Kore'de yüzyıllardır ticaret ve zenginlik yaratan işler, sayıları birkaç olan zengin aileler tarafından yapıyordu. Bunlar 20. yüzyılın sonlarında, "Chaebol (aile şirketi)" adı verilen büyük işlere dönüştü. Önemli chaebol grupları arasında Samsung, Hyundai, LG, SK Group, Lotte, GS Group, Kumho Asiana Group, Hanjin, Hanwha ile eski Daewoo bulunuyor[1].

Chaebollar aynı zamanda Güney Kore yönetiminde ve siyasetinde önemli bir rol oynar. Bu da Güney Kore dizilerinde en çok rastlanan "yolsuzluk yapan savcılar" ya da "yolsuzluk yapan başkanlar" temalarından da anlaşılabiliyor (Stranger, Law School vs).

Samsung'dan Lee Jae-yong

Güney Kore tarihinin önemli skandallarından birisi Samsung'un 2015 yılındaki 3,9 milyar $'lık muhasebe sahtekârlığı ve tartışmalı birleşme yapmasıyla ilgili olarak, Samsung'un kurucusunun tek oğlu ve o günlerde başkan yardımcısı olan 51 yaşındaki Lee Jae-yong ile ilgiliydi.

Lee, 2017 Mart ayında azledilen eski Devlet Başkanı Başkanı Park’ın yakın dostu Choi Soon-sil ile bağlantılı kâr amacı gütmeyen bazı kuruluşlara yaklaşık 40 milyon dolar rüşvet verip karşılığında ‘siyasi nüfuz’ elde etmek, ihalelerde devletten imtiyaz sağlamaya çalışmakla suçlanıyordu. 2017 Şubatında tutuklanmış, 12 yıl hapis cezası istenmiş ama 5 yıl hapis cezası almıştı [2][3].

12,5 milyar $'lık serveti ile Güney Kore'nin 4. ve dünyanın 35. en güçlü insanı olarak tanımlanan Lee, 2018'de temyiz mahkemesinin cezasını ertelemesi ve 2,5 yıla indirmesiyle serbest bırakılmıştı. Ancak Haziran 2020'de yeniden suçlanıp Ocak 2021'de 2,5 yıllık ceza ile hapise atıldı[4].

Lee 2 konuda suçlanmıştı; Samsung'un yan kuruluşu ile şüpheli bir birleşme yaptığına dair dava ve Lee'nin yasa dışı uyuşturucu kullandığı iddiası.

Ancak, Lee normalde 2023 Haziranına kadar kalacağı hapishaneden, 13 Ağustos 2021'de "şartlı tahliye" ile serbest bırakıldı [5].  Peki Neden?

Lee, küresel çip krizi nedeniyle mi serbest bırakıldı?

Güney Kore'de mahkûmlar, cezalarının yüzde 60'ını çektikten sonra şartlı tahliye edilebiliyor. Son kamuoyu araştırmaları da Güney Korelilerin çoğunluğunun Lee'nin şartlı tahliyesini desteklediği şeklinde verildi ama aktivistler ve işçi grupları kararı protesto etti. Hukukun üstünlüğünün ihlal edildiğini belirterek, şartlı tahliye kararına karşı çıkan gruplar bir bildiri yayınladı ve Lee olmadan Samsung'un çalıştırılabileceği iddia ettiler.

Ancak endüstri uzmanları, bu kararın arkasında "küresel çip sıkıntısı"nın da önemli bir etken olabileceği düşüncesindeler. Hatırlayacaksınız, Güney Kore kısa bir süre önce başta Samsung, Hynix gibi şirketlere olmak üzere çip üretici firmalara 2030 yılına kadar 450 milyar $ destek yapacağını açıklamıştı[6].

Bloomberg, Lee'nin serbest bırakılmasının ardında, Samsung'un ABD'de bir çip üretim tesisi kurma planlarına ve ayrıca Moderna aşısını üretmek için Samsung Biologics Co'nun harekete geçeceğine dair duyumlara işaret etti[7]. Yani Lee arkasına ABD desteğini almış.

Güney Kore'de ekonomik suçlar beş yıllık çalışma (istihdam) yasağına tabi ve şartlı tahliye edilenlerin yurt dışı seyahatleri yasak idi [8].

Ayrıca Lee ayrıca dolandırıcılık ve hisse senedi manipülasyonu için soruşturma altında ve suçlu bulunursa tekrar hapse atılabilir.

Ancak bir başka önemli husus, Samsung'un tek başına Kore'nin ulusal gelirlerinin % 20'sini sağlıyor olması ve pazar değerinin de ülkenin tüm markalarının toplam değerinin % 77'sini oluşturması. Ayrıca yaklaşık 5 milyon Güney Koreli Samsung'da hisse sahibi.

ABD gezisi ve çip krizi günlerinde, Teksas işlemci yatırımı

Lee'nin ağustos ayında serbest bırakılır bırakılmaz şirketin merkezine gitti. Üst yöneticilerle buluşması protestolara neden oldu[8]. Ama Samsung'un yönetimini ele almış gözüküyor. Yurt dışı izin almış olarak yakınlarda 10 günlük Kanada-ABD gezisi yaptı[9].

Arkasından bugün beklenen açıklama geldi[10]. Samsung ABD/Teksas yakınlarındaki  küçük bir kasaba olan Taylor'da 5 milyon m2'lik bir araziye, 1.800 istihdam yaratacak olan 17 milyar $'lık bir yarı iletken fabrikası kurmayı planlıyor.

Fabrika, telefonlarda ve bilgisayarlarda kullanılan gelişmiş yarı iletken üretimi yapacak. Fabrikanın 2024 sonunda üretime başlaması öngörülüyor.

16 bin kişilik bir kasaba olan Taylor'daki yerel yetkililerin, Samsung'a ilk 10 yılda yüzde 92,5'e varan emlak vergisi indirimlerine eşdeğer teşvikleri teklif ettiği kaydediliyor.

Çip krizi, salgın sonrası dünyayı sarstı. Otomotivden, cep telefonlarına, bilgisayarlar a, çamaşır makinalarına kadar pek çok sektörü sıkıntıya sokuyor. Samsung'un 2 büyük rakibi TMSC ve Intel de yatırımlarını arttırmayı planlıyor.

Intel ile bir zamanların yarı iletken sektörünün tekeli olan ABD, mobil işlemci alanında geride kaldı. Çünkü Intel geleceği göremedi. Semiconductor Industry Association'a göre, ABD, 2020'de dünya çapındaki üretim kapasitesinin sadece yüzde 12'sini oluşturuyor. Oysa bildiğiniz gibi bugün otomobilinden, buzdolabına her şeyde çipler var. Biden hükümetinin de öncelik tanıdığı ve yatırımları ülkesine çağırdığı bir alan bu. Şekilde görüldüğü gibi.

[1] Chaebol

[2] Samsung’un Veliahtı Tutuklandı

[3] Samsung’un Patronu Rüşvetten 5 Yıl Hapis Cezası Aldı

[4] Samsung Varisi Jay Lee için Yeni Bir Suçlama Yapıldı

[5] Lee Jae-yong: Samsung heir released from prison on parole

[6] Güney Kore Microçip Endüstrisine 450 milyar $ Yatırım Yapacak

[7] Samsung's Lee recieves Parole, After Jail Sentence for Bribery

[8] Is Lee Jae-yong working at Samsung or not?

[9] Lee Jae-yong’s ‘New Samsung’ vision taking shape

[10] Samsung Electronics Announces New Advanced Semiconductor Fab Site in Taylor, Texas