Bildiğiniz gibi anlık mesajlaşma uygulaması WhatsApp ocak başında, Hindistan ve Türkiye'deki kullanıcılarına "verilerinizi Facebook'a aktaracağız, kabul etmeyenler uygulamayı artık kullanamaz" demişti[1].
Bu "ya sev ya terk et" modundaki zorlamalı yaklaşım çok sayıda kullanıcıyı kızdırdı ve Telegram ve Signal uygulamalarını keşfetmelerini, oralara geçmelerini sağladı[2].
Daha sonra Rekabet Kurumu [3] ve Kişisel Verileri Koruma Kurulu [4] soruşturmalar açtı ve WhatsApp veri aktarmayı 3 ay ertelediğini açıkladı[5].
WhatsApp'dan geçiş süreci açıklaması
"15 mayıs 2021", WhatsApp'ın veri aktarımı (yani Facebook ile veri paylaşımı olayının) için verdiği süre uzatımının son günüydü. 7 Mayıs'ta yaptığı açıklamada, "yumuşak bir geçiş" dönemi uygulayacağı mesajı veriyordu. Yani bir yandan sürekli kullanıcılara sürekli "geçiş için onaylama hatırlatması" yaparken, bir yandan çeşitli fonksiyonları sınırlandıracağını açıkladı [6].
Ondan sonraki hafta (mayısın ikinci haftası), sanırım Signal'e çok yoğun geçişler oldu. Çünkü Signal uygulamam, sürekli yeni geçenlere dair mesajlar gösterdi. "Başka bir açıklama var da ondan mı geçişler hızlandı?" diye araştırma da yaptım. Ama o arada WhatsApp'ın bahsettiğim dışında bir açıklaması yoktu.
Daha sonra Rekabet Kurumu'ndan bir açıklama geldi.
Rekabet Kurumu cuma günü yaptığı açıklama şöyleydi:
|
Facebook- WhatsApp Soruşturması Hakkında Basın Duyurusu (21.5.2021) WhatsApp'ın, veri paylaşımını içeren kullanım koşullarının ve gizlilik ilkesinin güncellenmesi ve bunların kullanıcıları tarafından onaylanmasını istemesi sonrasında 11.01.2021 tarihinde Rekabet Kurumu tarafından söz konusu güncellemeye ilişkin geçici tedbir kararı alınmıştı.Müteakiben WhatsApp tarafından planlanan güncelleme, küresel çapta, 15 Mayıs 2021 tarihine kadar ertelenmiştir.Rekabet Kurumu tarafından alınan tedbir kararı ve yapılan incelemeler sonrasında WhatsApp tarafından veri paylaşımını içeren söz konusu güncellemenin, onaylayan kullanıcılar dâhil olmak üzere, Türkiye'deki hiçbir kullanıcı açısından yürürlüğe girmeyeceği tarafımıza bildirilmiştir.Kamuoyuna saygıyla duyurulur. |
WhatsApp ne nedi? (Reuters ne yazıyor?)
Ama arkasından Reuters'da şöyle haber çıktı [7]:
| "Mesajlaşma uygulaması WhatsApp cuma günü yaptığı açıklamada, Türkiye Rekabet Kurulu'nun güncellemenin yayınlanmayacağı yönündeki açıklamasına rağmen, Türkiye'de bir güncellemenin kullanıma sunulmasını hâlâ tartışmakta olduğunu söyledi." |
Rekabet Kurumu açıklamasının Reuters'taki açıklamadan farkı var mı?
Konuyu doğrudan Rekabet Kurumu Başkanı Birol Kule'ye sorduk. Yani "Rekabet Kurumu'nun açıklaması bu şekildeyken, Reuters'ta bu yayımlandı. Yorumunuz nedir?" diye sorduk. Cevap şu şekilde:
"Bildiğiniz üzere, Rekabet Kurulu'nun 11.01.2021 tarihli kararıyla, WhatsApp kullanıcılarına getirilen veri paylaşma zorunluluğuyla ilgili olarak Facebook hakkında 4054 sayılı Kanun'un 6. maddesinin ihlal edip edilmediğinin tespiti amacıyla resen soruşturma açılmıştı, soruşturmayla birlikte Kurulumuzca 4054 sayılı Kanun'un 9. maddesi çerçevesinde geçici tedbir alınması ve bu kapsamda Facebook'un Türkiye'de, WhatsApp kullanıcılarının verilerinin 8 Şubat 2021 tarihinden itibaren başka hizmetler için kullanılmasına yönelik getirdiği koşulları durdurması gerektiğine karar verilmişti.
Burada önemle üzerinde durmak istediğim husus, soruşturmanın WhatsApp'ın hakim durumunu kötüye kullanıp kullanmadığına yönelik olması olup, soruşturma kişisel verilerin paylaşılmasını değil, bu verilerin rekabet hukukuna aykırı olarak temin edilip edilmediği veya kullanılıp kullanılmadığına ilişkindir.
Öte yandan, ülkemiz dışında diğer ülkelerden de gelen tepkiler üzerine WhatsApp veri paylaşımına ilişkin güncellemeyi 15.05.2021'e kadar durdurduğu açıkladı. Bu açıklama 15 Mayıs tarihini esas alması nedeniyle Kurulumuz tedbir kararını kısmen karşılamaktadır.
Önceki açıklamalar, yeni gizlilik sözleşmesini kabul etmeyenlerin hesaplarının önce askıya alınacağı ardından silineceği yönündeydi.
11.05.2021'de ise WhatsApp tarafından yapılan açıklamayla, hesabının askıya alınmayacağı, kademi olarak kullanımın sınırlandırılacağı, en sonda ise sözleşmeyi kabul etmeyenlerin WhatsApp'ı kullanamayacağı ifade edildi.
Bu noktada, WhatsApp tarafından Kurulumuza 11.05.2021 tarihinde
- Öngörülen güncellemenin 15.05.2021 tarihinde Türkiye'de yürürlüğe girmeyeceği,
- Türkiye'deki kullanıcıların, güncellemeyi onaylayıp onaylamaması dikkate alınmaksızın eskisi gibi kullanmaya devam edecekleri,
- Türkiye'deki kullanıcıların, öngörülen güncellemeye onay vermelerini talep eden bildirimler almayacaklar,
- Türkiye için henüz kararlaştırılmış bir güncelleme tarihi olmadığı,
hususları Kurulumuza iletilmiştir. Bir anlamda, Türkiye ve diğerleri şeklinde, WhatsApp bir ayrım yapmıştır.
Malum soruşturma süreci devam ediyor, alınan karar nihai bir karar değil. Peşinen bir rekabet ihlali var veya yok diyebilmemiz mümkün değil. Ancak kesin olan şu ki, Kurumumuz soruşturması tamamlanana kadar, bu güncelleme ülkemiz kullanıcıları için tabiri caizse arafta kalmaya devam edecek.
Soruşturma sonucunda, 'verilerin başka hizmetler için kullanılmasına yönelik getirdiği koşulları durdurması' şeklindeki geçici tedbir kararı 'davranışsal tedbir' olarak kurulumuzca devam ettirilebilir veya tamamen kaldırabilir.
Bildiğiniz üzere, 4054 sayılı Kanun'da geçen sene yapılan değişiklikle 'taahhüt kurumu', kanunumuza eklendi ve ilk uygulamalar oldukça olumlu. Reuters haberinde 'discussing' ifadesi hem soruşturmanın devam ettiğine, sonucun ne olacağının şimdilik bilinmediğine yönelik olabileceği gibi, Rekabet Kurumu'na sunulacak bir taahhüt niyeti içinde oldukları şeklinde de yorumlanabilir."
| Buradan anladığımız şu: WhatsApp, Rekabet Kurumu soruşturması sürdüğü sürece bir aktarma ya da kısıtlama yapmayacak. |
Kişisel Verileri Koruma Kurulu'ndan bir gelişme var mı?
Biliyorsunuz, Avrupa'da güçlü bir GDPR (yani kişisel verileri koruma kanunu) var ve uygulanmasına da özen gösterildiği için WhatsApp bu geçişi Avrupalı kullanıcılara uygulamıyor.
Bizim de bir "6698 sayılı Kişisel Verileri Koruma Kanunu"muz var. 2016'da yürürlüğe girdi. Aynı kapsamda vergilerimizle finanse ettiğimiz "9 kişilik bir üst kurul” ve çok sayıda elemanın çalıştığı bir Kişisel Verileri Koruma Kurulu'muz (KVKK) var.
WhatsApp'tan Facebook'a veri aktarımı konusu, Rekabet Kurumu'nu (tıpkı Avrupa ve ABD'deki eşdeğer Rekabet Kurumları gibi [8]), "farklı platformları bir araya getirerek, diğer platformların rekabet edemeyecekleri bir düzeye çıkmak" ve sonrasında "tüketiciye daha zor koşullar dayatma gücüne erişmek" nedenleriyle soruşturuyor. Çok da doğru bir iş yapıyor.
Ama aktarılacak veriler, bildiğimiz ve bilmediğimiz -Apple olayında [9]- gördüğümüz kişisel veriler olduğuna göre, olayın bir de Kişisel Verileri Koruma Kurulu tarafı var.
Kişisel Verileri Koruma Kurulu nedense olaya bir süre seyirci kaldı. Ancak Rekabet Kurulu harekete geçtikten -ve WhatsApp duyurusundan 1 hafta geçtikten- sonra inceleme başlattığını açıkladı[4]. Dolayısıyla bunun nedenini merak ediyoruz. Kişisel verilerimizi asıl koruması gereken kurumun bir an önce bu konuda tavır alması gerekmez mi? Ya da verilerimizin verilmesinde bir sakınca olmadığı mı düşünülüyor?
Ya da bir çalışma varsa, ne durumdadır? Rekabet Kurumu şöyle ya da böyle karar verecek, ama kişisel verilerimizi koruması gereken kurumun yani "Kişisel Verileri Koruma Kurulu'nun" bu görevi bir an önce ele alması lazım.
| WhatsApp açıklamalarının arka arkaya geldiği bugünlerde KVKK'dan bir açıklama ve hareket bekliyoruz. GDPR nasıl Avrupalı kullanıcıyı koruyorsa, 6698 sayılı kanunun da Türk kullanıcıları koruması gerekir. |
(Kişisel Verileri Koruma Kurulu'na da soru göndereceğiz. Detayları aldığımızda başka bir haberde belirtiriz.)
Sosyal medya şirketleri, kullanıcıları sarsa vardır
Bu noktada şunu belirtelim; bu firmaların sermayesi "biziz". Yani sosyal medya firmaları kullanıcısı yoksa, reklam da satamazlar, başka bir şey de yapamazlar.
Ancak son 5 yıldaki gelişmeler pek hoş değil. Bunların başında tabii ki "Facebook'un yaptığı Gölge Profilleme [10] (ki bizim vermediğimiz, başka yerden bulduğu kişisel veriler anlamına geliyor)" ve "Cambridge Analytica [11] (yani oy verenlerin oylarının manipüle edilmesi)" geliyor.
Yanı sıra, Facebook ve Google'un, "Hindistan'da tutuklanan iklim aktivistinin gizli kalması gereken verilerini Modi hükümetine vermesi" gibi tatsız bir olay söz konusu. Batılı ülkelerde "ifade özgürlüğünü koruyor" gözüken bu firmaların, doğuda kullanıcı bilincinin ve demokrasi motivasyonu zayıf ülkelerde kullanıcı bilgilerini hükümete verdiği ortaya çıktı ama karşılığında hala bir açıklama yapmış değiller [12].
Diğer yandan Avustralya hükümeti tarafından getirilen "basına para ödenmesi gerekli" şeklindeki kanun taslağına karşı her iki sosyal medya şirketinin Avustralya halkını, kendi hükümetlerine karşı kışkırtmaya çalışması olayı var. Google "bak hükümetiniz bu kanunu geçirirse, aramayı paralı yaparız ha" derken, Facebook "madem paralı, o zaman artık gazeteleri yayınlamayız ha" şeklinde kullanıcıları kullanmaya çalıştı ama Avustralyalı kullanıcılar bilinçli ve buna tepki gösterdiler. Günlük gazetelerin mobil siteleri bir anda kullanıcı patlaması yaşadı. Sonuçta hem Google, hem Facebook geri adım attı [13].
|
Yani bilinçli kullanıcı olabilirsek, "ifade özgürlüğümüz" için önemli olduğunu düşündüğümüz bu platformlar, bizi korumak zorunda kalırlar. Aksi takdirde nasılsa bu kullanıcılar bilinçsiz, fark etmiyor diyerek, bir yandan verilerimizi kullanırken, diğer yandan ifade özgürlüğümüzü de çöpe atabilirler. |
Dolayısıyla hepimizin aleyhine dönecek durumları da dikkatle izlememiz lazım. Yani, sosyal medyaya selam, kendi iyiliğimizi öne almaya devam.
[1] WhatsApp'ı Siliyor Muyuz? Peki Silersek Ne Kullanacağız?
[2] NG Araştırmasına Göre Kullanıcıların Sadece % 19'u WhatsApp'ta Devam Edecek
[3] Rekabet Kurulu Facebook ve WhatsApp Hakkında Soruşturma Başlattı
[4] WhatsApp Konusunda KVKK da İnceleme Başlattı
[5] Türkiye ve Hindistan'daki Tepkiler ve Hukuki Gelişmeler Sonucu WhatsApp 3 Ay Erteleme Kararı Aldı
[6] WhatsApp Veri Aktarımını Kabul Etmeyen Hesapları Devre Dışı Bırakmaktan Geçici Olarak Vazgeçti
[7] WhatsApp says it is still discussing data collection update in Turkey,
[8] ABD'deki Rekabet Davalarına Karşı Google ve Facebook'un Birlikte Hareket Edeceği Kaydediliyor
[9] Google ve Facebook, Hangi Verilerimize Baktığını Neden Göstermek İstemiyor?
[10] Facebook İlişkilerinizi Nasıl Biliyor (Gölge Profil)?
[11] Politika'da Büyük Veri Kavşağı; 68 Like Sizin Kim Olduğunuzu Söyler.. *
[13] Facebook, Avustralya'daki Haber Yasağında Geri Adım Attı