, çavuş, askeri öğrenciler); Adalet Bakanlığından oy kullanamayacak hükümlülerin ve cezaevinde oy kullanacak tutuklular ile taksirli suçlardan hükümlülerin bilgileri alınarak seçmen kütüğü kesinleştirilir.

Bir sonraki bölümde SEÇSİS'in teknik yapısına göz atacağız.