2015 yılında Nazmi Salur, Serkan Borançılı ve Tuncay Tütek'in kurucu ortaklığında ve yepyeni bir pazar segmenti olan "hızlı teslimat" alanında hayata geçirilen Getir, bir süredir ortamlarda en çok tartışılan konular arasına girdi. Çünkü art arda girdiği ülkelerden çıkıyor ve görülen o ki en büyük yatırımcısı Mubadala ile çekişme yaşıyor. Bu yazımızda konuyu baştan sonra gözden geçirelim.

Getir'in iş modeli; karanlık mağazalar ve kuryeler

Getir'in iş modeli, hedef bölgelerin merkezi noktalarına kurulacak olan "karanlık mağaza" (yani bir cins bakkal ama vitrini yok) adı verilen depolarla, taleplere 15 dakika içinde cevap vermeye, yani "hızlı teslimat"a dayanıyordu. Bu model, alıştığımız modelden farklı. Normalde siparişleri malın satıldığı mağazadan alırız. Ama burada çok satılan belli başlı malları, başka mağazalardan toplayıp depolayan ve hızlı teslimat için çok sayıdaki kuryeyi hazır bekleten karanlık mağazalar bulunuyor.

"Hızlı teslimat" fikri son 10 yılda gelişti. Hayatın hızlı akışı içinde, insanların bir gün, iki gün beklemesi yerine anında siparişine ulaşması fikri ile oluştu. Buna Amazon, eBay gibi firmalar model geliştirmeye başladılar. İnternetin ve e-ticaretin yükselmesi ile birlikte bu alanda pek çok firma kuruldu; Fransa'da Cajoo, İngiltere'de Zapp, İspanya merkezli Glovo, Amerikan UberEats, GoPuff ve PostMates, Avustralya'da Milkrun, Send ve Voly, Almanya'da Jokr, Flink ve Gorillas en önemli örnekleri arasında.

Değeri 11,8 milyar dolara fırladı, sonra 2,5 milyar dolara düştü

2015'te kurulan Getir'in ilk yatırımı 2017 ve 2018 yıllarında 4 milyon dolar olduğu ve sonra 2020'de 38 milyon dolar olarak Michael Moritz'den aldığını görüyoruz. Arkasından 1 yıl sonra Ocak 2021'de 128 milyon dolarlık Base Partners, Crankstart Foundation liderliğinde 8 yatırımcı geliyor. 2 ay sonra Sequoia Capital ve Tiger Global Management 300 milyon dolarlık bir yatırım yapıyor. Haziran'a gelindiğinde 6 yatırımcıdan 555 milyon dolarlık başka bir yatırım görüyoruz. Mart 2022'de ise Mubadala ve Tiger Global Management 768 milyon dolarlık bir yatırım yapıyor. 

Bu son yatırım ile şirketin değerlemesi 11,8 milyar dolara ulaşarak, ülkenin Trendyol'dan sonraki 2.decacorn'u (10 milyar doların üstünde değeri olan şirket) haline geliyor. Ancak pazarın değişen dinamikleri ile değer 2,5 milyar dolara düşüyor. Mubadala 2023'ün ikinci çeyreğinde 435,5 milyon Euro daha yatırım yapıyor.

Görüldüğü gibi bu süreçte Getir'in 2,3 milyar dolar civarında yatırım aldığı anlaşılıyor. Buna karşılık ise -son aldığı yatırıma oranla- değeri 2,5 milyar dolar.

Yatırım ortamında rüzgâr yön değiştirdi

İnternet start-up'larının özelliği gereği, yepyeni sektörlerde kurulan şirketlerin desteklenmesinde, yatırımcıların özellikle 2010'dan sonra stratejileri "önce büyürse, sonra nasılsa kâr eder" şeklinde büyüme potansiyeli olan şirketlere yatırım yapmak şeklinde oldu. Yani bir cins sürümden kazanmaya geçiş mantığı öngörüldü. Bu modelde yepyeni iş alanları için "önceden kârlılık var mı araştırması" gözönüne alınmadı.

Getir'in büyümesine bakılırsa, hızlı hayat yaşayan ve maliyete dikkat etmeyen çevrelerde geçerli bir model. Ama Covid salgını da olayın "belli kitle”ye boyutunu değiştirdi. Birden teslimat ve özellikle hızlı teslimat herkes için önem kazandı. Dikkat ederseniz, Getir'in aldığı yatırımlar da bu döneme aittir. Çünkü bu dönemde siparişleri hızla büyüdü.

Ancak salgın geçtikten sonra genel olarak sipariş hızı yavaşlamaya başladı. Zaten diğer gıda perakendecilerinin de benzer servisler başlattığını görmeye başladık. Yani rekabet de arttı.

Aynı sürede yatırımcı alanında da bir değişim oldu. Faiz oranları yükseldiğinde, yatırımcılar "önce büyüme" yerine "önce mali disiplin" aramaya başladılar.

Yanısıra, Fransa, Amsterdam gibi şehirler "karanlık ddükkân" olarak adlandırdıkları hızlı teslimat depolarını şehir merkezlerinde istememeye başladılar. İşte bu gelişmelerle birlikte Getir'in nereye gideceği merak edilen bir örnek olarak konuşulmaya başlandı.

N11'e yatırımcı oldu ve 6 uluslararası firmayı satın aldı

2020'de önemli yatırımlar almaya başlayan, aldığı yatırımın bir kısmını rakiplerini ya da benzer işkolu firmalarını satın almaya yönlendirdi. Yani Getir'in kendisi de yatırımcı haline geldi. Ağustos 2021'de N11'in yüzde 33'ünü (ama kontrolün yüzde 51'ini) ve Haziran 2023'de geri kalan hisselerini satın alarak, N11.com'un sahibi oldu.

Diğer yandan 6 farklı şirketi de portföyüne ilave etti. Bunlar, temmuz 2021'de İspanyol BLOK, Ağustos 2021'de 23 milyon dolar  karşılığında MOOV, Kasım 2021'de İngiliz Weezy, Ağustos 2022'de Vidyodan ve Aralık 2022'de 1,1 milyar Euro karşılığında satın aldığı Alman "Gorillas" ve aralık 2023'de 650 milyon dolar  karşılığında Amerikalı FreshDirect oldu.

Girilen ve çıkılan ülkeler

Getir, başta da bahsettiğimiz hızlı büyüme modeli kapsamında, Türkiye'den sonra, Avrupa'da 8 ülkeye kadar çıktı. İngiltere’de Londra, Liverpool, Birmingham, Manchester, Cardiff, Brighton, Bristol ve Southampton, Hollanda’da Amsterdam, Almanya’da Berlin ve Fransa’da Paris, İtalya'da Milano, ABD'de NewYork, Şikago ve Boston, Getir'in hizmet açtığı şehirlerden bazıları oldu. 

Ancak arkasından, çalışanlarını işten çıkararak bu ülkelerden birer birer çıktığı duyulmaya başladı. 2023 yaz aylarında Fransa ve İspanya'dan çıktı. Bir ay kadar önce Almanya'dan çekildi. Nisan sonunda da Avrupa ülkelerinden tamamen çıktığını açıkladı. İngiltere ve ABD'den sessizce çıktığı kaydediliyor. 

Küçülme amaçlı olarak Getir'in diğer pazarlardan çekilme ve yapılanma sürecinin başlatıldığı, Mubadala ve G Squared liderliğinde bu işe 200 milyon dolar yatırım ayrıldığı ancak bu finansmanın dilimlere bölündüğü ve finansmanın Getir'in belirli hedeflere ulaşmasına bağlı olduğu belirtiliyor.

Verilerine bakıldığında, 2021 ve 2022'de 1 milyar doların üzerindeki gelirinin 2023'te 800 milyon dolara gerilediği ve bu arada çıktığı Avrupa pazarlarındaki gelirinin toplam gelirin sadece yüzde 7'si olduğu raporlanıyor.

Maliyet sorunları ve işten çıkarılanlar

Maliyetlerle ilgili ilk işaretleri 2022 Mayısı’nda görüyoruz. O tarihte Getir'in işgücünün yüzde 14'ü olan 4.500 kadar çalışanını işten çıkarmakta olduğu notu var. Geçen yaz ise organizasyonunu gözden geçireceği ve 2500 kişiyi daha çıkaracağı açıklaması yapıldı.

En son gelişme ise şu; 1 milyar dolar 'ın üstünde finansman ile en büyük yatırımcı olan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) merkezli yatırımcısı Mubadala'nın, kurucu ve CEO Nazmi Salur'a işten ayrılması ve görevini Derya Erdemli'ye bırakması konusunda baskı yaptığı duyuluyor. (Bu arada Erdemli şirketten ayrıldığı söyleniyor.)

Açık arttırma sitelerinde satılan araçlar

Diğer yandan 3 gün önce İngiltere'deki bir market sitesi, Getir'in pazardan sadece 1 gün önce haber vererek hızla çıkması sonrasında, 140.000-205.000 sterlin düzeyinde yatırım yapmış olan iş ortaklarının (frenchise) zararlarını karşılamak için ellerinde kalan ve bazıları Getir logosu taşıyan buzdolabı, kasket, ceket gibi malları açık arttırma sitelerinde satışa çıkardıklarını yazdı.

2022’nin sonlarında Getir’in İngiltere'de 97 karanlık mağazasının dörtte üçünün franchise’lar tarafından işletildiği, 2024 başında ise çoğunluğu Londra’da, daha azı Manchester ve Portsmouth’ta olmak üzere 40 karanlık mağazanın kaldığı ve üçü hariç hepsi franchise sahibi tarafından işletildiği notu var.

Ayrıca geçen yılın ortalarında Getir’in kendisinin ekipmanlarını sattığı ve bu yolla İngiltere’de hayatta kalma çabaları içinde olduğu yazılmış. Getir, İngiltere’deki bazı karanlık mağazalarını kapatırken ekipmanlarının parçalarını, Sanderson Weatherall web sitesinde açık artırmaya çıkarmış. Listelenen ürünler arasında, scooterlar, kasklar, yalıtımlı gıda dağıtım kutuları ve perakende dondurucular gibi çok çeşitli malzemeler bulunuyor. Açık artırmanın açıklamasına ise “perakende merkezlerinin kapanması nedeniyle ihtiyaç fazlası” yazılmış.

Rüzgârın döndüğü yeterince hızlı fark edilmedi mi?

Bütün bu anlattıklarımızın nedeni olarak, şirketin zararda olması ya da finansman deyimiyle "para yakması" gösteriliyor. Mubadala'nın bu nedenle şirketin birimlerinin satılması için de baskı yaptığı ve bu kapsamda yemek tarafının önce pazara yeni giren bir e-ticaret devine teklif edildiği, rekabet nedeniyle olmayınca çok bilinen bir başka yiyecek perakendecisi ile görüşüldüğü ve BiTaksi için görüşmeler olduğu konuşuluyor. Ancak henüz gerçekleşebilen bir satış yok. Çünkü finansa sıkışmasının firmanın satış yapmasında elini zayıflattığı yorumu yapılıyor.

Sektörde yakın bir kişiye durumu sorduk. Şöyle yorumladı;

"Getir'in iş modelinin uzunca bir süre finanse edilmesi gerekiyordu. Break-even noktasına varmasına daha süre vardı ama finans dünyasında, o zaman aralığında rüzgâr yön değiştirdi. Salur ise rüzgârın döndüğünü yeterince hızlı anlayamadı.

Diğer taraftan, salgında çok önemli hale gelen bu dikey sektörün, ABD'li oyuncu Fridge No More'un aniden kapanması ve Rusya destekli Buyk'un iflas başvurusunda bulunması gibi işaretlerine bakarak, bir sorun olduğu da görülmeliydi.

Getir'in daha 2022 sonlarında-2023 başlarında küçülüp, kârlılığa odaklanması gerekirken, çok zor pazarlarda büyümeye çalıştı, risk sermayesi milyarlarını rakiplerini satın almaya ayırdı ve gördüğünüz gibi herşey çok hızlıca ters tepti."

Getir'i yakından takip ediyoruz. Gelişmeleri aktaracağız.